Hôm nay, ngày 10/9, Trung tâm Bảo tồn và Phát huy di sản dân ca xứ Nghệ đã tổ chức kỷ niệm 60 năm Sân khấu xứ Nghệ nhân lễ giỗ Tổ Sân khấu Việt Nam. Các thế hệ nghệ sĩ Nghệ An 60 năm qua đã về dự.

Khởi đầu là Đoàn Văn công Nghệ An được thành lập năm 1959 với bộ môn Nghệ thuật chính là Chèo, bên cạnh đó còn có cả Kịch nói và Ca múa nhạc. Năm 1964, Đoàn Ca múa Miền núi Nghệ An được thành lập trên cơ sở bộ phận ca múa nhạc trong Đoàn Văn công Nghệ An tách ra, có bổ sung một số diễn viên là người các dân tộc thiểu số. Năm 1968, Đoàn Văn công Miền xuôi Nghệ An được tách ra thành hai đoàn độc lập là Đoàn Dân ca Chèo và Đoàn Kịch nói Nghệ An. Đoàn Cải Lương Nghệ An được thành lập năm 1969 trên cơ sở Đoàn Cải Lương Dân doanh Hòa Bình chuyển thành, và tồn tại cho đến năm 2000. Đoàn Chèo Nghệ An thành lập năm 1973 hoạt động cho đến năm 1991. Riêng Đoàn Dân ca Nghệ An ra đời năm 1973, qua nhiều lần tách nhập với các đoàn nghệ thuật của tỉnh Hà Tĩnh (do sáp nhập và tách tỉnh) và nhiều lần đổi tên: Đoàn kịch hát dân ca Nghệ An, Đoàn kịch hát dân ca Nghệ Tĩnh, Nhà hát Dân ca Nghệ An; và từ năm 2009 cho đến nay có tên là Trung tâm Bảo tồn và Phát huy Di sản Dân ca xứ Nghệ.

Trích đoạn Lý trưởng mẹ Seo trong vở Kịch hát dân ca "Cô gái Sông Lam"

 Như vậy có thời điểm (1973) trên đất Nghệ đã có tới 5 đoàn nghệ thuật với đủ các bộ môn: Kịch nói, Ca múa Nhạc, Cải lương, Chèo và Kịch hát Nghệ Tĩnh. Qua nhiều lần tách nhập, hiện nay lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn ở Nghệ An còn lại hai đoàn là Trung tâm Bảo tồn và Phát huy di sản dân ca xứ Nghệ và Đoàn Ca Múa Nhạc dân tộc Nghệ An, riêng về sân khấu thì còn lại một đơn vị là Trung tâm Bảo tồn và Phát huy di sản dân ca xứ Nghệ. Vừa biểu biễn vừa nghiên cứu dân ca Ví, Giặm nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa truyền thống Ví, Giặm, các nghệ sĩ của Trung tâm đang cố gắng bằng đam mê nghệ thuật của mình tiếp tục con đường thể nghiệm kịch hát dân ca đã được các thế hệ đàn anh khởi đầu từ năm 1973.

Trích đoạn Chèo Xúy Vân giả dại do nghệ sĩ Thanh Loan thể hiện

Các thế hệ nghệ sĩ sân khấu xứ Nghệ trong 60 năm qua đã có những đóng góp to lớn cho công cuộc chống Mỹ cứu nước; cho sự nghiệp xây dựng CNXH ở miền Bắc cũng như sự nghiệp bảo vệ và xây dựng quê hương, đất nước từ khi nước nhà thống nhất cho đến hôm nay.

Diễn xướng dân ca Ví, Giặm

60 năm qua, sân khấu xứ Nghệ được tôn vinh với 4 Nghệ sĩ Nhân dân và 17 Nghệ sĩ Ưu tú. Rất nhiều vở diễn vẫn còn sống động trong lòng công chúng xứ Nghệ các thời kỳ, như các vở Chèo: “Quan Âm Thị Kính”, “Đôi ngọc lưu ly”, “Vòng phấn Cáp ca zơ”, “Nhiếp Chính Ỷ Lan”, “Lý Nhân Tông kế nghiệp”, “Chiếc nón bài thơ”, “Chuyện tình trong rừng cấm”, “Đuông na li”, “Giông tố”, “Nhân cách bị phá vỡ”, “Tình đời lẽ sống”, “Súy Vân giả dại”, “Đứa con lưu lạc”, “Hoàng hậu Ba Tư”, “Mối tình Đuông Na Li”, v.v…; các vở Cải lương: vở “Dấu chân người trước”, “Thạch Sanh”, “Kiều”, “Chiếc nhẫn ngọc”, “Nhân danh công lý”, “Dòng suối trắng”, “Bỉ vỏ”, “Xôn xao rừng quế”, “Pha lê và cát bụi”, “Hai phương trời thương nhớ”, “Mười năm cô đơn”, v.v…; các vở Kịch nói: Ô Ten Lô, Ông không phải là bố tôi, Bông Mai vàng, “N3 phải sống”,...; các vở Kịch hát dân ca Nghệ Tĩnh: “Đầu bến sông”, “Mai Thúc Loan”, “Bão táp Cửa Kỳ Hoa”, “Ông vua hóa hổ”, “Linh hồn của đá” (Vọng phu), : “Soi vào quá khứ”, “Một cây làm chẳng nên non”, “Người thi hành án tử”, “Đường đua trong bóng tối”, “Vú cát”, “Thầy và trò”, “Nước mắt đứa con út”, “Lời Người, lời của nước non”,... trong đó nhiều vở diễn đạt HCV, HCB trong các kỳ hội diễn sân khấu toàn quốc.

60 năm, sân khấu xứ Nghệ đã khẳng định sức sống của mình bằng việc đã hoàn thành sứ mệnh tái hiện, phản ánh cuộc sống của quê hương, đất nước qua nghệ thuật biểu diễn; được công chúng xứ Nghệ ghi nhớ.