“Những đứa trẻ nhiễm chất độc đioxin, chúng không hề được biết tới màu xanh bất tận, ấy là đồng xanh, trời xanh, rừng xanh và, hoà bình. Trước mặt chúng chỉ có một khoảng trời bé nhỏ tàn úa trong ráng chiều nặc mùi khói chiến tranh cùng sự cháy. Nhưng chúng vẫn còn là Con Người hiểu theo đúng nghĩa của mỹ từ này. Chính vậy, chúng có quyền được sống. Có quyền được hiểu ngôn ngữ Việt Nam cho tới khi những trái tim ấy biết kêu lên lời cuối: chúng tôi vô tội! Phải chăng, đó mới là minh chứng thuyết phục nhất để “phía bên kia” cuộc chiến tranh Việt Nam thừa nhận, họ có tội?”

“Tôi nhớ”, ngày 10 - 8 - 1961, khi chiếc máy bay trực thăng H34 của không lực Hoa Kỳ thực hiện chuyến bay rải chất độc khai quang đầu tiên dọc theo quốc lộ 14 từ Kon Tum lên Đắc Tô bắt đầu cuộc chiến tranh hoá học dã man bậc nhất trong lịch sử nhân loại với mật danh “Ranch Hand”; cho tới khi kết thúc năm 1971, đã có khoảng 20 triệu gallon cũng như nhiều chất diệt cỏ dội lên “đầu” Việt Nam, tương đương với khoảng 170 kg đioxin - loại chất độc mà chỉ cần một muỗng cà phê cũng có thể giết hàng triệu người. Điôxin, nó đe dọa trực tiếp đến sự sống của mỗi loài động vật. Là vùng rừng dày đặc, Quảng Trị sớm trở thành một trọng điểm trong kế hoạch thiết lập “vành đai trắng” của giặc. Khoảng 15.000 nạn nhân, trong đó gần 2.000 người chết do nhiễm độc quá nặng. Có hơn 1.500 ha rừng, hoa màu thời đó đã bị chết do chất độc từ máy bay Mỹ thả xuống, chủ yếu tập trung vào hai xã Cam Chính, Cam Nghĩa thuộc huyện Cam Lộ ngày nay… Những cánh rừng nối tiếp bám rễ vào đất như muốn hút hết chất độc còn lại để con người được nằm xuống yên bình, mà chẳng được. Rồi lớp lớp người từ chiến trường xưa kia bị nhiễm độc trở về, dẫu có “tích đức” hàng chục vạn năm vẫn không nắn lại được hình người của họ, của con họ, cháu họ. Đó là đỉnh cao, cũng là tận cùng của di chứng tội ác.