Đảo chè Thanh Chương - Một trong những điểm du lịch xanh

Chuẩn mực văn hóa sống xanh là một bộ nguyên tắc, thói quen và giá trị đề cao sự bền vững, hài hòa với môi trường, được thể hiện qua các lĩnh vực như lễ hội, di sản, du lịch và đời sống hàng ngày. Chuẩn mực này bao gồm việc tiết kiệm tài nguyên (nước, điện), giảm thiểu rác thải, sử dụng năng lượng tái tạo, và các hành vi văn minh, có trách nhiệm khi tham gia các hoạt động văn hóa, tôn giáo.

Văn hóa sống xanh là trách nhiệm bảo vệ môi trường và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc về sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, thể hiện tinh thần cộng đồng và lối sống tiết kiệm, giản dị. Xây dựng văn hóa sống xanh là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, toàn dân, cộng đồng doanh nghiệp và các tổ chức liên quan, được thúc đẩy bằng tinh thần đổi mới sáng tạo và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Việc xây dựng các chuẩn mực, giá trị văn hóa sống xanh đặt việc bảo vệ môi trường ở vị trí quan trọng, không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển bền vững đất nước. Lối sống xanh được xây dựng trên cơ sở kế thừa, phát huy những giá trị, tri thức bản địa, phong tục, tập quán tốt đẹp của dân tộc về sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên, xem đây là nguồn lực nội sinh và động lực quan trọng cho sự phát triển. Mọi hoạt động xây dựng lối sống xanh đều hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng cuộc sống, sức khỏe và sự an toàn của người dân; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, đảm bảo bình đẳng về cơ hội phát huy năng lực và thụ hưởng thành quả của sự phát triển.

Hệ thống các chuẩn mực

Lễ rước trong Lễ hội Bươn Xao của người Thái ở Nghệ An. Ảnh: Báo tiền Phong

Hệ thống các chuẩn mực lĩnh vực lễ hội là xây dựng môi trường văn hóa lễ hội văn minh, lành mạnh, an toàn, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, cảnh quan di tích và hệ sinh thái. Các tiêu chí cụ thể bao gồm: i. Tiêu chí về quản lý và tổ chức (bao gồm lập kế hoạch bền vững, tuân thủ quy định, nâng cao năng lực, giám sát và đánh giá. Trong các tiêu chí đó khi xây dựng kế hoạch phải lồng ghép các yêu cầu về bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên, bảo tồn giá trị văn hóa cốt lõi); ii.Tiêu chí về bảo vệ môi trường và cảnh quan (quản lý chất thải, vệ sinh và an toàn, bảo vệ cảnh quan); iii. Tiêu chí về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa bền vững (tôn trọng giá trị gốc, loại bỏ hủ tục, phát huy vai trò chủ thể, tổ chức các hoạt động văn hóa lành mạnh. Trong đó nhấn mạnh các nghi lễ hoạt động trong lễ hội phải bảo tồn, phục dựng được bản sắc văn hóa truyền thống, tránh lai căng thương mại hóa quá mức. Phải phát huy vai trò của các nghệ nhân, cộng đồng trong việc thực hành, trao truyền và gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống); iv. Tiêu chí về ứng xử văn hóa và lối sống xanh quy định rõ về trang phục lịch sự, ứng xử văn minh, thực hành tin ngưỡng đúng cách, tiêu dùng có trách nhiệm.

Hệ thống chuẩn mực trong lĩnh vực di sản văn hóa bao gồm quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa tuân thủ nguyên tắc bền vững, giữ gìn tối đa yếu tố gốc cấu thành di tích và tính toàn vẹn của cảnh quan văn hóa, gắn kết hài hòa giữa bảo tồ và phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là du lịch xanh. Các tiêu chí cụ thể bao gồm: i. Tiêu chí về quy hoạch, bảo quản và tu bổ trong đó phải lồng ghép yếu tố xanh trong quy hoạch, sử dụng vật liệu bền vững, áp dụng công nghệ sạch, bảo vệ cảnh quan, di tích. ii. Tiêu chí về khai thác, phát huy giá trị gắn với lối sống xanh chú trọng đến du lịch di sản bền vững, sản phẩm văn hóa xanh, giao thông xanh và chi sẻ lợi ích với cộng đồng.; iii. Tiêu chí về nâng cao nhận thức cộng đồng bao gồm giáo dục di sản, phát huy vai trò cộng đồng và xây dựng quy tắc ứng xử.

Hệ thống chuẩn mực trong lĩnh vực du lịch hướng đến phát triển du lịch bền vững, có trách nhiệm với môi trường và xã hội; khai thác hợp lý tài nguyên du lịch tự nhiên và văn hóa để vừa đáp ứng nhu cầu của du khách, vừa bảo tồn và phát huy các giá trị cho thế hệ tương lai. Các tiêu chí cụ thể gồm: i. Tiêu chí về phát triển sản phẩm du lịch xanh trong đó ưu tiên các loại hình du lịch bền vững, hoạt động du lịch giảm thiểu tác động, tôn trọng đa dạng sinh học và văn hóa, nâng cao trải nghiệm giáo dục. ii. Tiêu chí đối với cơ sở kinh doanh du lịch (lữ hành, lưu trú, vận tải, dịch vụ khác) phải áp dụng tiêu chuẩn xanh, sử dụng tài nguyên bền vững, nêu cao vai trò trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. iii. Tiêu chí về hành vi, trách nhiệm của du khách là lựa chọn có ý thức các sản phẩm du lịch, dịch vụ xanh và bền vững, Tiêu dùng bền vững, ứng xử văn minh, tôn trọng bản sắc, lan tỏa lối sống xanh.

Việc thực hiện các chuẩn mực văn hóa sống xanh sẽ góp phần quan trọng xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh từ cơ sở, đẩy lùi các tập tục lạc hậu và các hành vi phản cảm lệch chuẩn; xây dựng hình ảnh và thương hiệu điểm đến an toàn, văn minh, thân thiện, có trách nhiệm, qua đó thu hút du khách và các nhà đầu tư chất lượng cao.

Nghệ An triển khai các hệ thống chuẩn mực văn hóa sống xanh hướng đến phát triển bền vững

Tại Nghệ An, tỉnh đã ban hành kế hoạch tăng trưởng xanh hướng đến phát triển bền vững với mục tiêu hướng đến phát triển công nghiệp xanh, công nghiệp sạch để phát triển theo mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, và bền vững; thực hiện “xanh hóa” các lĩnh vực quan trọng như sản xuất, lối sống, tiêu dùng bền vững, chống biến đổi khí hậu. Trong đó chú trọng đến: Xây dựng lối sống xanh kết hợp với nếp sống đẹp truyền thống để tạo nên đời sống chất lượng cao hòa hợp với thiên nhiên. Thực hiện đô thị hóa, xây dựng nông thôn mới đảm bảo các mục tiêu tăng trưởng xanh, bền vững. Tạo lập văn hóa tiêu dùng bền vững trong bối cảnh hội nhập với thế giới. Nâng cao chất lượng cuộc sống và khả năng chống chịu của người dân với biến đổi khí hậu, đảm bảo bình đẳng về điều kiện, cơ hội phát huy năng lực và thụ hưởng thành quả của sự phát triển, không để ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình chuyển đổi xanh.

Trong lĩnh vực du lịch, Nghệ An được đánh giá là tỉnh có tiềm năng lớn để phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch xanh. Nghệ An hội tụ đầy đủ các yếu tố, có thể sánh như một “Việt Nam thu nhỏ” cho phát triển du lịch. Nghệ An có đồng bằng, trung du, miền núi, biên giới, biển và đảo, có nhiều cảnh quan thiên nhiên hũng vĩ, các hệ sinh thái tự nhiên đa dạng, phong phú. Nổi bật là hệ sinh thái rừng nguyên sinh ở khu vực phía Tây Nghệ An, hình thành khu dự trữ sinh quyển thế giới lớn nhất Đông Nam Á được UNESCO công nhận năm 2007 với hơn 1.300km².  Cùng với đó là hệ thống hang động phong phú, độc đáo, trong đó nhiều hang đã phát hiện được các di tích khảo cổ về cuộc sống của người Việt cổ cách đây hàng chục vạn năm như: Hang Thẩm Ồm, hang Bua (Quỳ Châu), hang Poòng (Quỳ Hợp),… Nghệ An đang sở hữu bờ biển dài trên 82km, bãi biển phẳng, cát trắng mịn, nước trong, có độ mặn vừa phải, môi trường trong lành, số lượng giờ nắng nhiều, thích hợp cho sự phát triển loại hình du lịch nghỉ dưỡng, tắm biển, chữa bệnh. Điển hình như biển Cửa Lò, Bãi Lữ, Quỳnh Phương, Quỳnh Nghĩa. Với những thế mạnh ấy, Nghệ An đã đưa ra nhiều định hướng chiến lược để phát triển du lịch xanh gắn với những đặc trưng như: du lịch nghỉ dưỡng biển; du lịch văn hóa - lịch sử; du lịch sinh thái với các điểm trong các khu rừng nguyên sinh và khu bảo tồn như vườn quốc gia Pù Mát, khu dự trữ sinh quyển thế giới miền Tây Nghệ An; du lịch mạo hiểm với các tour du lịch leo núi, vượt sông núi tại du thuyền trên sông Giăng; thác Khe Kèm - bảo tàng thiên nhiên - văn hóa mở, chinh phục đỉnh Pù Xai Lai Leng (2.720m)… Du lịch xanh Nghệ An luôn chú trọng đến việc bảo vệ môi trường, sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên và văn hóa, đồng thời đem lại lợi ích cho cộng đồng địa phương. Nghệ An tập trung vào du lịch bền vững, du lịch trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên, giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái và khuyến khích lối sống có trách nhiệm với môi trường. Đây là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch Nghệ An đến năm 2030 và những năm tiếp theo.

Trong lĩnh vực lễ hội: trên địa bàn tỉnh có 27 lễ hội được tổ chức, gồm 21 lễ hội diễn ra vào mùa Xuân (từ tháng 1-3 Âm lịch), còn lại diễn ra vào các thời điểm khác trong năm (từ tháng 4-10 Âm lịch). Lễ hội Nghệ An nổi tiếng là điểm nhấn văn hóa đặc sắc, phản ánh rõ nét truyền thống lâu đời và bản sắc văn hoa độc đáo. Tỉnh Nghệ An đã ban hành quy định về quản lý và tổ chức lễ hội trên địa bàn tỉnh trong đó quy định các đơn vị, địa phương thực hiện nghiêm các quy định của Chính phủ về quản lý và tổ chức lễ hội; đảm bảo các hoạt động lễ hội được tổ chức trang trọng, đúng nghi lễ truyền thống, thiết thực, an toàn, tiết kiệm, phù hợp với nếp sống văn minh, bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa của dân tộc và phong tục, tập quán tốt đẹp của địa phương. Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nâng cao ý thức trách nhiệm của các cấp, ngành và nhân dân, nghiêm túc thực hiện quy định về tổ chức lễ hội, thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội góp phần xây dựng môi trường văn hóa lễ hội văn minh, lành mạnh, an toàn, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, cảnh quan di tích và hệ sinh thái.

Trong lĩnh vực di sản: Nghệ An là một vùng đất có bề dày lịch sử, là nơi dừng chân, chung sống của 6 dân tộc anh em Kinh, Thái, Thổ, Mông, Khơ Mú, Ơ Đu. Dấu ấn di sản văn hóa trên đất Nghệ An vì thế được bộc lộ rõ nét, phản ánh lịch sử hình thành và phát triển lâu đời của vùng văn hóa xứ Nghệ, vô cùng đa dạng, phong phú. Tỉnh Nghệ An đã có nhiều hành động cụ thể, thiết thực nhằm bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa với phát triển kinh tế-xã hội tại địa phương như tăng ngân sách trong hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa; đa dạng hóa các mô hình bảo tồn di sản văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch xanh bền vững trong đó nhấn mạnh đến vai trò của cộng đồng, sự tham gia của các bên liên quan... qua đó hoạt động trải nghiệm tìm hiểu các giá trị di sản văn hóa tại cộng đồng từng bước đẩy mạnh phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, lối sống xanh gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống.

Việc gắn kết lối sống xanh với các giá trị truyền thống là cách để khẳng định và quảng bá bản sắc văn hóa dân tộc, thể hiện đất nước Việt Nam phát triển năng động và luôn trân trọng, giữ gìn cội nguồn. Bộ tiêu chí là công cụ, thước đo để các cơ quan quản lý nhà nước đánh giá hiệu quả công tác tổ chức, quản lý hoạt động VHTTDL tại địa phương. Tạo ra cơ chế để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, di sản văn hóa và phát triển du lịch được thực hiện một cách bền vững, giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển, giữa việc đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại đến tương lai. Việc áp dụng thành công hệ thống chuẩn mực này trong lĩnh vực VHTTDL sẽ đóng góp trực tiếp vào việc thực hiện các mục tiêu của Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa carbon và phát triển bền vững./.