Nhân kỷ niệm 995 năm Danh xưng Nghệ An (1030 - 2025) và 95 năm cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh (1930 - 2025), Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò phối hợp với Bảo tàng Nghệ An - Xô Viết Nghệ Tĩnh tổ chức trưng bày chuyên đề “Khát vọng tự do” đúng vào thời khắc ý nghĩa. Đây không chỉ là dịp để tri ân, tưởng nhớ, mà còn để nhắc nhở mỗi chúng ta rằng: độc lập, tự do, hạnh phúc chính là ngọn lửa soi đường qua mọi thời đại.

Trong những ngày mùa Thu lịch sử, chuyên đề “Khát vọng tự do” được trưng bày tại Bảo tàng Nghệ An - Xô viết Nghệ Tĩnh đã mở ra một không gian ký ức đặc biệt. Ở đó, người xem không chỉ bắt gặp hiện vật, hình ảnh của một thời lửa máu, mà còn nghe được tiếng vọng từ những con người từng lấy thân mình viết nên khúc ca bất diệt về lòng quả cảm.

Những năm tháng đen tối dưới ách thực dân, nhà tù trở thành nơi giam giữ những người cộng sản ưu tú. Xiềng xích, cùm kẹp, tra tấn khốc liệt - tất cả nhằm dập tắt tinh thần cách mạng. Nhưng chính nơi ấy lại biến thành “lò luyện thép”, nơi hun đúc ý chí, lý tưởng và khát vọng giải phóng dân tộc. Những tấm ảnh đen trắng trong trưng bày ghi lại cảnh nhà lao Vinh, nơi hàng trăm chiến sỹ Xô viết Nghệ Tĩnh bị giam cầm. Nơi ấy, Xiềng xích không trói buộc được lý tưởng, trong bốn bức tường rêu phong, đã vang lên những bài học chính trị, những vần thơ cách mạng, những lời thề “thà hy sinh tất cả chứ không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ”.

Điểm nhấn của trưng bày là câu chuyện vượt ngục - những trang sử hào hùng không kém gì chiến trận. Từ Hỏa Lò (Hà Nội), Khám Lớn (Sài Gòn), đến Nhà lao Vinh (Nghệ An)… bóng tối nhà tù đã chứng kiến những bước chân dũng cảm lao vào hiểm nguy để giành lại tự do. Ở Nghệ An, ký ức về những chiến sỹ Xô viết vượt ngục khỏi Nhà lao Vinh trở thành minh chứng cho khí phách kiên trung của quê hương cách mạng. Họ không chỉ tự giải thoát cho bản thân, mà còn trở về với phong trào, góp phần thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh trong quần chúng nhân dân.

“Khát vọng tự do” không chỉ kể lại một cuộc trốn chạy khỏi xiềng xích, mà còn phản ánh sức sống trường tồn của tinh thần bất khuất và dấu ấn vượt thời gian. Những cuộc vượt ngục thành công đã làm rung chuyển niềm tin của kẻ thù, đồng thời tiếp thêm sức mạnh cho phong trào cách mạng khắp nơi.

Trong mạch nguồn lịch sử, những cuộc vượt ngục và khát vọng tự do của các chiến sỹ cách mạng đã gặp gỡ, hòa chung với tinh thần Xô viết Nghệ Tĩnh 1930-1931, một bản anh hùng ca rực sáng, khẳng định sức mạnh đoàn kết và ý chí quật cường của Nhân dân Nghệ - Tĩnh.

Không gian trưng bày được thể hiện qua những gam màu trầm, lạnh với các hình ảnh được đặt cách điệu trong các mắt xích hay trong lưới mắt cáo ở nội dung Xiềng xích. Trong nội dung Tung cánh giữa màn đêm, khắc họa hình ảnh đối lập giữa một bên là sự kiên cố của các nhà tù với khát khao vượt ngục của các chiến sĩ cách mạng qua hình ảnh ẩn dụ của những cánh chim hướng về tự do. Đóng góp của các chiến sĩ cách mạng sau khi vượt ngục được thể hiện trong nội dung Dấu ấn vượt thời gian.

Các chiến sỹ năm xưa có thể đã ngã xuống, nhưng ý chí của họ vẫn còn nguyên vẹn, trở thành sức mạnh tinh thần bền bỉ. Ngọn lửa ấy đang tiếp tục cháy trong hôm nay, truyền cho thế hệ mới niềm tự hào và trách nhiệm dựng xây một Nghệ An ngày càng thịnh vượng, một Việt Nam vững bước trên con đường phồn vinh và hùng cường./.