Sáng ngày 19/12/2019, tại huyện Thanh Chương đã diễn ra Hội thảo khoa học “Đồng chí Nguyễn Sỹ Sách với cách mạng Việt Nam và quê hương Nghệ An” do Sở Khoa học Công nghệ Nghệ An và UBND huyện Thanh Chương tổ chức nhân dịp kỷ niệm 90 năm ngày mất của ông.

Nguyễn Sỹ Sách (1905-1929) là nhà cách mạng tiên phong, Bí thư Kỳ bộ Hội Việt Nam cách mạng thanh niên ở Trung Kỳ. Ông sinh tại làng Tú Viên, nay thuộc xã Thanh Lương, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, là con trai duy nhất trong một gia đình Nho học, nên thuở nhỏ đã được học chữ Hán. Năm 11 tuổi, ông thi vào tiểu học ở trường huyện. Lớn lên, ông học trường Quốc học Vinh, cùng với các bạn như Tôn Quang Phiệt, Đặng Thai Mai, Nguyễn Xiển, Phạm Thiều... Năm 1925, ông tham gia vào tổ chức Hội Phục Việt mới thành lập, là một trong những yếu nhân tham gia lễ truy điệu Phan Châu Trinh và đòi thực dân Pháp thả Phan Bội Châu. Ông bị nhà cầm quyền để ý, dẫn đến việc bị chuyển vào làm phụ giáo tại trường Pháp Việt, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên. Nguyễn Sĩ Sách đã ba lần vượt biên sang Trung Quốc. Tháng 1 năm 1928, ông từ Trung Quốc về Nghệ Tĩnh, mang theo chương trình và chỉ thị của Tổng bộ Hội Thanh niên ở hải ngoại về việc thành lập một tỉnh bộ của Hội tại địa phương. Tháng 6 năm 1928, ông trở thành một trong ba ủy viên Ban chấp hành Kỳ bộ Trung Kỳ, cùng với Vương Thúc Oánh và Nguyễn Thiệu. Ông bị bắt vào tháng 11 năm 1928, sau đó bị giải từ nhà lao Vinh đến lao Thừa phủ (Huế), tuy nhiên do không đủ chứng cứ nên được thả ra. Tháng  5 năm 1929, ông tham dự Đại hội lần thứ nhất của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tại Hồng Kông, sau đó được bầu vào Ban chấp hành Tổng bộ.  Thang 7 năm 1929, toàn bộ thành viên của Ban chấp hành Kỳ bộ Trung Kỳ bị bắt, bao gồm cả Nguyễn Sĩ Sách mới từ Hồng Kông về, lẫn Trần Văn Cung, và Vương Thúc Oánh.  Ngày 10 tháng 10 năm 1929, trong phiên tòa mở tại Vinh, ông bị kết án khổ sai chung thân theo bản án số 110 do Tổng đốc Nghệ An Bửu Thạch ký. Ông bị đưa về đày tại nhà ngục Lao Bảo (Quảng Trị). Ngày 19 tháng 12 năm 1929, trong lúc cố gắng vượt ngục, Nguyễn Sĩ Sách đã bị bắn vào lưng và qua đời.

Tham dự và điều hành hội thảo có lãnh đạo Sở Khoa học Công nghệ Nghệ An, lãnh đạo huyện Thanh Chương, Hội Sử học Việt Nam, đại diện dòng họ Nguyễn Sỹ…. cùng nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Hội thảo lần này thu hút được 18 tham luận của các nhà nghiên cứu sử học trong và ngoài tỉnh. Trong đó có tham luận của nhiều nhà nghiên cứu uy tín như PGS.TS Chương Thâu, PGS.TS Trần Đức Cường, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hương,… Nội dung hội thảo tập trung làm rõ về thân thế và sự nghiệp của nhà cách mạng Nguyễn Sỹ Sách, về những đóng góp của ông cho cách mạng Việt Nam và quê hương Nghệ An. Không chỉ bàn luận về các hoạt động cách mạng yêu nước, một số tham luận cũng đã đi sâu tìm hiểu về các hoạt động khác của Nguyễn Sỹ Sách như quá trình học tập, tham gia dạy học hay về quê hương, gia đình, dòng họ. Hội thảo cũng dành thời gian thảo luận về dòng họ Nguyễn Sỹ của ông và các vấn đề liên quan. Tại hội thảo, có 7 tham luận được trình bày và nhiều ý kiến thảo luận thêm về các nội dung quan trọng. Trong đó nhấn mạnh “Đồng chí Nguyễn Sỹ Sách là một nhà cách mạng tiên phong, một chí sĩ yêu nước kiên trung, dũng cảm, một người cộng sản có nhiều đóng góp cho phong trào cách mạng Việt Nam, đặc biệt là trong việc tổ chức vận động thành lập Đảng trong giai đoạn đầu, khi ông tham gia vào Hội Việt Nam cách mạng thanh niên. Ông là một người con ưu tú của Nghệ An nói chung, của dòng họ Nguyễn Sỹ và quê hương Thanh Chương nói riêng. Dù qua đời khi tuổi còn rất trẻ nhưng ông đã để lại nhiều di sản quan trọng cho phong trào yêu nước ở Việt Nam”.

Trước đó, chiều ngày 18/12/2019, Ban tổ chức và các đại biểu cũng đã dâng hương nhân ngày giỗ của ông tại nhà thờ họ Nguyễn Sỹ ở xã Thanh Lương, Thanh Chương.