Những ngày cuối năm, hơn 500 cựu Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam (QTN và CGVN)tại Lào đã hành quân theo 4 hướng về thủ đô Vientiane, tổ chức Đại lễ cầu siêu cho đồng đội đã hi sinh, thăm viếng nghĩa trang, tặng quà  gia đình người dân các bộ tộc Lào đã cưu mang, giúp đỡ… Mỗi đồng chí QTN và CGVNcòn sống hay đã hi sinh, là cả một kho ký ức sáng ngời tình đoàn kết, tình đồng đội mà chúng tôi không thể nào chép hết. Xin được kể lại vài câu chuyện nhỏ của các nhân chứng một thời kỳ gian khó, hào hùng và thấm đẫm tình người, không thể nào quên đó.

Cựu QTN và CGVN gặp gỡ tại Thủ đô Vientiane, 12/2019

Giúp bạn, giúp mình

Hàng chục năm qua, đã có biết bao chuyến đi của các cựu QTN và CGVN tại Lào về thăm lại chiến trường xưa, đi tìm đồng đội, gặp gỡ giao lưu… nhưng có lẽ đây là chuyến hành quân, tri ân, giao lưu “quy mô” nhất của các chiến sĩ QTN và CGVN từng một thời vượt Trường Sơn đi làm nhiệm vụ quốc tế cao cả. Hơn 500 cựu QTN và CGVN tại Lào, cùng thân nhân các liệt sĩ xuất phát từ các tỉnh: Điện Biên, Nghệ An, Hà Tĩnh và TP Đà Nẵng (Việt Nam), hành quân qua 11 tỉnh và nhiều địa danh chiến trường ác liệt năm xưa bên đất bạn Lào, rồi cùng tụ hội tại thủ đô Vientiane, tổ chức các hoạt động gặp mặt, giao lưu và tri ân các anh hùng liệt sĩ.

Qua Cửa khẩu Quốc tế Cầu Treo, những cánh rừng Lào hiện ra ngoài cửa kính xe. Mùa khô, cỏ vàng cháy, vậy nhưng đôi thoảng vẫn có những vạt rừng xanh tươi đến kỳ lạ. Mùa khô là mùa chiến dịch, truy kích địch trên khắp chiến trường Lào. Cựu chiến sỹ QTN Nguyễn Hữu Thân và Đặng Minh Nhiên, nguyên chiến sỹ Tiểu đoàn 43 (Nghệ An), thốt lên: Đất Lào, nơi chúng tôi đã trải qua gần 200 trận đánh tiễu phỉ, giúp Bạn, từ năm 1965 đến 1972. Bao nhiêu đồng đội chúng tôi đã hy sinh, nhiều đồng chí vẫn chưa tìm được hài cốt. Trận đánh ngày 16-2-1968, đơn vị chúng tôi đảm nhiệm tiến công tiêu diệt địch tại điểm cao A4 (huyện Noọng Hét, tỉnh Xiêng Khoảng), địch dùng máy bay oanh tạc, 36 đồng chí hy sinh. Chúng tôi chiếm được mục tiêu, phát triển sang điểm cao Hai Vú rất khó khăn, và thêm nhiều đồng chísinh.

Ông Nhiên kể: “Để có được chiến thắng, nhiều người dân Lào đã hết lòng giúp đỡ QTN Việt Nam. Anh Khăm Sính là một người đàn ông Lào chất phác, hiền lành, đã cung cấp nhiều thông tin về tình hình địch cho đơn vị chúng tôi. Nhiều lần, anh vượt vòng vây nguy hiểm, vượt rừng, đưa thông tin đến chỉ huy đơn vị. Và rất nhiều người dân Lào, già, trẻ, gái, trai đã bao bọc, bảo vệ và giúp chúng tôi làm nhiệm vụ. Cùng với chiến đấu, tiễu phỉ, chúng tôi tổ chức học tiếng Lào, làm công tác dân vận, “ba cùng”.

Đoàn xe chở cựu QTN và CGVN băng qua những khoảng rừng mênh mông hai bên Quốc lộ 8, Quốc lộ 13, hướng về Thủ đô Vientiane. Đường vắng, nhà dân hai bên đường cũng thưa thớt. Địa hình dần thấp xuống lưu vực sông Mê-kông. Các cựu QTN nói với nhau rằng, mãi đến bây giờ họ mới được đi trên Quốc lộ. Ngày đang chiến đấu, QTN chỉ cắt rừng, lội suối, tránh địch phục kích… Và sông Mê - kông bất chợt hiện ra, rộng rãi, hiền hòa, lấp lánh nắng ban chiều. Rất nhiều trận đánh địch thâm nhập từ bên kia biên giới, truy kích, đã diễn ra dọc bờ sông Mê-kông phía Lào. Dòng sông này từng thấm đỏ máu QTN và bộ đội Pa-thét Lào.

Cựu QTN Nguyễn Đức Tuân, nguyên chiến sỹ quân y Đại đội 40, thuộcTrung đoàn 335,đăm đắm nỗi niềm muốn tìm hài cốt đồng đội là đồng chí Hạ, trung đội trưởng. “Anh Hạ hi sinh ngay trước mặt tôi, hứng chịu toàn bộ mảnh cối vào người, trong khi tôi ở cách sau chừng 5m thì không hề hấn gì. Trong một lần truy kích địch ở Noọng Hét, tôi thấy giữa rất nhiều người dân bị địch giết có một đứa bé chừng hơn một tuổi đang ngậm chặt vú người mẹ đã chết. Bé khóc khan không ra tiếng, tôi chạy đến ôm bé vào lòng, đưa về trạm xá của mặt trận, rồi tôi theo đơn vị tiếp tục truy kích địch. Ước gì có phép màu để tôi gặp lại đứa bé ngày ấy…”.

Tại thủ đô Vientiane, lễ tưởng niệm, tri ân các anh hùng liệt sĩ của Việt Nam và Lào đã cống hiến, hy sinh vì nền độc lập tự do của mỗi nước, vì nhiệm vụ quốc tế cao cả của hai dân tộc, được cơ quan chức năng hai nước phối hợp với Hội truyền thống QTN và CGVN tại Lào tổ chức trang trọng, thỏa niềm ước mong của bao thế hệ QTN và quân, dân hai nước. Trước đó, diễn ra cuộc gặp mặt thân mật, cảm động với chủ đề “Thắm tình đồng chí” của hơn 500 cựu QTN và CGVN tại Lào, với các đại biểu nước bạn. Đại tướng Chansamone Channhalat, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Lào, cùng đại diện lãnh đạo các cơ quan Trung ương và QĐND Lào tham dự các hoạt động gặp mặt, tri ân, với tất cả tình cảm, tấm lòng của những người đồng chí, anh em thủy chung, gắn bó, chia ngọt sẻ bùi; dường như không còn khoảng cách về địa lý, ngôn ngữ và cả nghi thức ngoại giao.

Đại tướng Chansamone Channhalat thân mật bắt tay, ân cần thăm hỏi và cùng các cựu QTN ôn lại bao kỷ niệm, nhớ về những năm tháng đơn vị của ông cùng QTN Việt Nam chung một chiến hào đánh địch, giành thắng lợi trong Chiến dịch Nậm Bạc (tỉnh Phongsaly) đầu năm 1968, tiếp đó giải phóng hoàn toàn khu vực Nậm Bạc-Khăm Đeng và nhiều vùng rộng lớn khác. Theo Đại tướng Chansamone Channhalat, các chiến sĩ cách mạng của Quân đội Bác Hồ đã cùng với quân đội và nhân dân Lào cống hiến, hy sinh to lớn cả tính mạng, xương máu và tuổi thanh xuân, thực hiện nghĩa vụ quốc tế cao cả. Trên đất nước Lào, từ Bắc đến Nam, đâu cũng có máu xương, mồ hôi của các chiến sĩ cách mạng hai nước hòa quyện vào nhau, để mang lại độc lập, tự do cho đất nước.

Nghĩa tình son sắt

Cựu QTNLê Thế Kỷ, nguyên chiến sỹ thuộc Trung đoàn 148, Sư đoàn 316, có người bạn là Khăm Sỷ Đuông Pa Sợt, cán bộ Pa-thét Lào. Năm 1971, ông Kỷ bị bệnh sốt rét nặng, được chuyển về Đội điều trị 22, đóng ở Khe Tang, Mường Xén, huyện Kỳ Sơn (Nghệ An). Tại đây, ông chứng kiến câu chuyện thần kỳ: Khăm Sỷ bị thương nặng, và được xác định đã tử vong, chuyển ra nhà xác. Nữ y tá Ngọc được giao nhiệm vụ lấy các bệnh phẩm, thấy tấm ga trắng đắp trên mặt Khăm Sỷ hơi động đậy, đến kiểm tra và phát hiện bệnh nhân còn sống, lập tức gọi cấp cứu… Mấy chục năm sau, Khăm Sỷ lúc này là Trung tướng Quân đội Nhân dân cách mạng Lào,đã liên tục trong 14 năm đi tìm người nữ y tá Việt Nam tên Ngọc. Nhờ nhiều đồng đội giúp đỡ, cuối cùng Trung tướng Khăm Sỷ đã tìm được nữ y tá Nguyễn Thị Ngọc ở xã Nam Xuân, huyện Nam Đàn. Hai người gặp nhau mừng tủi, Trung tướng Khăm Sỷ ít tuổi hơn, xin nhận bà Ngọc là chị gái. Có lẽ vì nghĩa tình ấy, mà trong một lần Trung tướng Khăm Sỷ mời các bạn chiến đấu QTN Việt Nam sang thăm Vientiane, ông nâng chén rượu, bày tỏ nguyện vọng được kết thông gia, tìm một cô dâu Việt Nam. Mọi người liền chỉ vào cựu QTN Cù Hoàng Quy, có con gái Cù Thị Phương, làcô giáo dạy học ở Đà Nẵng… Tưởng đùa vui,vậy mà chuyện lại thành: Chàng trai Khăm Coọc, từng du học ở nước ngoài, con trai Trung tướng Khăm Sỷ đã kết duyên cùng con gái của chiến sỹ QTN Việt Nam. Giờ gia đình Lào - Việt này đã có con nhỏ, có cơ ngơi kinh doanh phát đạt ở Thị trấn Xenon, tỉnh Sa-vẳn-na-khet.

Đi cùng Quân tình nguyện trong dịp này còn có con trai, con gái các liệt sỹ đã hy sinh ở Lào. Anh Bùi Xuân Trọng (Hà Nội) có bố là liệt sỹ hi sinh ngày 23-5-1969. Hai bố con chưa biết mặt nhau. Anh Trọng cho biết đã 24 năm nay gia đình tổ chức đi tìm hài cốt liệt sỹ nhưng đến giờ chỉ có vẻn vẹn thông tin: chiến sỹ Bùi Văn Kim, quê xã Cương Chính, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên, thuộc Tiểu đoàn 41, Quân khu Tây Bắc, hi sinh tại bản Tháp, La Xay, Xiêng Khoảng. Liệt sỹ Kim được mai táng cùng 21 liệt sỹ khác, trong đó đó có liệt sỹ, Anh hùng LLVTND Cà Văn Khum. Anh Trọng mong mỏi các CCB, quân tình nguyện cùng đơn vị ai biết thông tin về liệt sỹ Kim, hãy gửi đến cho anh theo số điện thoại 0903249152.

Cũng như trường hợp anh Trọng, chị Đinh Thị Nhưng ở xã Dân Chủ, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình, và bố là liệt sỹ Đinh Khắc Phú, chưa hề nhìn thấy mặt nhau. Bố hi sinh năm 1983, nhiều năm qua, cả nhà chị giữ gìn những bức thư của bố gửi về từ chiến trường như báu vật. Thư bố viết cho mẹ và chị gái, mà chị Nhưng ngỡ như bố gửi cho chính mình: “Em và con giữ gìn sức khoẻ, anh sắp được nghỉ phép, anh sẽ về…”. Vậy mà, bố mãi mãi không về… Chị Nhưng muốn tìm đến tận nơi bố hi sinh, nên gặp ai cũng hỏi: Bác ơi, bác có ở cùng Sư đoàn 324 với bố cháu không, bố cháu hi sinh ở đâu vậy, đã nằm xuống ở nơi nào vậy? Các CCB đã già, tóc bạc, mắt nhoè ướt: Cháu ơi, sư đoàn có mười ngàn quân, rừng Lào mênh mông lắm. Thôi cháu hãy tin là bố cháu luôn ở bên cạnh mẹ con cháu, các con của cháu. Cháu ạ!

Sáng mùa đông 2019, thời tiết Thủ đô Vientiane lạnh hơn mọi năm. Tại chùa Bàng Long, sau khi nhận món quà là chăn màn, áo ấm của Giáo hội Phật giáo Việt Nam và Hội truyền thống Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam giúp Lào, PGS.TS Saykhong Saynasine, Phó Chủ tịch, kiêm Tổng thư ký Trung ương Hội hữu nghị Lào -Việt,cảm độngnói: “Quân tình nguyện, chuyên gia và cả nhân dân Việt Nam đã từng giúp nhân dân Lào rất nhiều, hôm nay lại gửi chăn, áo ấm… Chúng tôi sẽ chuyển món quà quý này đến với các gia đình người dân Lào còn khó khăn, vất vả, nhất là những gia đình Lào đã từng cưu mang, giúp đỡ QTN và CGVNlàm nhiệm vụ Quốc tế thiêng liêng, cao cả”.

Trong đêm giao lưu “Thắm tình hữu nghị Lào-Việt” tại Thủ đô Vientiane, mọi người rất ấn tượng với tiết mục múa “Lào Pheng”, của bà Ngô Thị Kim Chinh, mà bà đã từng biểu diễn vào những năm 1966 -1972, khi còn là diễn viên của Đoàn Văn công Quân khu Tây Bắc. Mỗi mùa chiến dịch, Đoàn văn công tổ chức các đội xung kích từ 6 đến 20 người, theo các đơn vị QTN vào phục vụ chiến trường. Có lần đội văn công xung kích của bà biểu diễn trong hang đá, được Hoàng thân Xu-pha-nu-vôngbiếu một thúng sắn luộc. Hoàng thânXu-pha-nu-vôngnói, đại ý rằng: Đất nước Lào còn gian khó, còn nghèo, nên tôi chỉ có sắn luộc biếu các cháu thôi. Mai này nước Lào hòabình, phát triển, sẽ biếu các cháu văn công thức ăn ngon hơn! Những ngày qua bà Chinh đã chứng kiến, nhìn thấy điều ấy, đất nước Lào đã đổi mới,đời sống người dân tốt hơn rất nhiều.

Những buổi sáng lạnh ở Thủ đô Vientiane, chúng tôi đã chứng kiến hình ảnh cảm động khi các cựu QTN và CGVN trân trọng đặt vào bát của các nhà sư Lào khất thực, bánh lương khô, bánh kẹo, trái cây mà họ mang từ Việt Nam trong chuyến hành quân nghĩa tình tri ân này. Hình ảnh đó chỉ là biểu tượng, nhưng qua đó chúng tôi hiểu tình cảm, sự gắn bó keo sơn hai dân tộc Việt - Lào mãi mãi son sắt, vững vàng như dải Trường Sơn, cùng dựa vào nhau, giúp đỡ nhau gìn giữ nền hòa bình, phát triển và thịnh vượng.

Được cùng các CCB, cựu QTN Việt Nam trở lại đất nước Lào tươi đẹp, mến khách, chúng tôi càng cảm nhận rõ, không chỉ những năm tháng kháng chiến gian khổ, ác liệt “hạt muối cắn đôi, cọng rau bẻ nửa”, mà trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của mỗi nước, quan hệ Việt Nam - Lào vẫn là hình mẫu về sự thủy chung, son sắt, về tình đoàn kết đặc biệt, hợp tác toàn diện. Trong quan hệ quốc tế, hiếm có mối quan hệ nào gắn bó khăng khít, thắm tình anh em như vậy! Nhiều thế hệ cán bộ, chiến sĩ, người dân hai nước đều thuộc nằm lòng những câu thơ của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Việt - Lào hai nước chúng ta. Tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long", và câu nói nổi tiếng của Chủ tịch Kaysone Phomvihane: “Núi có thể mòn, sông có thể cạn, song tình nghĩa Việt-Lào sẽ mãi mãi vững bền hơn núi, hơn sông”.  

QTN và CGVN tại Lào là biểu tượng cao đẹp, sự gắn kết bền chặt, thủy chung son sắt của tình đoàn kết đặc biệt Việt - Lào, luôn tự hào và nguyện làm hết sức mình, cùng quân và dân hai nước bảo vệ, giữ gìn, chuyển tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác tài sản vô giá đó, để tình đoàn kết đặc biệt Việt - Lào “mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững”.