Toàn cảnh Hội thảo. Ảnh Hồ Hà

Hội thảo được tổ chức vào ngày 24/12, tại TP Vinh dưới sự chủ trì của các ông/bà: Nông Quốc Thành - Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, TS Lê Thị Minh Lý - Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Quốc gia; Trần Thị Mỹ Hạnh - Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Nghệ An.

Các Ông/ Bà Chủ trì Hội thảo. Ảnh: Hồ Hà

Tham dự Hội thảo có đại diện lãnh đạo các sở, ban, ngành tỉnh Nghệ An; lãnh đạo các huyện, thành, thị xã; Trưởng phòng VHTT, Giám đốc Trung tâm Văn hóa, Thể thao và Truyền thông các huyện, thành, thị trong tỉnh; cán bộ, công chức các đơn vị trong khối di sản trực thuộc Sở văn hóa và Thể tháo cùng gần 40 nhà khoa học, nhà nghiên cứu văn hóa, nhà quản lý trong cả nước.

Bà Trần Thị Mỹ Hạnh phát biểu  đề dẫn Hội thảo. Ảnh Hồ Hà

Báo cáo đề dẫn hội thảo do bà Trần Thị Mỹ Hạnh - Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Nghệ An trình bày cho bết: Đến nay, tỉnh Nghệ An đã thực hiện kiểm kê được 463 di sản với đầy đủ 7 loại hình di sản văn hóa phi vật thể (DS VH PVT) giàu bản sắc, có độ phân bố rộng khắp và có giá trị lịch sử - văn hóa tiểu biểu cho 6 dân tộc Kinh, Thái, Thổ, Mông, Khơ mú, Ơ Đu. Có 07 di sản đã được đưa vào Danh mục DS VH PVT quốc gia là: Lễ hội đền Cờn (thị xã Hoàng Mai), Lễ hội đền Quả (huyện Đô Lương), Lễ hội đền Chín Gian (huyện Quế Phong) Lễ hội đền Bạch Mã (huyện Thanh Chương), Lễ hội đền Thanh Liệt (huyện Hưng Nguyên), Lễ hội đền Ông Hoàng Mười (huyện Hưng Nguyên), Nghi lễ Xăng Khan của đồng bào dân tộc Thái miền Tây Nghệ An. Đặc biệt, di sản Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh đã được UNESCO vinh danh DS VH PVT đại diện của nhân loại.

Các đại biểu, Nhà khoa học về dự Hội thảo. Ảnh Hồ Hà

Mặc dù đã có những hoạt động kiểm kê, bảo vệ, vinh danh, nhưng nhiều DS VH PVT vẫn đang đứng trước nguy cơ mai một bởi tác động của nền kinh tế thị trường, quá trình hiện đại hóa, xu thế hội nhập và giao thoa, tiếp biến văn hóa; sự quan tâm của thế hệ trẻ với những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc giảm dần, những người am hiểu, nắm giữ tri thức về DS VH PVT ngày càng ít. Việc nhận diện DS VH PVT của người quản lý và cả chủ thể văn hóa vẫn còn lúng túng, chưa hiểu rõ các loại hình. Việc khai thác, phát huy tiềm năng, giá trị của DS VH PVT vào phát triển văn hóa, kinh tế, xã hội của địa phương một cách bền vững, đồng bộ, có chiến lược dài hạn còn hạn chế, dẫn đến một số loại hình di sản văn hóa phi vật thể bị quên lãng, làm sai lệch, thay đổi không gian vốn có của nó; các DS VH PVT của các dân tộc ít người đang ngày càng mờ nhạt, bị suy giảm hoặc biến mất vĩnh viễn.

Đề dẫn cũng khẳng định, Hội thảo khoa học “Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể tỉnh Nghệ An” là diễn đàn giúp tỉnh Nghệ An tham vấn ý kiến của các chuyên gia, các nhà nghiên cứu khoa học, nhà quản lý và nghệ nhân đang thực hành di sản để nhận diện, đánh giá đúng giá trị, tiềm năng, sức sống của DSVH PVT trên địa bàn tỉnh Nghệ An; làm rõ những vấn đề xung quanh mối quan hệ giữa việc bảo vệ và phát triển di sản văn hóa phi vật thể; chia sẻ những kinh nghiệm, đề xuất các giải pháp, định hướng mang tính chiến lược phù hợp để bảo vệ, khai thác, phát huy các DSVH PVT, để góp phần cùng với DSVH PVT có thể trở thành sản nghiệp văn hóa, tài nguyên hấp dẫn cho phát triển du lịch, tạo động lực cho phát triển văn hóa - kinh tế - xã hội tỉnh Nghệ An.

Tại Hội thảo, Ban Tổ chức đã nhận được 42 báo cáo tham luận của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, nhà quản lý văn hóa, các nghệ nhân thực hành di sản, trong đó có 8 tham luận được trình bày tại hội thảo, tập trung làm rõ 2 vấn đề: Nhận diện DSVH PVT tỉnh Nghệ An - Tiềm năng và thực trạng bảo vệ, phát huy; Định hướng và các giải pháp bảo vệ, phát huy giá DSVH PVT Nghệ An.

Phát biểu tại hội thảo, TS Lê Thị Minh Lý (Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Việt Nam), đã nhận diện nguồn lực DSVH PVT ở Nghệ An và đưa ra một số khuyến nghị về bảo vệ và phát huy gắn với định hướng công nghiệp văn hóa. TS Minh Lý khẳng định: Di sản VHPVT là nguồn lực tiềm năng của Nghệ An. Trong đó, những giá trị văn hóa về giáo dục truyền thống, xây dựng cộng đồng, gia đình, dòng họ,… là cốt lõi góp phần xây dựng hệ giá trị của văn hóa Việt Nam.

PGS. TS Dương Văn Sáu tham luận tại Hội thảo. Ảnh Hồ Hà

PGS. TS Dương Văn Sáu (Trưởng khoa Du lịch, Đại học Văn hóa Hà Nội) lại khẳng định: Phát triển kinh tế di sản - xu thế tất yếu trong quá trình bảo tồn, khai thác và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt Nam hiện nay.

TS Trần Đình Hằng tham luận tại Hội thảo. Ảnh Hồ Hà

Từ cà pháo trong văn hóa ẩm thực xứ Nghệ, TS Trần Đình Hằng (Phân viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam tại Huế) đề xuất ý tưởng dữ liệu hóa và lập hồ sơ DSVH PVT cà pháo là công việc cấp thiết, mang lại nhiều ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Điều đó gắn liền ý nghĩa biểu tượng của lòng người cương cường, luôn chế ngự hoàn cảnh khó khăn để vươn lên qua truyền thống hiếu học để tiến vào bước đường khoa hoạn. Cà pháo nhờ vậy không chỉ là một cây trồng, một món ăn thuần túy mà đã hội tụ tinh hoa cả một tinh thần, cốt cách đặc trưng xứ Nghệ trong bức tranh văn hóa ẩm thực độc đáo của một vùng đất.

Tác giả Lương Bá Viện (Trung tâm VT,TT&TT Nghĩa Đàn) lại có góc nhìn khá chi tiết về dân ca, dân nhạc, dân vũ của cộng đồng các dân tộc thiểu số tỉnh Nghệ An và những định hướng bảo tồn phát triển.

Nhà nghiên cứu Phạm Xuân Cần tham luận tại Hội thảo. Ảnh Hồ Hà

Tác giả Phạm Xuân Cần (TP. Vinh), nghiên cứu về các đặc sản của Nghệ An đã khẳng định: Đặc sản và sản phẩm truyền thống không chỉ là sản phẩm của sự đa dạng sinh học và độc đáo văn hóa mà còn chứa đựng tiềm năng thương mại to lớn. Đặc biệt trong xu thế tiêu dùng hướng về các sản phẩm có nguồn gốc thiên nhiên và được chế biến bới bàn tay con người, mang bản sắc văn hóa vùng miền thì cơ hội để cho đặc sản trở thành hàng hóa càng rộng mở hơn bao giờ hết. Khai thác thế mạnh này cũng là lời giải cho bài toán phát triển kinh tế mà không triệt tiêu, không xâm hại tới văn hóa,…

Ths Đường Ngọc Hà (Trung tâm hoạt động VHKH Văn Miếu Quốc Tử Giám) tham luận tại Hội Thảo. Ảnh: Hồ Hà

Ths Đường Ngọc Hà (Trung tâm hoạt động VHKH Văn Miếu Quốc Tử Giám) đề cập đến cách tiếp cận DS VH PVT làm chất liệu cho giáo dục phổ thông toàn diện thông qua hoạt động giáo dục trải nghiệm, đồng thời đề cập đến phương pháp xây dựng chương trình giáo dục di sản tích hợp với chương trình học của trường phổ thông vừa đáp ứng mục tiêu đổi mới dạy và học của ngành giáo dục, vừa bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Theo bà, DSVH PVT cung cấp các cơ hội giáo dục tuyệt vời đối với học sinh phổ thông. DSVH làm nên những chất liệu cho giáo dục phổ thông toàn diện từ các môn khoa học tự nhiên đến xã hội, từ phát triển kỹ năng tư duy đến các kỹ năng sống của TK 21, như: giao tiếp, hợp tác, làm việc nhóm,…

TS Vi Văn An phát biểu ý kiến tại Hội thảo. Ảnh Hồ Hà

TS Vi Văn An (Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam) có góc nhìn khá sâu về bảo tồn và phát huy lễ hội truyền thống của người Thái ở Nghệ An và đề xuất Nghệ An nên tổ chức hội thi múa sạp trong đồng bào các DTTS ở miền Tây Nghệ An,…

TS Lê Thị Minh Lý Tổng kết Hội thảo. Ảnh Hồ Hà

Phát biểu tổng kết hội thảo, TS Lê Thị Minh Lý khẳng định: hội thảo khoa học: “Di sản văn hóa phi vật thể Nghệ An - Bảo vệ và phát huy giá trị” đã thành công tốt đẹp. Đây là lần đầu tiên tỉnh Nghệ An tổ chức một hội thảo bàn về DSVH PVT nhưng đã thu hút nhiều nhà nghiên cứu, nhà quản lý từ các viện, trường học, các sở, ban ngành, đơn vị, địa phương và các nghệ nhân gửi bài tham gia. 42 bản báo cáo, tham luận gửi về Ban Tổ chức với nhiều cách tiếp cận khác nhau đã tập trung phân tích, nhận diện các loại hình DS VH PVT, đánh giá thực trạng tổng quan và phân tích chi tiết giá trị, tiềm năng, sức sống của những DS VH PVT tiêu biểu trên địa bàn tỉnh Nghệ An, làm rõ những vấn đề xung quanh mối quan hệ giữa việc bảo vệ và phát triển DS VH PVT; đã đưa ra những sáng kiến, giải pháp, đề xuất rất cụ thể, có giá trị thực tiễn cao nhằm định hướng, áp dụng thực hiện trong công tác bảo vệ, khai thác, phát huy các DSVH PVT.

Các ý kiến phát biểu trực tiếp tại hội thảo cũng đầy tâm huyết, thể hiện những mối quan tâm, trăn trở của các chuyên gia, nhà nghiên cứu khoa học, nhà quản lý ở trong và ngoài tỉnh đối với DSVH PVT của tỉnh Nghệ An nói riêng, cả nước nói chung.

Những bài tham luận, ý kiến tại hội thảo là nguồn tài liệu quý giá, phục vụ cho công tác nghiên cứu, không chỉ góp phần bảo tồn di sản văn hóa của Nghệ An mà còn góp phần trong việc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.