Văn hoá học đường

Trường học ở chân trời 2020

(Điểm sách : Trường học ở chân trời 2020)

Sách do Francine Vaniscotte và Pierre Laderrière tổng hợp.
Institut Européen pour la Promotion des Innovations et de la Culture en Education.
NXB L’Harmattan, 2002 (210 trang).

 

Vẽ lên đường hướng của trường học ngày mai rất khó vì trường học là một tổng thể tùy thuộc vào hoàn cảnh xã hội, văn hóa, kinh tế, kỷ thuật, … của từng quốc gia hay cộng đồng.

Một Hội thảo tổ chức năm 1999, tại Poitiers Pháp, tụ họp hơn 50 chuyên gia giáo dục của nhiều nước trên thế giới, đã cố gắng trả lời một số câu hỏi của chủ đề này. Quyển sách Trường học ở chân trời 2020 (Ecole, horizon 2020) gom tụ một số phát biểu trong Hội thảo này.

Ngoài phần mở đầu và kết luận, cấu trúc của quyển sách – dựa trên 4 chủ đề của Hội thảo – lần lượt triển khai vấn đề văn hóa, vấn đề hệ thống giá trị đạo đức luân lý, vấn đề bình đẳng xã hội và sau cùng vai trò của người đi dạy.

Vấn đề văn hóa tối thiểu, theo các chuyên gia, là vẹn tròn khả năng nói và viết tiếng mẹ và hiểu biết lịch sử. Biết ta từ đâu đến mới có thể tự vạch ra đường hướng tương lai. Làm chủ được tiếng mẹ mới tự định nghĩa được cá thể và tự rèn luyện bản thể hầu có thể tiếp nhận và hòa đồng với môi trường giao lưu và liên hệ đa văn hóa.

Chủ đề thứ nhì thuộc về đạo đức xã hội. Trường học phải đối đầu với những thay đổi lớn về khoa học kỷ thuật mà từ đó ta phải có những suy nghĩ luân lý và nhân bản. Tiến bộ khoa học phải song hành với các giá trị xã hội, đạo đức và nhân bản. Khoa học vô ý thức chỉ là suy tàn của tâm hồn (Rabelais nhà tư tưỡng Pháp, thế kỷ thứ 15-16 “Science sans conscience n’est que ruine de l’âme”) những vấn đề như thụ tinh trong ống nghiệm, thay đổi cấu trúc gen, …là những tiến bộ của khoa học mà ta phải suy nghĩ trước khi đưa vào ứng dụng.

Đồng thời, khoảng cách giàu-nghèo, mạnh-yếu trong xã hội càng ngày càng rộng ra với tất cả những hiện tượng kỳ thị Bắc/Nam (nước phát triển phía Bắc và các nước đang phát triển phía Nam). Giửa bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập, trường học tương lai phải đón tiếp và đối xữ tử tế với những “diễn viên” đến từ nhiều chân trời khác nhau, phải góp phần đào tạo những con người sống không kỳ thị .

Chủ đề thứ ba cổ điển hơn và lập lại những suy nghĩ cố hữu của giáo dục : có thể nào, nhờ trường học mà tạo ra được thêm bình đẳng xã hội ? Trên phương diện thuần triết lý nhân bản, mọi người sinh ra đều bình đẳng và học đường phải là nơi giúp tất cả trẻ phát triển để sống hạnh phúc. Đó có thể là một trong những sứ mạng nền tảng của trường học.

Sau cùng, với tất cả các vấn đề đó, làm sao định nghĩa chỗ đứng, vai trò của người đi dạy và sự cần thiết phải đào tạo họ.

Chủ đề này rất quan trọng.

Nhiều chuyên gia trong Hội thảo nói là “thế hệ học trò ngày mai là thế hệ những người trẻ suốt ngày ngồi trước màn hình” (screenviewers hay screenagers). Trường học hết là nơi duy nhất mà chúng thu thập kiến thức. Người đi dạy không nên cạnh tranh với những màn hình này mà nên dùng chúng như một trong những dụng cụ giáo dục. Ích lợi điễn hình nhất là chúng giúp dạy từ xa chẳng hạn. Nhưng chúng không thể nào “truất phế” vai trò của người đi dạy vì người thầy mang lại cho trò một liên hệ xã hội, có tình người, có suy nghĩ đạo đức và có uyển chuyển thích nghi với các đặc thù xã hội hay tâm lý của trò.

Liên hệ thầy-trò vẫn có giá trị ở chỗ đó. Trường học là nơi trò được xã hội hóa, là nơi trò tập tành sống với người khác, …

Dạy học ở những năm 2020 có thể theo cách truyền kiến thức mà cũng có thể mang hình thức “quản lý học trò, quản lý lớp học, quản lý một chủ đề” cùng với học trò. Tất cả là tùy đường hướng và chủ đích của giáo dục. Dĩ nhiên mỗi giáo viên phải nắm vững chuyên môn để trên cơ sở đó, dùng những phương tiện hiện đại mà … truyền kiến thức. Nhưng giáo viên cũng không nên quên hai điều :

- người đi học và người dạy học là hai diễn viên của một công trình, liên đới hòa hợp và làm việc cùng nhau. Điều này ảnh hưỡng đến nội dung và cách kiểm tra kiến thức ở trường ;

- sự học không còn giới hạn trong thời gian đến trường mà sẽ phải tiếp tục suốt đời người đi học. Cả người đi học và người dạy học phải chuẩn bị và được chuẩn bị để có thể hấp thụ kiến thức mới hay để thay đổi theo dòng thời gian.

Dạy học là dạy làm người theo nghĩa “dùng kiến thức để sống, để liên hệ với người khác, để giải quyết các tranh chấp, để hiểu luật lệ và tự định nghiã chỗ đứng của mình đối với các cấu trúc của xã hội và của chính quyền”. Để tự do và có trách nhiệm. Tất cả những chủ đích này của giáo dục không mới. Các chuyên gia đưa ra một số giải pháp cụ thể để thực hiện chúng.

UNESCO cũng cho ra đời những văn kiện tương tự. Có mới chăng là các chuyên gia ở Hội thảo Poitiers đã nhấn mạnh trên :

. những biến đổi của xã hội, trong đó có sự biến đổi của người đi học

. những kỷ thuật thông tin mới cần mang vào áp dụng cho việc dạy học,

. vai trò đồng hành của cả hai người đi học và người dạy học

. sự cần thiết phải chuẩn bị người đi học cho những thay đổi tương lai

Hôm nay cũng như ngày mai, trường học là nơi đào tạo công dân, kiểm soát kiến thức, cho bằng cấp và giáo dục mọi người theo hệ thống “luật lệ”, “qui chuẩn” và các giá trị đạo đức lưu hành trong xã hội. Đó là kết luận của Hội thảo.

Trường học lý tưỡng, mà các tác giả viết sau Hội thảo Poitiers, là một trường học mà ở đó mọi người đều bình đẳng, mọi thành viên tôn trọng người đối diện vì chính cá nhân họ được kính trọng, họ đoàn kết với nhau và vượt qua hết các kỳ thị.

 

tin tức liên quan

Thống kê truy cập

114434895

Hôm nay

2166

Hôm qua

2349

Tuần này

21545

Tháng này

211943

Tháng qua

1114316576

Tất cả

114434895