Làm việc với UBND TX Cửa Lò, chúng tôi được cung cấp những con số rất cụ thể: “Tháng 7 thị xã Cửa Lò đón ước khoảng 663 ngàn lượt du khách, doanh thu dịch vụ du lịch ước đạt khoảng 596 tỷ đồng. Tổng lượng khách 7 tháng 1,713 triệu lượt người; tổng doanh thu du lịch ước đạt 1.520 tỷ đồng, tăng 22,9% so cùng kỳ 2013” .

Hỏi cơ sở nào để cho ra con số cụ thể về lượt khách và tiền như trên, chúng tôi rất ngạc nhiên khi được một cán bộ UBND thị xã Cửa Lò giải thích: Dựa trên tổng số phòng, giường của tất cả cơ sở lưu trú trên địa bàn, và tỷ lệ công suất sử dụng phòng, giường rồi nhân lên thì có con số khách lưu trú. Hiện nay mức chi tiêu ước tính khoảng 850 - 900 ngàn/khách/ngày. Còn tổng doanh thu thì tính dựa trên mức chi tiêu bình quân của một khách bao gồm các chi tiêu cơ bản như ngủ, ăn, mua sắm, đi lại…. Còn số liệu khách vãng lai thì được tính theo cách: có 1 khách lưu trú thì có 0,7 khách vãng lai (?). Trước khi đưa ra con số, UBND TX Cửa Lò có tổ chức khảo sát, nắm thông tin tại một số cơ sở lưu trú, nhà hàng để biết được mức độ sử dụng buồng, thu nhập…Tuy nhiên, đó là con số báo cáo miệng của các cơ sở, còn thực chất là bao nhiêu, thì cơ quan chức năng cũng không nắm được. Số liệu khách lưu trú, các cơ sở kinh doanh không báo cáo cho UBND TX Cửa Lò, mà báo cáo về Sở VH-TT&DL, tuy nhiên không phải cơ sở nào cũng báo cáo. Mặt khác, giữa con số báo cáo và số lượng khách cụ thể là bao nhiêu, cán bộ Sở cũng không biết chắc. Ông Nguyễn Thanh Tùng, Trưởng Phòng Nghiệp vụ Du lịch - Sở VH-TT&DL Nghệ An cho biết: “Số liệu khách lưu trú dựa trên báo cáo của các cơ sở, nhưng những báo cáo này cũng không đầy đủ, và chúng tôi phải tính toán theo tính chất dự ước dựa trên một số thông tin khác. Còn khách vãng lai thì không thể tính được”.

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết một bất cập nữa là số liệu báo cáo hàng tháng thì yêu cầu ngày 12 đã phải có rồi, do đó chỉ có thể dự ước. Số liệu thống kê khách du lịch đang là bài toán mà Tổng cục Du lịch cũng như các địa phương đang chưa tìm ra lời giải tối ưu, mặc dù đã có nhiều cuộc hội nghị, hội thảo.    

Trở lại với số liệu du lịch Cửa Lò, trong năm 2014, theo báo cáo của UBND TX Cửa Lò là trong 7 tháng đã đạt 76,2% kế hoạch năm và tổng doanh thu từ dịch vụ du lịch 7 tháng tăng 22,9% so với cùng kì năm 2013, lượng khách trong 6 tháng đầu năm tăng 9,8% so với cùng kì năm trước. Tuy nhiên, theo lí giải về cơ sở thống kê của UBND TX Cửa Lò nêu trên, thì những con số nói trên chỉ là ước đoán, không dựa trên những kết quả khảo sát, điều tra khoa học và những cơ sở dữ liệu đáng tin cậy. Trong khi đó, theo một số người dân và người tham gia hoạt động kinh doanh, dịch vụ ở Cửa Lò thì mùa du lịch năm nay, lượng khách đến Cửa Lò giảm nhiều so với năm trước. Ông Nguyễn Văn Chương, Giám đốc một cơ sở dịch vụ cho biết: “Là người sinh sống và hoạt động kinh doanh ở Cửa Lò, tôi thấy năm nay lượng khách giảm khoảng 25% so với năm ngoái. Vừa qua, tại kì họp HĐND TX được truyền thanh trực tiếp, tôi được nghe nhiều ý kiến bàn bạc về nguyên nhân vì sao mùa du lịch năm nay khách giảm, trong đó có nguyên nhân đường 1A thi công chậm, người bán hàng rong chèo kéo khách…”. Anh Nguyễn Văn Tiến, một người lái xe ô tô điện cho biết: “Tôi thấy năm nay lượng khách giảm nhiều, còn cụ thể bao nhiêu thì không biết”. Khảo sát ngẫu nhiên 3 khách sạn trên đường Bình Minh, chúng tôi được 2 cơ sở cho biết năm nay lượng khách giảm (khách sạn Bạch Tuyết và khách sạn Việt Anh), chỉ có nhân viên khách sạn Xanh cho biết lượng khách đến khách sạn năm nay tăng hơn so với năm trước. Điều này có thể giải thích được vì khách sạn Xanh có vị trí đắc địa nhất và là địa chỉ có uy tín, với nhiều dịch vụ đa dạng. Nhiều nguyên nhân làm cho lượng khách đến Cửa Lò năm nay giảm đã được đưa ra: sự đơn điệu về dịch vụ du lịch, suy thoái kinh tế, ảnh hưởng của sự kiện giàn khoan Hải Dương 981 của Trung Quốc, sự chia sẻ lượng khách từ khu mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp,…

Không chỉ ở Cửa Lò, trên địa bàn tỉnh Nghệ An, một số điểm du lịch khác như Khu di tích Kim Liên, Quảng trường Hồ Chí Minh… thường xuyên báo cáo số lượng khách tham quan, với những con số chi tiết, chúng tôi cho rằng cũng khó lòng bảo đảm chính xác. Bởi vì ngoài những đoàn khách có báo cáo, ghi sổ với ban quản lý, còn rất nhiều khách vãng lai khôg đăng kí, với nhiều đoàn đến liên tục nên khó có thể có số liệu chính xác.

Số liệu là cơ sở quan trọng để có cái nhìn, cách đáng giá đúng về thực trạng phát triển của nền kinh tế - xã hội. Từ những số liệu “ảo” liệu đến nhận thức, dự báo “ảo” và đến phương hướng, kế hoạch hành động “ảo” là những khoảng cách không hề lớn. Rất có thể nhiều chiến lược phát triển sai lầm được đã, đang và sẽ được hình thành từ những con số thống kê ảo bởi căn bệnh thành tích./.