Đưa đi đâu, cất vào đâu?
Tại đền Trìa (Hưng Lộc, tp Vinh), đoàn kiểm tra của Sở VHTT&DL đã lập biên bản và đề nghị địa phương cùng ban quản lý đền sớm di dời cặp sư tử đá không thuần Việt, không rõ nguồn gốc ra khỏi đền trước tháng 12. Thế nhưng đến ngày 9/12, khi chúng tôi đến đây, dù đã hơn nửa tháng sau khi bị lập biên bản xử lý, cặp sư tử đá vẫn hiện diện trước cổng đền. Ông Hoàng Giang Nam, Phó Chủ tịch UBND phường Hưng Lộc cho hay: Địa phương đã liên hệ Công ty TNHH Vinh An (đơn vị cung tiến) để có phương án di dời hiện vật và phía đơn vị có ý muốn cho người đến sửa lại linh vật cho phù hợp với linh vật Việt. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa thấy công ty cho người đến sửa. Cuối năm, công việc nhiều, chờ cuối tháng nếu đơn vị cung tiến vẫn chưa sửa thì chúng tôi sẽ tiến hành cho di dời, cất linh vật vào trong đền và dùng bạt đậy lại vậy.
Tương tự, tại đền Cờn (Quỳnh Lưu) hiện đang có nhiều hiện vật, linh vật không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam. Trước cổng đền là đôi sư tử đá hình dáng hung dữ; Nội tự có nhiều lục bình to “ngoại cỡ”, hậu cung và các ban thờ có nhiều đèn thờ, lọ hoa không rõ nguồn gốc xuất xứ và không nằm trong hồ sơ di tích. Khi chúng tôi hỏi vì sao dù đã được kiểm tra và hướng dẫn di dời nhưng lại chưa đưa linh vật ra khỏi đền, ông Hồ Ngọc Huân, Trưởng ban quản lý đền Cờn cho biết: Vì không biết di dời hiện vật đi đâu nên Ban quản lý đền đang liên hệ nhà cung tiến để trao đổi và vận động mang về.
Ở một số di tích khác, các ban quản lý đã tiến hành thực hiện theo hướng dẫn của bộ và Sở VHTTDL, nhưng hình như cũng chẳng ai giống ai, mỗi người một cách. Ở đền Nguyễn Xí (Nghi Lộc), Ban QL đền đã di dời 2 cặp sư tử vốn đặt trước cổng đền ra phía sau vườn đền. Tại Nhà thờ họ Lê (tp Vinh) thì di dời 1 cặp sư tử đặt phía trước Nhà thờ sang hai bên hông của Nhà thờ!!.
Người ra đề chưa có đáp án khả thi
Khi trao đổi về vấn đề này, bà Phan Thị Anh, Phòng Quản lý Di sản (Sở VHTT&DL), cho biết: Qua kiểm tra, chúng tôi nhận thấy: những di tích đặt hiện vật lạ hầu hết do người dân hoặc các nhà hảo tâm công đức chứ không phải tự địa phương mua về đặt, và phổ biến các hiện vật đều là sư tử đá. Trước mắt sẽ tuyên truyền cho người dân, ban quản lý các di tích hiểu không sử dụng trang trí, trưng bày, tiếp nhận các linh vật không phù hợp với thuần phong mỹ tục người Việt. Dựa trên văn bản có kèm ảnh mẫu các linh vật Việt của Bộ gửi về, cùng với những di tích cổ ở Nghệ An trước đây có thờ linh vật và xu hướng thẩm mỹ của người Việt lâu nay mà tư vấn với người dân. Thực tế hiện nay phía Sở cũng chưa thành lập được Hội đồng để xác định như thế nào là hiện vật lạ, kể cả Bộ VH cũng chỉ mới dừng lại ở việc tuyên truyền không sử dụng linh vật lạ chứ chưa thành lập Hội đồng để thẩm định. Trong thời gian chờ hướng dẫn chỉ đạo của Bộ, đoàn kiểm tra cũng chỉ mới yêu cầu người dân đưa linh vật ra khỏi di tích, không trưng bày mà thôi. Nếu về lâu dài nếu người dân không thực hiện thì Sở VH sẽ có tham mưu với Uỷ ban Tỉnh đưa ra hướng xử lý phù hợp.
Ông Trần Mai Dương, Q.Chánh Thanh tra, Sở VH,TT&DL (trưởng đoàn kiểm tra) thì bày tỏ quan điểm rõ ràng và dứt khoát hơn: Để tránh tình trạng một số cơ quan, gia đình làm trái với công văn của Bộ đề ra, Sở sẽ chỉ đạo với các địa phương, gắn việc di dời linh vật ngoại lai với phong trào xây dựng đơn vị, gia đình, khối xóm văn hóa. Nếu các đơn vị không chấp hành thì có thể dựa vào đó để bình xét thi đua”. Ông Dương cho biết thêm: Hiện tại Sở chưa có phương án xử lý hành vi đặt hiện vật ngoại lai tại các di tích, công sở… vì trên thực tế, văn bản 2662 của Bộ chỉ mới ở hình thức tuyên truyền, không đặt trưng bày hiện vật chứ chưa có hướng dẫn sau khi di dời hiện vật sẽ đi đâu?
Chính vì chưa xử lý triệt để, chưa có hướng dẫn rõ ràng nên đưa hiện vật lạ đi đâu vẫn là câu hỏi chưa có đáp án từ phía người ra đề, thậm chí một số người dân chưa đồng tình với công văn của Bộ gửi về. Ông Nguyễn Đình Nuôi (Quản lý đền Đức Ông, Hưng Nguyên) nói: “Dù phía xã đã có gửi mẫu linh vật Việt cho xem nhưng tôi vẫn mơ hồ lắm. Họ in hình ảnh chung chung như vậy thì biết đâu cặp sư tử đá ở đây cũng là linh vật Việt Nam thì sao? Nói là ngoại lai nhưng ai thẩm định. Vậy nên, văn bản gửi cho người dân cần có chi tiết, cụ thể hơn. Mà nếu đã là linh vật ngoại lai thì nên có hướng xử lý ra sao chứ nếu đã không mang màu sắc phong tục tập quán Việt thì dù di dời mà cất vào trong kho, tấp một chỗ thì di dời làm chi, thà cứ để đó. Nói thật vì di tích thuộc quản lý Nhà nước nên chúng tôi chấp hành thôi, chứ nếu cặp sư tử đá này mà đặt trong dòng họ hoặc gia đình tôi thì những lý giải theo văn bản vẫn chưa thuyết phục để tôi đưa ra cả, còn muốn cắt danh hiệu văn hóa gì thì cứ cắt”. “Địa phương đồng tình với quan điểm, chủ trương của nhà nước đề ra thôi. Nhưng vì không biết đưa đi đâu nên chúng tôi chỉ biết di chuyển linh vật ra sau vườn. Theo tôi, nhà nước nên thu hồi hiện vật lạ một chỗ và có phương án xử lý hợp lý. Chứ như hiên nay, để 2 cặp sư tử chơ vơ chỏng vỏng sau vườn đền như thế này cũng không nên, mà những người cung tiến thấy như vậy cũng tủi thân lắm”, Ông Nguyễn Đình Vấn (phụ trách đền Nguyễn Xí) chia sẻ. Còn anh Lê Văn Trung (Tộc trưởng nhà thờ đại tôn họ Lê – TP Vinh) thì cho biết: Sau khi có đoàn kiểm tra của Sở VH về, tôi đã di chuyển cặp sư tử đá sang chỗ khuất rồi. Nhưng cứ để như vậy cũng không hay. Có người bày nên đào hố chôn xuống, nhưng nghĩ “lỡ mấy lục năm sau linh vật lạ biến thành đồ cổ thì sao?”.
Câu chuyện phải bắt đầu lại từ đâu?
Từ thực tế chia sẻ của người dân và những người quản lý tại các di tích, thiết nghĩ để thực hiện triệt để việc không trưng bày các hiện vật, biểu tượng, vật phẩm, linh vật trái với thuần phong, mỹ tục Việt Nam tại cơ sở di tích, đền, chùa, công sở thì việc di dời linh vật theo kiểu “cất sau vườn” hay “chôn xuống đất”, “sửa sang lại cho phù hợp” mà các nơi đã và đang làm, xét đến cùng, chỉ là nửa vời, đối phó. Và như vậy, phải chăng, vô hình chung, công văn 2662 của Bộ VHTTDL đề ra cũng khó có thể đem lại kết quả khả quan vì mọi thứ đề là định tính chứ không có các chế tài có cơ sở khoa học. Phải chăng, ít nhất, đã là ngoại lai, không phù hợp với truyền thống văn hóa Việt thì nên triệt để loại bỏ. Và muốn vậy, ít nhất phải có các hội động đủ năng lực thẩm định về các linh vật, sản phẩm, biểu tượng…rằng nó là gì, từ đâu đến. Và việc cần thành lập ngay Hội đồng thẩm định phân biệt linh vật Việt là điều cần thiết. Có lẽ câu chuyện lại phải bắt đầu từ các nhà quản lý chứ chưa phải là các nhà chùa, nhà đền.
Hôm nay
Hôm qua
Tất cả