Câu chuyện thứ nhất

Anh Nguyễn Thư Tần chia tay chị Trần Thị Loan cách đây hơn hai mươi năm. Anh công tác ở ngành văn hóa, chị làm văn thư ở một cơ quan hành chính. Anh chị có hai con gái, một cháu tám tuổi, một cháu lên năm.

Tôi ở cùng khu tập thể với anh chị, biết khá rõ về cặp vợ chồng này. Anh chị sống đạm bạc, không tủ lạnh, không tivi, gia tài có giá trị nhất là chiếc xe đạp mà anh chị vẫn chở nhau đi làm. Lối xóm chưa bao giờ nghe anh chị to tiếng, cãi cọ, nên khi biết họ đưa nhau ra tòa ly hôn, mọi người đều ngạc nhiên.

Sau cuộc ly hôn ở tòa án về, thấy anh vẫn chở chị bằng xe đạp, nói cười vui vẻ như không có chuyện gì xảy ra. Cả khu tập thể ai cũng ngạc nhiên. Tối hôm đó, anh sang nhà tôi, kể lại: tòa đã đồng ý cho ly hôn, giao hai đứa con cho cô ấy nuôi. Tôi cố giành một đứa lớn để chăm sóc cháu. Cô ấy trình bày: cô làm văn thư, không bao giờ đi công tác xa, còn tôi làm công tác văn hóa, quanh năm đi về các địa phương, không có điều kiện chăm sóc cơm nước và lo lắng chuyện học hành cho con nhỏ. Tòa án thấy cô ấy giãi bày hợp lý, hợp tình. Tôi băn khoăn là mình trút hết gánh nặng lên vai người vợ vừa chia tay, trong lòng không yên.

Tôi hỏi: còn gia tài chia chác thế nào, mỗi tháng anh phải chu cấp cho các cháu bao nhiêu? Anh cười: tôi sẽ ra khỏi nhà với hai bàn tay trắng, tất cả đồ đạc là của ba mẹ con cô ấy. Còn tiền phụ cấp hàng tháng là tùy tôi, cô ấy không đề ra mức cụ thể.

Tôi nói điều này chắc các bạn không tin, hôm sau anh chị sửa soạn một mâm cơm đạm bạc, mời vài người bạn và bà con lối xóm. Mọi người ăn uống một cách dè dặt, vậy mà cuộc “liên hoan” cũng kéo dài gần một tiếng đồng hồ. Hôm đó, anh chị đã tế nhị gửi hai cháu về nhà ông bà ngoại để không phải chứng kiến cuộc chia tay của ba mẹ.

Cơm nước xong, anh khoác ba lô, vui vẻ: chào bà con, tôi đi, rồi nhìn sang chị: chào em! Chị bật khóc. Chúng tôi tiễn anh ra khỏi cổng khu tập thể. Từ đó, hàng tháng anh quay về thăm chị và hai cháu. Chị cho tôi biết, mỗi lần về anh đều có quà cho các cháu và đưa một nửa số tiền lương của anh.

Bây giờ anh đã có một gia đình riêng và có thêm hai cháu. Còn chị vẫn ở vậy. Hai đứa con chung của anh chị đã tốt nghiệp đại học, có công ăn việc làm ổn định và cũng đã lập gia đình mấy năm nay. Đám cưới của cô gái lớn tổ chức năm 1998, ba năm sau là ngày cưới của cô em. Không những anh, mà vợ anh và các cháu con riêng của anh chị cũng đều có mặt. Cả hai đám cưới, anh đều là người đại diện nhà gái phát biểu ý kiến. Anh nói ngắn và vui. Không hiểu sao, tôi vẫn nghĩ, phần lớn những người dự đám cưới ở hai nhà hàng khác nhau, đều không biết là anh chị đã chia tay mấy chục năm nay.

Chúng tôi vẫn thấy các cháu con riêng của anh đến thăm mẹ cả và hai chị gái. Nghe đâu hai chị còn là “nhà tâm lý tư vấn” cho các em trong mọi chuyện, từ học hành đến việc riêng tư. Tôi không bao giờ “đọc” thấy nỗi buồn trên khuôn mặt đám trẻ…

Câu chuyện thứ hai

Anh Phan Quân là kiến trúc sư, đồng thời là một doanh nghiệp có ba cửa hàng ở ngay trung tâm Tp.HCM. Một cửa hàng bán tranh và đồ lưu niệm. Hai cửa hàng ăn uống, một cửa hàng bán món ăn ba miền, một cửa hàng ẩm thực theo phong cách châu Âu, máy lạnh, ca nhạc sống. Nhiều ca sĩ vang bóng một thời, tối tối đều có mặt ở cửa hàng của anh. Vợ cũ anh là diễn viên múa, công tác ở một nhà hát tên tuổi ngoài Hà Nội. Lý do gì hai anh chị chia tay, khi cháu Phan Hòa mới năm tuổi, chỉ có anh chị mới biết. Sau đó ít lâu, anh đi lấy vợ và chị cũng đi lấy chồng. Chị lấy một ông nhà văn, viết nhiều, đủ các thể loại, nhưng bạn đọc ít biết đến. Nhà văn và chị diễn viên múa có thêm với nhau một con trai. Hai anh chị sống với nhau được hơn tám năm thì căn bệnh hiểm nghèo buộc anh phải vào nằm viện. Tiền chữa trị rất tốn kém, mỗi toa hóa trị ít nhất cũng ba triệu đồng. Nhiều người gợi ý viết bài đăng báo về hoàn cảnh khốn khó của nhà văn và diễn viên múa, solitle một thời, để bạn đọc giúp đỡ. Anh gạt đi và chị cũng lắc đầu.

Qua bạn bè, kiến trúc sư Phan Quân biết hoàn cảnh của người vợ cũ và người chồng sau, anh mang theo một số tiền và bay ra Hà Nội, đến ngay bệnh viện, nói với anh nhà văn như ra lệnh: tất cả thuốc men chữa trị cho anh, anh để tôi lo, hai vợ chồng anh không được từ chối việc này.

Phan Quân ở lại bệnh viện hai ngày, cùng người vợ cũ và hai cháu chăm sóc anh nhà văn. Vì bệnh tình quá nặng, hơn nửa tháng sau anh nhà văn qua đời. Từ Tp.HCM, Phan Quân lại bay ra Hà Nội, cùng họ hàng hai bên lo đám tang cho nhà văn. Theo một người bạn có mặt trong đám tang hôm đó kể lại, Phan Quân đã nói với cháu Nguyễn Trọng Hào (con riêng của hai vợ chồng nhà văn): chú coi cháu cũng như anh Hòa (con riêng của anh và chị diễn viên múa), chú sẽ cùng gia tộc hai bên lo lắng cho cháu đầy đủ mọi mặt để cháu ăn học thành tài. Anh đã làm điều anh nói, gửi cháu con riêng nhà văn đi học đàn piano ở Canađa, hợp với năng khiếu của cháu. Vừa rồi cháu đã về nước biểu diễn ở một vài nơi…

Tôi cứ nghĩ, vợ sau của kiến trúc sư Phan Quân phải là một người đàn bà nhân ái, đôn hậu, thì mới vui vẻ để anh xuất tiền bạc lo lắng cho đứa con riêng của vợ trước đi học ở nước ngoài, còn các con chung của cả hai người vợ đều học trong nước, vì lý do đơn giản như anh cho biết: học lực các cháu đều trung bình và không có năng khiếu gì đặc biệt nên xuất ngoại là… không thích hợp. Lời tâm sự của anh Phan Quân chân tình, những ai có con học trung bình, kể cả kém, vẫn dồn tiền cho con đi các nước để học, xin hãy lắng nghe, tham khảo…

Câu chuyện thứ ba

Đây là chuyện của gia đình anh Lương Xuân Hy, kỹ sư tin học. Anh kể, Trương Xuân Lạc gọi tôi bằng cậu, kết hôn cùng cô Nguyễn Như Thùy, cử nhân khoa ngữ văn. Cả hai đều dưới ba mươi tuổi. Kết hôn với nhau mới tám tháng thì ly hôn. Lý do, tôi biết rõ, anh chàng có bồ là một cô người mẫu thời trang. Theo lời khuyên của những người trong gia tộc, anh chàng đã xin lỗi vợ. Cô vợ cho là chồng mình vì bị tác động quá nhiều của gia đình mới hạ mình xin lỗi, chứ không thực lòng, chứng cứ là vẫn hò hẹn với cô người mẫu thời trang, nên kiên quyết không tha thứ. Cái gì phải đến đã đến, hai bên ra tòa ký giấy thuận tình ly hôn.

Cuối năm đó, giỗ bố tôi, cô Thùy mang trái cây đến thắp nhang trước bàn thờ ông ngoại của chồng cũ. Tất cả những người trong gia tộc nhà tôi, đều cảm động. Ông bạn già, ghé tai, nói nhỏ: “Dân học văn có khác, xử sự rất có văn hóa”.

Mọi người cố tình xếp cháu vào ngồi cùng mâm với Lạc, nhưng cô chỉ lẳng lặng gật đầu chào người chồng cũ, rồi sà vào bàn ngồi chung với các bà, các chị. Đám giỗ ồn ào và vui vẻ, cô Thùy chỉ ngồi im hóng chuyện, lâu lâu lại tủm tỉm cười. Chị tôi thấy vậy, liền đổi chỗ cho người ngồi sát cạnh cô con dâu cũ. Hai mẹ con gắp thức ăn cho nhau, chuyện trò tíu tít, thân tình như ngày xưa. Gần tàn đám giỗ, tôi mới nhận ra bà Nga, mẹ của Thùy ngồi ở bàn trong cùng. Thế ra, cả hai mẹ con đều đến đám giỗ theo lời mời của chị tôi. Bà mẹ đến sớm, lúc tôi đang loay hoay trong bếp, nên bây giờ mới nhận ra.

Tàn đám giỗ, mọi người lục tục kéo nhau ra về, bà “thông gia” nán lại gặp riêng chị tôi và tôi để có lời mời đến đầu tháng sau tới dự đám cưới người con trai bà. Vài hôm sau, gia đình chị tôi và tôi đều nhận được thiệp mời. Chị gái tôi còn cho biết, cậu “con rể đã chia tay”, được gia đình gửi riêng một thiệp mời. Hôm sau, Lạc đến nhà tôi cho hay: “Cháu đã sang bên họ nhà trai để xin phụ giúp những việc của đám cưới, như ký hợp đồng thuê xe, mời thợ quay phim chụp ảnh, nhưng gia đình cho biết, tất cả những việc đó đã có người làm chu tất rồi, bây giờ chỉ còn hơn chục thiệp mời nhờ cháu chuyển dùm. Cậu tính, thế là cháu có việc làm để giúp đỡ gia đình bên đó, dù phải đi xa tận Gò Vấp, Củ Chi… Gia đình không gửi thiệp mời qua đường bưu điện vì sợ thất lạc và tin tưởng ở cháu. Cháu nhất định… làm tròn nhiệm vụ”.

Lễ cưới hôm đó được tổ chức ở một nhà hàng lịch sự. Tôi thấy thằng cháu mình, cứ lăng xăng chạy ra chạy vào, tiếp đón người này người nọ, bố trí chỗ ngồi cho họ hàng hai bên. Tôi biết, cháu làm những việc đó rất thực lòng, chu đáo như là đám cưới của anh trai mình. Tan tiệc cưới, cháu tôi còn nán lại, đứng ngay ở cửa ra vào, bắt tay, cám ơn bà con hai họ và bạn bè cô dâu chú rể. Tôi quan sát không bỏ sót chi tiết nào. Trên đường về, tôi thưa với chị: Hai bên “thông gia” vẫn cư xử tốt đẹp với nhau, cả hai cháu vẫn vui vẻ với nhau. Theo em, là hai đứa có` thể “tái hồi Kim Trọng”. Chị tôi cười: “Không được đâu cậu ơi, chuyện hai đứa không bao giờ hàn gắn lại được. Thằng cháu cậu không muốn, “cháu dâu” cậu cũng không muốn. Mỗi bên vẫn tìm đường đi riêng của mình”.

Qua những lời chị tôi nói, tôi mới ngộ ra một điều: hôn nhân là hôn nhân, ly dị là ly dị, có điều người ta biết cư xử với nhau một cách có văn hóa sau khi… anh đi đằng anh, tôi đi đằng tôi…

Trong cuộc đời, tôi đã chứng kiến rất nhiều cuộc tình sau ly hôn, hai bên thù hận, căm ghét, nói xấu nhau với bạn, với người quen và cả trước mặt những đứa con chung của hai người, thậm chí còn đánh ghen gây đổ máu… Tôi cũng đã chứng kiến không ít những ông bà, anh chị sau khi chia tay đã cư xử với nhau rất nhân bản, nhân văn, hợp với đạo lý người Việt Nam, và rất biết tôn trọng luật Hôn nhân gia đình. Tôi chỉ xin kể vắn tắt ba câu chuyện mà tôi biết một cách chính xác để chúng ta cùng… suy ngẫm.