Không phủ nhận, với sự phát triển của đời sống kinh tế, ngày nay, các bộ ảnh kỷ yếu được đầu tư và có nhiều ý tưởng độc đáo. Qua đó chúng ta không chỉ thấy được vẻ đẹp trong sáng, hồn nhiên, tình cảm gắn bó của tuổi học trò mà còn thấy được sức sáng tạo, thậm chí thái độ, tình cảm với quê hương, đất nước của các em. Gần đây nhiều bộ ảnh lấy đề tài về quê hương đất nước, biển đảo, tuổi thơ đang được cộng đồng hết sức tán thưởng như: bộ ảnh tái hiện thời thanh niên xung phong của học sinh trường THPT Lê Viết Thuât (TP. Vinh), ảnh trở về tuổi thơ với nhiều trò chơi dân gian của học sinh trường THPT Nghi Lộc 3…Sau những năm tháng học tập cùng nhau đây có thể xem là một trong những kỷ niệm đáng nhớ nhất để các em lưu giữ làm hành trang trong cuộc đời. Tuy nhiên, cùng với sự sáng tạo, mong muốn để lại những bộ ảnh có một không hai, không “đụng hàng”, các học sinh, sinh viên đã bỏ vào đây không ít thời gian, tiền bạc và lắm khi còn nảy sinh ra những ý tưởng chụp ảnh phản cảm gây tranh cãi trong dư luận.
Nếu như trước đây hầu hết chỉ có sinh viên năm cuối đại học mới chụp kỷ yếu thì ngày nay học sinh cuối cấp THPT và THCS cũng tiến hành chụp kỷ yếu. Mặc dù tại Nghệ An chưa có bộ ảnh nào gây phản cảm như ở Hà Nội hay một số tỉnh thành khác song việc quá đầu tư cho việc này cũng đang là môt vấn đề cần quan tâm điều chỉnh.
Trước hết, đó là vấn đề tốn kém tiền bạc và thời gian. Hiện nay nhiều trường THPT trên địa bàn thành phố Vinh và lân cận, học sinh rất đầu tư cho việc chụp ảnh kỷ yếu. Đáng kể là trường THPT Phan Bội Châu và khối chuyên Đại học Vinh. Em Nguyễn Thanh Hoài, lớp C6K42 chuyên Nga, THPT Phan Bôi Châu cho biết: “Phong trào chụp kỷ yếu ở trường em rất sôi nổi. Lớp nào cũng có bộ ảnh mang đậm chất lớp mình. Ai cũng hào hứng chụp và chuẩn bị chu đáo từ ý tưởng đến thực hiện.” Địa điểm lớp này lựa chọn là khuôn viên trường và bãi đất trống ở Nghi Phú. Trong khi đó lớp chuyên Anh K47, khối chuyên Đại học Vinh lại chọn địa điểm là trường và Cửa Hội. Một số lớp khác còn chọn các địa điểm như: Cửa Lò, bãi đá Nghi Thiết, Quảng trường Hồ Chí Minh, … Không kể quá trình lên ý tưởng và chuẩn bị, để thực hiện bộ ảnh các lớp đều mất một ngày (từ sáng sớm đến tối). Chưa kể tiền trang điểm của các bạn nữ, phương tiện đi lại, trung bình mỗi học sinh đóng từ 150.000 – 300.000 VNĐ. Với số lượng học sinh mỗi lớp dao động từ 30 -50 em thì chi phí cho một bộ ảnh có khi lên đến hàng chục triệu đồng. Không chỉ thuê thợ ảnh tại Vinh, nhiều lớp kỳ công hơn còn thuê thợ từ Hà Nội về chụp.
Tại các trường ĐH, chụp kỷ yếu cũng được đầu tư không kém. Em Lê Quỳnh Anh, sinh viên ĐH Y khoa Vinh cho biết ngoài chụp ảnh theo lớp, sinh viên còn chụp ảnh theo tổ hoặc theo nhóm bạn thân. Như lớp điều dưỡng D2B có 6 tổ, mỗi tổ chụp một ngày. Tiền thuê thợ ảnh là 1,4 triệu đồng. Tiền thuê đồ, trang điểm,..hết mỗi người không dưới 150.000 VNĐ. Các địa điểm được lựa chọn chụp nhiều là: quảng trường, sân bóng, đền thờ Quang Trung, Cửa Lò,…Chi phí đi lại, ăn uống là tự túc. Bằng một phép tính nhẩm đơn giản ta có thể thấy việc chụp kỷ yếu như vậy tốn kém ra sao.
Để có những bộ ảnh độc đáo các em đã phải lên ý tưởng trước hàng tháng, chọn địa điểm và bỏ ra không ít thời gian. Việc dành cả ngày chụp, di chuyển nhiều địa điểm, tạo nhiều bối cảnh cũng khiến không ít em thấy mệt mỏi. Trong khi đó đây là lúc cao điểm ôn thi của học sinh – sinh viên cuối cấp.
Vấn đề an toàn trong đi lại và an toàn tại các điểm chụp ảnh cũng là câu chuyện không thể không đề cập. Xu hướng hiện nay các em thường chọn chụp ngoại cảnh, nhiều địa điểm phải di chuyển khá xa. Một số lớp có điều kiện hơn thì góp tiền thuê xe còn lại để tiết kiệm chi phí, các em thường tự túc đi lại. Đối với học sinh THPT và THCS, việc di chuyển xa như vậy rất thiếu an toàn. Nhất là khi các em thường tụ tập thành nhóm, đi xe đạp điện, dàn hàng ngang và vừa đi vừa trò chuyện trên đường.
Đặc biệt, điều quan trọng nhất là giữ cho được ý nghĩa, giá trị tốt đẹp, trong sáng của việc chụp ảnh kỷ yếu. Hiện nay, dường như các em ít quan tâm hơn đến điều đó mà chỉ mong có được bộ ảnh đẹp, tạo nên thương hiệu cho lớp mình. Thậm chí chỉ là để có những tấm ảnh nhận được nhiều like hay chia sẻ trên mạng xã hội. Không ít trong số đó là chạy theo phong trào, mang tâm lý hơn thua giữa lớp này với lớp khác, trường này với trường khác. Tâm lý này cũng đã dẫn đến những “sáng tạo” không giống ai, những bộ ảnh phản cảm, trái với thuần phong mỹ tục mà thời gian qua dư luận cả nước đã bàn tán. Tôi nhớ trước đây, chúng tôi chỉ có những máy ảnh cá nhân. Gần cuối năm học, lớp tranh thủ tiết trống tụ tập lại chụp ảnh cùng thầy cô trong khuôn viên trường. Đơn giản vậy cũng vui và đẹp lắm. Nếu là để gắn kết, lưu giữ kỷ niệm những ngày tháng học cùng nhau, thiết nghĩ chỉ cần thế thôi cũng là đủ. Các em ngày nay có điều kiện hơn, có thể đầu tư hơn song tốn kém như những gì chúng ta thấy hiện nay có lẽ là không nên. Việc thuê thợ chụp kỷ yếu nên chăng chỉ tiến hành ở cuối đại học hoặc cùng lắm là THPT, đối với THCS là không cần thiết. Hơn nữa, không phải trong một lớp ai cũng có điều kiện kinh tế như nhau. Việc bỏ ra mấy trăm nghìn với em này là chuyện nhỏ nhưng với em khác có khi lại không đơn giản. Chưa kể đến dịp này gia đình các em còn phải lo rất nhiều loại chi phí khác cho vấn đề thi cử, lễ trưởng thành, prom cuối khóa,..
Sau một thời gian dài học tập, gắn bó với trường, lớp, bạn bè thì có lẽ hầu hết học sinh – sinh viên đều hứng thú với việc chụp ảnh kỷ yếu và nhà trường, phụ huynh cũng ít ai không đồng ý. Tuy nhiên để tránh lãng phí, đảm bảo an toàn cho các em cũng như giữ được ý nghĩa tốt đẹp và trong sáng của việc này trong các nhà trường, giáo viên và phụ huynh nên có vai trò định hướng, góp ý. Chúng ta nên hướng các em đến với những giá trị thực chứ không phải chạy theo hình thức, phô trương. Thiết nghĩ, dù chỉ là việc rất nhỏ như vậy thôi nhưng đó cũng là bài học quan trọng cho các em làm hành trang mang theo trên đường đời; nhất là giữa thời buổi các giá trị đang bị đảo lộn như hiện nay.