Xây dựng thiết chế văn hóa - thể thao (VHTT) cho công nhân lao động ở các khu công nghiệp (KCN) là mục tiêu hướng tới của Đảng, Nhà nước và hệ thống công đoàn nhiều năm qua. Tuy nhiên, trên thực tế, tại Nghệ An, việc xây dựng thiết chế VHTT tại các KCN, khu kinh tế và doanh nghiệp đang gặp những nhiều vướng mắc khiến việc biến chủ trương, nghị quyết của Đảng về nâng cao đời sống cho công nhân còn khó khăn.

Chưa có các thiết chế VHTT xứng tầm cho công nhân

Sân bóng chuyền được xây trong khu chung cư cho công nhân của Công ty TNHH Luxshare - ICT Nghệ An, Khu công nghiệp VSIP thuộc KKT Đông Nam Nghệ An. Ảnh: Hải Đăng

Những năm qua, nhiều doanh nghiệp tại Nghệ An đã nhận thức được ý nghĩa quan trọng trong việc chăm lo đời sống tinh thần công nhân, đã quan tâm phối hợp với công đoàn cơ sở tổ chức các giải thể thao, văn nghệ cho công nhân. Tổ chức công đoàn tỉnh đã quan tâm, phối hợp với các ngành chức năng liên quan tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, thể thao, được đông đảo công nhân hưởng ứng tham gia, qua đó thắt chặt thêm tình đoàn kết trong doanh nghiệp và cải thiện đời sống văn hóa, tinh thần cho công nhân sau giờ làm việc. Tuy nhiên, việc xây dựng các thiết chế VHTT phục vụ đời sống văn hóa tinh thần của công nhân lao động vẫn còn những khoảng trống và rào cản lớn.

Trải qua hơn 13 năm xây dựng và phát triển, đến nay, Khu kinh tế (KKT) Đông Nam và các KCN tỉnh Nghệ An đã khẳng định rõ vai trò động lực về thu hút đầu tư và phát triển kinh tế của tỉnh Nghệ An. Đến nay, có 251 dự án đầu tư với tổng vốn đăng ký hơn 69.760 tỷ đồng (trong đó, có 48 dự án FDI vốn đầu tư đăng ký gần 1,1 tỷ USD và 203 dự án trong nước vốn đăng ký đầu tư gần 44.600 tỷ đồng); có 129 doanh nghiệp đã đi vào hoạt động, giải quyết việc làm cho 23.630 lao động, với thu nhập bình quân 6,3 triệu đồng/tháng.

Giải bóng đá được tổ chức trên sân nội bộ của Công ty điện tử BSE Việt Nam (KCN Nam Cấm). Ảnh: Hải Đăng

Với quy mô như thế, nhưng đến nay KKT Đông Nam Nghệ An vẫn chưa có một khu thiết chế VHTT lớn, phục vụ cho đông đảo công nhân. Các KCN chưa có thiết chế VHTT công cộng phục vụ người lao động. Một số cuộc thi văn nghệ trong KKT Đông Nam được tổ chức ngoài trời, trên đường giao thông nội bộ KCN, tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro về an toàn giao thông, an ninh trật tự KCN. Do khó khăn trong việc bố trí địa điểm tổ chức các hoạt động VHTT công nhân nên số lượng các cuộc sinh hoạt văn hóa, hoạt động thể thao trong nội bộ doanh nghiệp và toàn KKT Đông Nam được tổ chức chưa nhiều, chưa thường xuyên.

Chỉ có một số doanh nghiệp đầu tư xây dựng các khu vui chơi, sân bóng cho người lao động giải trí sau giờ tan ca như: Công ty TNHH Điện tử BSE Việt Nam, Công ty TNHH Luxshare - ICT, Công ty TNHH Nhựa Thiếu niên Tiền phong miền Trung... Tuy nhiên, các hoạt động VHTT dành cho người lao động chưa được tổ chức thường xuyên. “Chúng tôi ngày làm việc 8 tiếng, kể cả thứ 7, nếu tăng ca thì 9-10 tiếng, ngoài ra còn việc gia đình, chăm con cái nên không còn thời gian và sức khỏe, hứng thú để tham gia các hoạt động VHTT. Các hoạt động này thỉnh thoảng được tổ chức vào các dịp lễ Tết, và cũng không phải dành cho tất cả mọi người” - chị Nguyễn Thị Hiền, công nhân KCN Bắc Vinh, ở trọ tại một dãy nhà ở đường Đặng Thai Mai (TP Vinh) chia sẻ.

Tại TP Vinh, công trình Nhà Văn hóa Lao động ở phường Lê Mao được xây dựng nhằm phục vụ cho công nhân lao động, với hệ thống nhà văn hóa, sân thể thao rộng lớn. Tuy nhiên, từ nhiều năm qua, nơi đây trở thành một khu kinh doanh dịch vụ tổng hợp, vắng bóng người lao động.

Thiếu vắng các thiết chế VHTT dành cho công nhân là tình trạng chung tại các KCN và các doanh nghiệp hiện nay. Do đó, mục tiêu nâng cao đời sống văn hóa - tinh thần - sức khỏe cho công nhân lao động vẫn đang là một vấn đề nan giải.

Đâu là nguyên nhân?

Từ khảo sát thực tế trên địa bàn tỉnh Nghệ An, ngày 2/11/2018, Tổng LĐLĐ Việt Nam ban hành Quyết định số 1825/QĐ-TLĐ phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án xây dựng Thiết chế công đoàn KCN Bắc Vinh với tổng kinh phí 545 tỷ đồng trên diện tích 50.000m². Địa điểm thực hiện dự án tại xã Nghi Kim (TP. Vinh), cách đường Đặng Thai Mai khoảng vài trăm mét, cận kề KCN Bắc Vinh. Quy mô của dự án gồm 12 khối nhà cao 5 tầng, với tổng số 1.075 căn hộ đáp ứng nhu cầu ở của khoảng 3.700 người. Bên cạnh đó, sẽ xây dựng hoàn chỉnh các thiết chế công đoàn, gồm một nhà văn hóa đa chức năng (sức chứa 500 người), nhà trẻ, nhà thuốc, hệ thống siêu thị, dịch vụ phục vụ đời sống văn hóa của công nhân; hệ thống vườn hoa, cây xanh, sân thể thao cùng các công trình hạ tầng kỹ thuật… Theo kế hoạch của Tổng LĐLĐ Việt Nam, cố gắng hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng, thu hồi đất để khởi công dự án vào đầu năm 2021. Tuy nhiên, theo LĐLĐ tỉnh Nghệ An, đến nay Dự án này vẫn giẫm chân tại chỗ, do nhiều vướng mắc về cơ chế, khâu quản lý vận hành.

Dự án đầu tư công quy mô lớn thì vướng mắc về cơ chế như thế, còn các công trình VHTT tại các doanh nghiệp thì ít được quan tâm do hạn chế về quỹ đất trong thời điểm “tấc đất tấc vàng”, và việc xây dựng sẽ đội chi phí đầu tư, giảm lợi nhuận của doanh nghiệp. Do áp lực cạnh tranh, nhiều doanh nghiệp chỉ chú trọng tập trung cho sản xuất, ít quan tâm đến nhu cầu sinh hoạt, giải trí cho người lao động.

Mặt khác, nhiều người lao động thường xuyên phải làm việc tăng ca nên không có thời gian để thư giãn, giải trí. Đời sống vật chất của công nhân còn nhiều khó khăn, tác động cản trở công nhân lao động tham gia các hoạt động văn hóa. Do ít có thời gian để thụ hưởng hoạt động VHTT nên dẫn tới nhu cầu và mức hưởng thụ về văn hóa của công nhân dần trở nên nghèo nàn, thụ động, thậm chí lệch chuẩn.

Trông chờ ở “thì tương lai”

Đề án “Xây dựng đời sống văn hóa công nhân ở các KCN - khu chế xuất đến năm 2015 định hướng đến năm 2020” (được Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số 1780/QĐ-TTg, ngày 12/10/2011 đề ra mục tiêu: Đến năm 2015 có 70% số công nhân và người sử dụng lao động được phổ biến pháp luật về xây dựng đời sống văn hóa; 50% số công nhân được tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao; các tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư có KCN hoàn thành phê duyệt quy hoạch phát triển thiết chế văn hóa, thể thao phục vụ công nhân. Nghị quyết 05-NQ/TU ngày 14/12/2016 của BCH Đảng bộ tỉnh Nghệ An về xây dựng con người văn hóa, gia đình văn hóa Nghệ An đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển cũng đề ra chỉ tiêu: Phấn đấu đến năm 2020 có 90% các KCN có thiết chế văn hóa phục vụ nhu cầu sinh hoạt văn hóa của công nhân. Đến nay Đề án của Chính phủ đã kết thúc và năm 2021 cũng sắp qua nhưng câu hỏi bao giờ những khoảng trống trong đời sống tinh thần, vật chất của công nhân ở Nghệ An được lấp đầy vẫn còn bỏ ngỏ.

Trong nỗ lực phối hợp nâng cao đời sống văn hóa tinh thần công nhân, ngày 12/10/2021, Sở Văn hóa và Thể thao cùng với Liên đoàn Lao động tỉnh Nghệ An đã ký kết chương trình phối hợp giai đoạn 2021 - 2026 với các nội dung: Phối hợp thông tin, tuyên truyền về các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước; chương trình, kế hoạch hoạt động của ngành. Tuyên truyền vận động công chức, viên chức, công nhân lao động tích cực học tập nâng cao trình độ, kỹ năng sống, tác phong lao động, thực hiện nếp sống văn minh. Triển khai thực hiện hiệu quả giải thưởng “Doanh nghiệp tiêu biểu vì người lao động”, xây dựng Bộ tiêu chí về “Văn hóa doanh nghiệp”. Tổ chức tốt các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao; xây dựng tủ sách, thư viện tại các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp; khuyến khích thói quen đọc sách, rèn luyện thể dục thể thao. Nhân rộng các mô hình điểm về văn hóa, thể thao và gia đình trong công chức viên chức, công nhân lao động. Phát huy các nguồn lực xã hội để đầu tư phát triển các thiết chế văn hóa…

“Hiện các thiết chế VHTT dành cho công nhân lao động trong các KKT, KCN và các doanh nghiệp còn thiếu và yếu, hoạt động VHTT của công nhân còn gặp nhiều khó khăn, hi vọng với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, sự nỗ lực của tổ chức công đoàn các cấp, các doanh nghiệp, và sự phối hợp giữa LĐLĐ tỉnh và Sở VHTT, các hoạt động VHTT dành cho công nhân sẽ được cải thiện theo hướng tích cực, khởi sắc hơn” - bà Nguyễn Thị Thu Nhi - Phó Chủ tịch LĐLĐ tỉnh Nghệ An chia sẻ.