Cuộc sống quanh ta

Vĩnh biệt nhà dân tộc học của núi rừng Tây nguyên

Chung Hoàng Chương
Thứ 4 20/07/2011

Nhà dân tộc học Georges Condominas đã từ trần ngày 17-7 tại Bệnh viện Broca, Paris, thọ 90 tuổi. Giáo sư Georges Condominas qua đời là một mất mát to lớn cho giới nghiên cứu văn hóa - xã hội Việt Nam.

Georges Condominas ở Tây nguyên năm 2006 - Ảnh tư liệu

Tên của ông luôn được gắn liền với Tây nguyên, với Mnông Gar, làng Sar Luk và núi rừng Đông Nam Á. Tây nguyên và tỉnh Đắk Lắk cũng là nơi mà ông từng bận chiếc khố của người dân tộc, nơi mà ông cống hiến cả cuộc đời cho công trình nhân học qua bộ sách nổi tiếng Nous avons mange la foret de la pierre - genie Goo (Chúng tôi ăn rừng Đá - thần Goo) xuất bản năm 1957.

Georges Condominas là một trong ba nhà nhân học đã dành trọn cuộc đời cho Việt Nam. Hai nhà nghiên cứu kia đã ra đi trước ông là giáo sư Gerald Cannon Hickey và Jacques Dournes. Rất nhiều nhà nghiên cứu gọi ông thân mật là Condo để nhắc đến một người đàn anh trong hoạt động nghiên cứu về Đông Nam Á và cũng là một người bạn luôn tranh đấu cho những người dân tộc thiểu số ở vùng cao.

Không những là một nhà nhân học nổi tiếng, ông Condominas đã cống hiến rất nhiều trong nhiều lĩnh vực khác nhau như ngôn ngữ học, thời đại nô lệ, ngành canh nông, đặc biệt về du canh du cư. Năm 2007, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam và Bảo tàng Quai Branly (Pháp) đã tổ chức cuộc trưng bày hiện vật, phim ảnh, ghi chép Chúng tôi ăn rừng - Georges Condominas ở Sar Luk tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam. Cũng trong năm này, ông được Nhà nước Việt Nam trao tặng Huy chương Hữu nghị.

Tên tuổi của Georges Condominas sẽ luôn được nhắc tới và ông sẽ mãi là một người dân của núi rừng Tây nguyên Việt Nam.

* Nhà dân tộc học Georges Condominas sinh năm 1921 tại Hải Phòng; cha là người Pháp, mẹ là người Việt lai Bồ Ðào Nha. Ông đỗ cử nhân luật tại Trường đại học Hà Nội, đồng thời theo học Cao đẳng Mỹ thuật Ðông Dương vào năm 1943, cử nhân văn chương rồi tiến sĩ khoa học nhân văn ở Sorbonne (Paris) vào năm 1947 và 1970... Ông là người sáng lập Trung tâm tư liệu và nghiên cứu về Ðông Nam Á và vùng Insulien (CeDRASEMI).

* Các tác phẩm Chúng tôi ăn rừng, Không gian xã hội vùng Ðông Nam Á, Biên niên của Sar Luk, Làng Mnông Gar của ông đã được ấn hành ở Việt Nam. Hai tác phẩm Xa lạ là chuyện thường ngày, Sar Luk - miền Trung Việt Nam được xem là hai cuốn sách làm khuấy động ngành dân tộc học thế giới.

* “Tôi tin rằng chính trong vô thức tôi đã chọn lựa cư dân nghèo khổ, sống nhọc nhằn trong những không gian xã hội hạn hẹp, nhưng gắn bó trực tiếp với Tự nhiên và với những tài nguyên của nó. Rời bỏ thế giới của những đặc quyền và thích nghi với lối sống của người Mnông Gar để hiểu họ hơn không chỉ là một thử thách mà còn làm cho bản thân tôi phong phú thêm lên, bởi vì tôi đã được hưởng tình bằng hữu của họ. Họ đã rèn luyện nhân cách của tôi và đã bắt tôi - dù họ không ý thức được điều đó - tìm một phương pháp nghiên cứu tôn trọng được tập tục và ngôn ngữ của họ. Ðúng là tôi nợ họ quá nhiều!...”. (Trích Diễn từ nhận giải Việt Nam học - Quỹ văn hóa Phan Chu Trinh năm 2009 của Georges Condominas)

Nguồn: TTO