Những giá trị, cách ứng xử mới
Khoảng chục năm trở lại đây, nhiều sinh hoạt văn hóa có nguồn gốc ngoại lai đã trở nên quen thuộc trong đời sống người Việt. Lễ Noel, vốn là của người Thiên chúa giáo, nhưng hiện nay đã trở thành một ngày hội lớn của giới trẻ. Giới trẻ rủ nhau nô nức đi chơi Noel, tặng quà, đi thăm bạn bè, du lịch... nhân dịp này. Kỉ niệm ngày sinh, vốn là phong tục của người phương Tây (người Việt trước đây chỉ cúng giỗ, hoặc mừng thọ), nay đã trở nên rất phổ biến trong giới trẻ. Ngày Lễ Tình nhân (14/2), Ngày Nói dối (1/4)... cũng được lớp trẻ tiếp nhận một cách tự nhiên, hồn nhiên. Việc tôn thờ "thần tượng" (ngôi sao bóng đá, ca nhạc, điện ảnh...), thành lập các CLB người hâm mộ (fan) của các "thần tượng", bắt chước trang phục, đầu tóc của "thần tượng"... cũng đã rất phổ biến.
Giới trẻ ngày nay đã quen thuộc với những loại hình nghệ thuật - giải trí mới như nhạc hiphop, rock - rap, truyện tranh Nhật Bản, trò chơi điện tử (game), tham gia các diễn đàn trên mạng, "phượt" (du lịch, dã ngoại phiêu lưu)…
Việc tiếp nhận những trào lưu, cách ứng xử mới có ý nghĩa làm phong phú thêm đời sống của con người trong xã hội, nhất là giới trẻ, đồng thời kích thích sự năng động, thông minh, sáng tạo của con người.
... và những tiêu cực, hậu quả
Bên cạnh những yếu tố tích cực, quá trình giao lưu văn hóa diễn ra với tốc độ nhanh và thiếu chọn lọc đem đến không ít hệ lụy. Thời kì hội nhập, toàn cầu hóa làm nảy sinh ở một bộ phận dân cư, nhất là giới trẻ tâm lí vọng ngoại, dẫn đến nguy cơ đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc. Hiện nay, trong giới trẻ đã có không ít những biểu hiện ứng xử cực đoan, phản cảm. Không ít thanh niên, học sinh (HS) ăn mặc "thoáng" đến mức hở hang, coi như đó là một cách thể hiện phong cách, cá tính. Một số HS tự đặt cho nhau các biệt danh kì quái theo phim ảnh, sách báo nước ngoài (Trên diễn đàn TeenVinh.VN có những nickname như Dj.BinHeo, Tẹt Xig, Mậm xờ tanh, Phó bang chủ...); Không ít em sử dụng ngôn ngữ "chát chít" làm biến dạng tiếng Việt như “giá +++éng phéng” (dám léng phéng), “ol” (online), “sec xy” (khêu gợi)..."; nữ sinh thì cắt tóc ngắn như nam giới, nam sinh thì để tóc dài như phụ nữ, tự tạo dấu ấn như đeo khuyên vào rốn, xăm các hình thù kì lạ lên cơ thể... Trên địa bàn TP Vinh, một số HS nhuộm tóc vàng hoe đến trường. Gần đây, có nhiều ý kiến phản đối hành vi tổ chức đốt nến cầu nguyện và khóc Michael Jackson của một nhóm HS, sinh viên Hà Nội. Với những ảnh hưởng của phim ảnh, internet... giới trẻ ngày nay đã "yêu" rất sớm và có quan niệm quá "thoáng" về tình dục. Tình trạng học sinh trung học trót mang bầu không còn là hiện tượng cá biệt ở TP. Vinh. Đã có trường hợp HS phải bỏ học, “cưới chạy” vì cái thai đã quá to. Tình trạng sống thử, sống thác loạn trong một bộ phận sinh viên, học sinh diễn biến phức tạp, gây nhiều hậu quả xấu. Một bộ phận lớn giới trẻ nghiện game, đam mê các loại hình giải trí có nguồn gốc ngoại lai nhưng thờ ơ với các loại hình văn hóa nghệ thuật truyền thống, trò chơi dân gian. Một bộ phận HS đã có tâm lý sống thực dụng, hưởng thụ, vô trách nhiệm với cộng đồng.
Nên giáo dục cho thế hệ trong bối cảnh tăng cường giao lưu văn hóa như thế nào?
Hiện nay, ngành giáo dục đang thực hiện chủ trương giáo dục kĩ năng sống cho HS. Tuy nhiên, các nhà trường vẫn chưa quan tâm và có giải pháp giáo dục, giúp đỡ HS trong quá trình giao lưu văn hóa. Trên địa bàn Nghệ An nói chung và TP Vinh nói riêng, chưa có trường nào tổ chức các lớp ngoại khóa, chuyên đề về giao lưu văn hóa. Thậm chí một số GV cũng bỏ qua những băn khoăn, thắc mắc của HS như: Ngày Lễ tình nhân là gì? Ý nghĩa của nó? Tại sao có Ngày Nói dối?... với lí do "lạc đề", không có thời gian... Tổ chức Đội Thiếu niên, Đoàn Thanh niên trong nhà trường cũng chưa trở thành nhà tư vấn tin cậy cho HS về các lĩnh vực trong cuộc sống. Hiện nay, trước tình trạng HS sử dụng điện thoại di động tràn lan, một số trường đã chọn cách xử lí cực đoan là cấm đoán, tịch thu thay vì giáo dục "văn minh điện thoại" cho HS. Không hiểu về game, không ít giáo viên, phụ huynh cấm tuyệt đối HS, con em chơi game, coi game như một thứ "ma túy ảo" nguy hiểm. Hậu quả của lối cấm đoán này là làm tăng tỷ lệ nghiện game trong HS. Trong khi đó, nếu nhà trường, phụ huynh có những giải pháp cung cấp thông tin, hướng dẫn phù hợp thì sẽ hạn chế được tình trạng HS lệ thuộc vào game.
Thiết nghĩ, nhà trường từng bước có những giải pháp giáo dục, hỗ trợ HS trong quá trình giao lưu văn hóa. Thầy Nguyễn Đức Chiến, GV trường THPT Kim Liên (Nam Đàn) tâm sự: “Để giáo dục HS trong thời hội nhập, toàn cầu hóa, nhà trường cần nhạy bén với thực tiễn, nắm bắt được những diễn biến mới nhất trong đời sống tinh thần, tâm lý, cách ứng xử của HS, từ đó có những biện pháp giáo dục phù hợp, mềm dẻo. Mỗi giáo viên cần thực hiện nguyên tắc đồng hành (Travel with sb) với HS, trở thành người bạn tin cậy để HS chia sẻ, nhờ tư vấn. Giáo viên chủ động gợi mở, trao đổi với HS về những vấn đề của cuộc sống mà các em quan tâm". Cô Nguyễn Thị Cẩm Vân, trường THPT Lê Viết Thuật chia sẻ: “Tôi không bao giờ từ chối trả lời câu hỏi của HS, về bất cứ vấn đề gì. Nếu thời gian trên lớp không cho phép, tôi sẽ trao đổi cùng các em trong giờ sinh hoạt 15 phút, giờ sinh hoạt lớp, hoặc tranh thủ giờ ra chơi. Các em rất ham hiểu biết, vì vậy nếu GV chịu khó tìm tòi thì luôn được các em chờ đợi. Ví dụ biết các em rất mê truyện Đô rê mon, tôi đã tìm cách giải thích nguồn gốc, ý nghĩa của chuyện, từ đó khơi gợi ở các em niềm đam mê sáng tạo, ý thức xây dựng đất nước hiện đại, hùng cường. Nếu HS có đầy đủ thông tin về một hiện tượng văn hóa, tôi tin rằng các em sẽ biết ứng xử đúng đắn".
Có những kiến thức trong chương trình giáo dục không có ứng dụng gì đối với cuộc sống của HS sau khi ra trường, trong khi đó có rất nhiều điều thiết thực thì các em không được học. Do đó, nội dung giáo dục cần có một tỷ lệ phần mềm nhất định, để cập nhật những vấn đề của cuộc sống, trong đó không thể không nói đến những tác động của việc giao lưu văn hóa. Để giúp HS tránh được những tác động tiêu cực trong việc này, nhà trường, giáo viên cần thực hiện các nguyên tắc: Chủ động; Đồng hành; Mềm dẻo và Kiên trì./.
Hôm nay
Hôm qua
Tất cả
