Frédéric A. Bartholdi (1834-1904)   

 Vị trí của nó nằm ở chỗ nay là Thư viện Quốc gia và Trung tâm lưu trữ Quốc gia 1, con đường sau này được mở đi qua khu đất đó cũng được gọi là đường Trường Thi. Nhưng với những hiện vật triển lãm có giá trị thì quan Kinh lược Hà Nội cho mượn tạm nha môn của mình để trưng bày.
Nhân dịp này người Pháp đã đưa pho tượng Thần Tự do soi sáng thế giới sang trưng bày. Đây là một pho tượng do nhà điêu khắc danh tiếng của Pháp là Frédéric Auguste Bartholdi (1834-1904) sáng tác, hình tượng một người phụ nữ đứng thẳng mặc áo choàng dài tay giơ cao bó đuốc, tất cả được đúc bằng đồng. Tượng hoàn thành năm 1884, được chính phủ Pháp tặng cho chính phủ Hoa Kỳ, và ngày 28 – 10 – 1886 lễ khánh thành tượng được tổ chức ở lối vào cảng New York, trước sự chứng kiến của Tổng thống Hoa Kỳ, trở thành một biểu tượng tự do của nước Mỹ. Trước khi tượng được bàn giao cho người Mỹ, thì một mô hình thu nhỏ đã được dựng trên một hòn đảo nhỏ giữa sông Seine ở Paris để mọi người chiêm ngưỡng.
Còn pho tượng gửi sang Hà Nội chỉ là mô hình thu nhỏ một phần mười sáu tác phẩm khổng lồ của Bartholdi, được đặt giữa một khoảnh trồng toàn hoa hồng và cỏ thơm trong triển lãm. Nếu chiều cao của tượng chính là 33,6m tính từ bàn chân lên đến đầu, thì tượng thu nhỏ cũng chỉ cao hơn 2,10m (không kể cánh tay vươn cao hơn).
Triển lãm kết thúc, người ta phải đưa tượng đi chỗ khác, vì khu đất trường thi vẫn phải dành cho việc thi cử bốn năm diễn ra một lần. Nhân diịp khánh thành nhà Bắc kỳ tương tế (Fraternite Tonkinoise) tại phố Mã Mây (mà hồi đó người Pháp gọi là phố Cờ Đen), người ta đã mượn tượng thần Tự do về đây để đặt trên một cái bệ ở ngay sau bàn chủ toạ, nổi bật lên trên nền tấm thảm mang màu cờ tam tài nước Pháp. Cuối cùng người ta quyết định trao pho tượng đó cho Hà Nội, và được đưa về đặt tại quảng trường Bốn toà nhà. Gọi là quảng trường Bốn toà nhà vì đây là một vườn hoa mới làm, nằm giữa bốn toà nhà vốn là những trại lính xây bằng gạch, được sử dụng làm toà Thị chính, Kho bạc, nhà Bưu điện và phủ Thống sứ (sau nhiều lần đổi tên, nay được gọi là công viên Lý Thái Tổ, số phận của công viên này cũng long đong cùng với những pho tượng được dựng ở đó). Nên nhớ là buổi đầu chiếm đóng của người Pháp ở Hà Nội vào năm 1884, tất cả chùa chiền quanh Hồ Gươm đều được phân cho quân đội làm nơi đóng quân và đóng các cơ quan của quân đội.
                                                    Tượng Thần Tự do tại Vườn hoa Cửa Nam

Nguồn: Xưa & Nay Số Xuân – tháng 1/2010

Nhưng đến năm 1890, sau khi Tổng trú sứ* Paul Bert qua đời trong nhiệm kỳ ở Hà Nội, người ta chủ trương dựng một pho tượng đồng để kỷ niệm vị Tổng trú sứ đã có nhiều công tích đối với thuộc địa Đông Dương. Hội đồng thành phố Hà Nội quyết định sẽ đặt tượng tại vườn hoa trung tâm thành phố nằm giữa bốn toà nhà nhìn ra hồ Hoàn Kiếm, đồng thời đặt cho nó tên gọi mới là vườn hoa Paul Bert. Tưởng được yên vị tại đó, tác phẩm của Bartholdi lại phải dời đi nơi khác, dành chỗ cho pho tượng mới.
Ngày 11-7-1890, đã diễn ra lễ hội lớn khánh thành tượng Paul Bert dưới sự chủ toạ của toàn quyền Piquet. Pho tượng được dựng ngay tại nơi đặt phiên bản thu nhỏ của thần Tự do. Người ta hạ bức tượng đồng của Bartholdi xuống khỏi bệ, và trong khi chờ đợi chiếc bệ bằng đá hoa cương núi Vosges dành cho tượng Paul Bert, cả hai pho tượng được đặt tạm bên nhau trên hai nền đất đắp cao. Lễ khánh thành đã diễn ra với sự có mặt của con gái người quá cố và chồng bà ta, ông Klobukowski, công sứ Pháp ở Yokohama, nguyên chánh văn phòng của toàn quyền Paul Bert, sau này sẽ trở lại làm Toàn quyền Đông Dương năm 1908. Từ đấy vườn hoa được người Việt gọi là Vườn hoa Nhà kèn, vì ở đấy có dựng lên một nhà bát giác để hàng tuần đội kèn đồng của nhạc binh Pháp ra biểu diễn.