Văn hóa Nghệ An

Đền Quan Lớn Bùng thuộc địa phận xóm Trung Yên, xã Diễn Ngọc, cách thị trấn Diễn Châu khoảng 1 km. Đền thờ Bùi Thế Đạt (1705 - 1778) là danh tướng đời Lê - Trịnh. Ông quê làng Tiên Lý, huyện Đông Thành, phủ Diễn Châu, nay là xã Diễn Ngọc huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An.

Gia đình ông thuộc dòng nhà võ. Bùi Thế Đạt xuất thân là cai đội, dần dần tham gia các chiến trận, lập nhiều chiến công. Ông là một võ tướng ra trận nhiều nhất và gần như không bị chiến bại lần nào. Năm 1740, ông làm lưu thủ Thái Nguyên, tước Đoan Nguyên Hầu. Năm 1750, kiêm thống lĩnh Sơn Tây, theo Trịnh Doanh đi đánh Nguyễn Doanh Phương rồi đi đánh giặc cỏ ở Tuyên Quang. Trở về làm đề lĩnh Kinh Bắc. Tiếp đến ông làm lưu thủ Thanh Hóa, đốc xuất Nghệ An (1765).

Năm 1769, ông giữ chức thống lĩnh cai quản 60 dinh cơ Nghệ An và Thanh Hóa, phải đi đánh Trấn Ninh cùng với Nguyễn Khang (quê ở Hoàng Hóa, Thanh Hóa). Năm 1774, ông cùng Hoàng Ngũ Phúc đi đánh Đàng Trong chiếm giữ Phú Xuân rồi ở lại làm Nam Thùy Đại Tướng Quân, trấn thủ Thuận Hóa cho đến khi Phạm Ngô Cầu vào thay (1776). Ông được trở ra Bắc làm trấn thủ Sơn Nam được ít lâu lại về đốc suất Nghệ An, được phong Đại tư đồ, tước Bùng Quận công. Khi mất được phong làm phúc thần ở địa phương. Đền thờ ông ở làng Tiên Lý, dân địa phương thường gọi là Đền ông Quận Bùng.

Bùi Thế Đạt được triều đình công nhận là danh tướng. Ông cùng với Hoàng Ngũ Phúc, Nguyễn Phan, ba người được ghi công vào cờ Thái thường ở phủ Chúa. Các tướng lĩnh thời Lê - Trịnh không ai có vinh dự này.

Bùi Thế Đạt không để lại tài liệu sách vở gì song đương thời cho ông là người nhiều mưu mẹo, đối xử với sĩ tốt đúng phép tắc và có lòng nhân. Ông hành quân thận trọng, có chiến lược và chiến thuật vững vàng.

Phan Huy Chú nhận xét về ông: “Thế Đạt là con nhà tướng, có mưu lược, hành quân chuyên thận trọng, yêu sĩ tốt, nhiều phen lập đại công. Triều đại bấy giờ coi là bậc tế phụ để nương tựa. Dòng dõi nhà huân thần có địa vị danh vọng cao, ông là bậc danh tướng của châu Hoan thời gần đây”.

Mùa xuân năm 1996, sau nhiều năm vắng bóng, Lễ hội đền Quan Lớn Bùng được phục hồi và tổ chức vào ngày mồng 7, 8 tết Nguyên Đán. Trong dịp Tết cổ truyền, đền Quan Lớn Bùng mở cửa liên tục để người dân và du khách đến thăm viếng. Đám rước kiệu thần gồm đầy đủ lễ bộ bắt đầu tiến từ cổng Đền đi vòng quanh làng làm khuấy động không khí ngày hội. Sau đó, đám rước quay về tập kết tại đình để nghỉ ngơi chuẩn bị cho buổi tế lễ vào sáng hôm sau.

Lễ hội đền Quan Lớn Bùng đã, đang và sẽ trở thành một hoạt động văn hóa tâm linh của người dân Diễn Châu nói riêng và du khách thập phương nói chung.