Từ đội văn nghệ của một xóm phát triển thành câu lạc bộ (CLB) dân ca hò ví giặm của xã Nghĩa Hội, huyện Nghĩa Đàn, Nghệ An từ ngày thành lập đến nay CLB đã góp phần tích cực bảo tồn và phát huy dân ca xứ Nghệ vào đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân. Có được CLB dân ca như hôm nay, công đầu phải kể đến vai trò của người lĩnh xướng đầy tâm huyết, cũng là chủ nhiệm CLB, đó là nhà giáo Nguyễn Nghĩa Hợi, năm nay thầy đã bước sang tuổi 77...

Sau 30 năm giảng dạy ở trường THCS xã Nghĩa Hội, năm 1989 thầy Nguyễn Nghĩa Hợi nghỉ hưu ở xóm Khe Bai. Rời bục giảng, từ tình yêu với dân ca Nghệ Tĩnh, thầy mong muốn xóm Khe Bai có một đội dân ca,  mà các thành viên đều biết hát dân ca Nghệ Tĩnh.

 Từ đó thầy vừa là người biên soạn các bài hát dân ca dựa theo các làn điệu hò, ví, giặm xứ Nghệ, vừa là người hướng dẫn các thành viên biết hát các làn điệu sao cho đúng với làn điệu gốc. Hành trình dạy dân ca của thầy Hợi bắt đầu từ việc bày dạy cho các thành viên cách hát từng làn điệu dân ca Nghệ Tĩnh. Những thành viên yêu thích dân ca hầu hết là những nông dân, ban ngày bận làm ruộng, vì thế nhiều khi thầy tranh thủ dạy ban đêm. Chị Trường, chị Vân, thành viên đội văn nghệ tâm sự: “Sự nhiệt tình say mê của thầy đã khích lệ chúng em và nhiều người nữa tự nguyện tham gia và ngày càng yêu thích dân ca, gắn bó hơn với CLB”. Đồng thời, thầy tham mưu với lãnh đạo xã Nghĩa Hội, thành lập CLB dân ca xã nhà mà nòng cốt là các thành viên của đội văn nghệ xóm Khe Bai. Năm 2010 CLB dân ca của xã được thành lập, gồm 43 thành viên là nông dân, trong đó có 6 cô giáo đang dạy ở trường tiểu học, THCS. Buổi đầu thành lập, kinh phí hoạt động khó khăn, với đồng lương hưu ít ỏi, thầy vẫn góp cho CLB 500 nghìn đồng, cùng với sự đóng góp của các thành viên, CLB đã mua sắm đầy đủ các nhạc cụ. Hiện nay, các “nhạc công nhà quê’’ đã sử dụng thành thạo trống, ghi ta, đàn bầu, nhị, sáo…. do thầy dày công luyện tập. Chị Vân còn cho biết: “Thầy Hợi  biết chơi thành thạo các loại nhạc cụ. Chúng em biết chơi nhạc cụ chủ yếu là do thầy bày dạy chứ có học hành trường lớp nào đâu”. Thầy đã biên soạn giáo trình để dạy hò ví giặm xứ Nghệ cho anh em. Đó là cuốn tài liệu “CLB Dân ca xứ Nghệ dùng cho học viên”. Nhờ phương pháp dạy có bài bản này, thầy đã thổi vào tâm hồn từng thành viên lòng yêu thích dân ca quê hương, giúp anh chị em ngày càng gắn bó với CLB. Họ tự nguyện góp  từ 50 - 100 nghìn đồng/năm gây quỹ hoạt động, thêm một phần kinh phí của xã, CLB ngày càng đi vào nề nếp, sinh hoạt, luyện tập đều đặn 2 lần/tháng, đồng thời phục vụ tốt các nhiệm vụ xã, huyện giao trong những ngày lễ tết, ngày kỷ niệm. Các nội dung cần tuyên truyền của địa phương như xóa đói giảm nghèo, sinh đẻ có kế hoạch, phòng chống tệ nạn xã hội, khuyến học, xây dựng làng văn hóa…  được thầy Hợi soạn lời dựa theo các làn điệu dân ca Nghệ Tĩnh đã đi vào lòng nhân dân. Thành quả hơn 20 năm say mê, miệt mài truyền dạy dân ca, sáng tác và xây dựng CLB xã nhà, thầy đã có được gia tài gồm 50 bài, tổ khúc và tiểu phẩm dân ca đã được CLB dàn dựng và biểu diễn, được huyện và tỉnh khen thưởng như: tác phẩm “Dừng lại hai con’’ được UBND tỉnh tặng Bằng khen năm 2000, Hội người cao tuổi TƯ tặng Bằng khen năm 2008 về thành tích xây dựng đội văn nghệ xóm Khe Bai, tiết mục “Bần hát ghẹo’’ của CLB Nghĩa Hội đạt giải A tại Liên hoan dân ca toàn tỉnh lần thứ nhất năm 2011. Có thể nói đây là thành quả lao động nghệ thuật đáng kính nể của ông giáo già, như thầy vẫn thường nói: “Dân ca Nghệ Tĩnh đối với tôi như cơm ăn nước uống hàng ngày”. Ông Đậu Khắc Long, Chủ tịch UBND xã Nghĩa Hội có lời: “thầy Hợi là niềm tự hào, là vốn quý của xã chúng tôi. CLB xã nhà hoạt động có chất lượng như ngày nay có sự đóng góp to lớn của thầy. Hơn 20 năm làm cái việc truyền dạy dân ca, thầy làm việc bởi cái tâm của mình, không hề đòi hỏi gì cho bản thân...”. Ông Long còn cho biết hàng năm xã đã trích nguồn kinh phí cố định 3 triệu đồng/năm cho CLB hoạt động, ngoài ra trong những đợt biểu diễn, liên hoan dân ca trong và ngoài huyện, xã đều trích cho CLB 1 triệu đồng để động viên anh chị em…

Bài hát “Khe Bai quê tôi” do thầy sáng tác và  hình ảnh ông giáo già, râu tóc bạc phơ, thường xuyên có mặt trong những buổi luyện tập, miệt mài gieo từng điệu hò, câu ví vào tâm hồn từng thành viên, nhằm lưu giữ và truyền dạy cái hay cái đẹp của dân ca xứ Nghệ, ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng người dân Nghĩa Hội. Những việc làm đó của thầy thật đáng trân trọng và đáng quý. Thiết nghĩ, với tâm huyết và công lao đóng góp của thầy với dân ca xứ Nghệ, thầy xứng đáng được tôn vinh là nghệ nhân dân ca, nhằm kịp thời động viên những nghệ nhân cao tuổi có những đóng góp trong việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa quê hương. Dân ca xứ Nghệ có được sức sống, sức lan tỏa ăn sâu bén rễ trong đời sống nhân dân hay không, một điều quan trọng là nhờ bởi những con người tài năng, tâm huyết như thầy Hợi, và những mô hình CLB dân ca như xã Nghĩa Hội hôm nay.