Quá khứ không ngủ yên trong lòng người phụ nữ huyền thoại, người mà đối phương từng gọi là “ nữ hoàng cộng sản ” - người đó là Nguyễn Thị Bình – nguyên bộ trưởng Chính phủ cách mạng lâm thời cộng hòa miền nam Việt Nam ( 1968-1973) và nguyên phó chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam . Năm nay bà đã 86 tuổi mà vẫn đi lại phăm phăm và tiếng Pháp nói như gió.

Từ 17-3-2013 đến 27-3-2013 bà trở lại Paris, nơi 45 năm trước ( 1968 ) bà là đại diện của chính phủ cách mạng lâm thời cộng hòa miền nam Việt Nam dự hội nghị bốn bên để đi đến ký kết hiệp định Paris đem lại hòa bình cho Việt Nam buộc Mỹ phải rút quân về nước.

Paris tháng ba trời vẫn lạnh và thành phố Choisy le Roi – một thị trấn thuộc ngoại ô Paris , cách Paris hơn 10 km là điểm đầu tiên bà đến. Choisy le Roi là một thành phố cộng sản từ đầu thế kỷ XX và ông thị trưởng ngày nay – Daniel Davisse – cũng là một đảng viên cộng sản. Đây là một thành phố đặc biệt đã giành hẳn một trường đảng mang tên Mauris Thorez cho phái đoàn Việt Nam dân chủ cộng hòa ở miễn phí trong thời gian đàm phán hiệp định Paris từ 1968-1973. Đã 45 năm rồi tình cảm của giới lãnh đạo thành phố và người dân nơi đây vẫn nồng ấm và chan chứa tình yêu Việt Nam như thời Việt Nam chống Mỹ. Đến thành phố này bà gặp lại những người bạn đồng niên như bà Hélen Luc – một người phụ nữ đẹp, quý phái , nhanh nhẹn và luôn rực cháy tình yêu Việt Nam . Hai người phụ nữ này gắn bó với nhau trong suốt thời gian bà Nguyễn Thị Bình ở Choisy le Roi.Họ đều đã hơn 80 tuổi. Một người đàn bà phương Đông và một là người Phương tây đều tỏa ra sức hấp dẫn với công chúng. Họ có một vẻ đẹp của tuổi già linh lợi , hoạt bát nhưng có lẽ điều làm cho họ vẫn đầy tràn sức sống chính là ngọn lửa cách mạng trong mỗi người . Ngọn lửa ấy đã đồng hành suốt đời với họ trong những năm tháng chống Mỹ, trong sứ mạng của họ với Việt Nam, điều đó làm nên sự thanh xuân trong tâm hồn của hai người đàn bà này, bởi họ đã sống một cuộc đời đầy ý nghĩa. Họ ôm hôn nhau mỗi ngày khi gặp nhau , khi giã biệt, khi tan một hội thảo và khi chia tay đêm về dưới trời giá lạnh Choisy le Roi. Lần trở lại thành phố này khiến cho bà Nguyến Thị Bình như thấy mình trẻ lại. Thời gian, quá khứ dạy sóng từng ngày với bà.

Cuộc tiếp xúc đầu tiên trong kế hoạch làm việc của bà Bình, chính là lần gặp gỡ các cháu thiếu nhi trường Ceulie de Loisirs. Một cuộc trò chuyện  cởi mở như của một người bà với các cháu  thiếu nhi Choisy le Roi. Các cháu được hiểu về Việt Nam trong những năm tháng đánh Mỹ, hiểu về các bạn nhỏ Việt Nam lúc đó và hiểu về thiếu nhi Việt Nam hôm nay. Các đại biểu tuổi thơ của trường Ceulie de Loisirs thật tự nhiên, bạo dạn khi đặt những câu hỏi hồn nhiên, thơ ngây với bà Bình. Trong gian phòng trung tâm của tòa thị chính đã diễn ra cuộc gặp gỡ thân mật mang tình cảm bà cháu như thế. Các cháu ào đến với bà Bình và chìa những quyển vở, những mảnh giấy ra xin chữ ký của bà. Tươi cười, xoa đầu các cháu bà ký cho từng cháu một. Họa sỹ Nguyễn Thu Thủy   đã tặng bà Bình một bức ký họa chân dung được vẽ bằng chì. Bà đã tặng lại trường ngay lúc đó. Khi chụp bức hình lưu niệm của nhà trường với bà Bình , cô giáo đại diện của trường đã giơ cao bức tranh vẽ với niềm sung sướng, hạnh phúc.

Bà Nguyễn Thị Bình với bạn bè ở Paris ngày trở lại sau 40 năm

 Bạn bè ở Choisy le Roi còn đón tiếp bà Bình bằng bộ phim tài liệu Thức lâu mới biết đêm dài của đạo diễn nổi tiếng người Choisy le Roi - đạo diễn Daniel Roussel. Ông được giới làm phim tài liệu và công chúng Việt Nam biết đến với nhiều tác phẩm điện ảnh về Việt Nam. Lần này ông làm phim tài liệu về hiệp định Paris, về bà Bình và phái đoàn Việt Nam. Phim của ông là một góc nhìn riêng về Việt Nam. Lịch sử và hiện tại đan xen để ông chứng minh về Hà Nội – thành phố vì hòa hòa bình, về những con người yêu chuộng hòa bình. Họ có một ban mai bình yên bên bờ hồ Hoàn Kiếm nơi mà lịch sử đã từng có một cổ tích chuyện Lê Lợi trả kiếm rùa vàng , một ý nghĩa sâu thẳm của vùng đất hòa bình, của một ước vọng giã từ vũ khí. Hiện thực hôm nay mà đạo diễn đưa ra là một hiện thực thanh bình, đầy chất thơ bên Hồ Gươm sớm mai. Đạo diễn lý giải căn nguyên những giấc mơ của con người Việt Nam là yêu hòa bình và họ đã nỗ lực trong đàm phán và trong tranh đấu để đạt được nguyện vọng hòa bình về cho dân tộc, cho đất nước Việt Nam. Những người Việt Nam cao niên ngày nay đã trải qua những năm tháng sóng gió, gian truân trong chiến tranh và sau hòa bình và tất cả như vừa qua một đêm dài với những giao lao, chịu đựng, với những trải nghiệm cuộc sống để rồi sống tiếp trong hành trình sống hôm nay. Và, một trong những đại diện tiêu biểu đó là bà Nguyễn Thị Bình. Ngồi dưới hàng ghế khán giả, bà xúc động khi thấy lại hình ảnh mình 40 năm trước khi ký hiệp định Paris cùng những đồng chí của mình. Thành phố Choisy le Roi đã có những kịch bản ấn tượng trong dịp đón tiếp bà Bình nhân dịp kỷ niệm 40 năm quan hệ ngọai giao Pháp – Việt và 40 năm ký hiệp định Paris lập lại hòa bình ở Việt Nam.

Gặp gỡ, xem phim rồi giao lưu hội thảo. Thành phố Choisy le Roi đã tổ chức một buổi hội thảo về hiệp định Paris về Việt Nam với sự tham dự của bà Nguyền Thị Bình, ông Hà Đăng, ông Trịnh Ngọc Thái ( nguyên đại sứ Việt Nam tại Pháp ) …cùng các nhà sử học Pháp như Alain Ruscio , Jacques Portes, bà Helen Luc …việt kiều và nhà văn – phó thị trưởng thành phố Choisy le Roi Jean-Joen Lemarchand dẫn chương trình.

Nhiều ý kiến và tham luận đã nêu ra vấn đề Việt Nam trong quá khứ qua góc nhìn của những nhà cách mạng Việt Nam và các nhà sử học Pháp. 40 năm kể từ ngày ký hiệp định Paris lập lại hòa bình ở Việt Nam đã có bao công trình khoa học lịch sử nghiên cứu về sự kiện này, giờ đây những nhân chứng còn lại đều đã trên dưới 80 tuổi, bởi thế cuộc hội thảo khoa học lần này thực ra còn là dịp để chiêm ngưỡng bà Nguyễn Thị Bình và một số thành viên khác – những người đã làm nên lịch sử của ngày 27-1-1973 ấy. Trả lời và nói bằng tiếng Pháp, bà bộ trưởng ngoại giao của chính phủ cách mạng lâm thời cộng hòa miền nam Việt Nam năm xưa vẫn được công chúng ngưỡng mộ, lắng nghe và như uống từng lời. Bà nói về tình hữu nghị của nhân dân Pháp và nhân dân thế giới đã hết lòng ủng hộ nhân dân Việt Nam và hai đoàn của ta trong cuộc chiến 5 năm đàm phán bốn bên hội nghị Paris. Bà nói về những nỗ lực của quân giải phóng trên chiến trường trong nước,  về những hy sinh, mất mát mà nhân dân miền Bắc phải chịu đựng trong 12 ngày đêm 1972. Bà nói về trái tim và tình yêu của Bà vẫn mãi mãi giành cho những người bạn Pháp và nhân loại tiến bộ đã ủng hộ tinh thần to lớn cho Việt Nam những năm tháng chống Mỹ. Vẫn nguyên một phong thái ngoại giao đĩnh đạc của hơn 40 năm trước, vẫn giọng nói sang sảng như thuở còn trẻ, trước diễn đàn hội nghị bà như quên đi tuổi tác của mình mà như sống lại ký ức về những lần họp báo sau mỗi phiên họp hội nghị Paris. Nói vậy nghĩa là ký ức không bao giờ ngủ yên trong bà. Con người cách mạng này trước sao nay vẫn vậy, vẫn nồng nàn một tình yêu với tổ quốc, với nhân dân Việt Nam.

Xuất hiện trước công chúng mỗi ngày bà vận những  áo dài khác nhau và thêm chiếc áo  khoác ngoài cho khỏi lạnh. Thời tiết những ngày tháng ba ở Choisy le Roi vẫn rét. Nhân dịp này lãnh đạo thành phố còn tổ chức trưng bầy 18 bức ảnh về hiệp định Paris tại hàng rào sắt bên ngoài khuôn viên công viên Mairie. Tại đây còn có tượng đài liệt sỹ tưởng niệm những người con của Choisy le Roi đã ngã xuống trong cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất 1914-1918. Bà Bình cũng lãnh đạo thành phố đã đặt những bó hoa tươi thắm dưới chân tượng đài.

Cũng trong dịp này, lãnh đạo thành phố còn tổ chức khánh thành quảng trường hiệp định Paris. Đó là một ngày tháng ba đặc biệt. Trời ấm hơn. Quảng trường là một sân rộng tựa vào dòng sông Seine xanh biếc . Chính giữa quảng trường là một điêu khắc hiện đại của nghệ sĩ Dominique mang chủ đề hòa bình. Bà Nguyễn Thị Bình cùng ông thị trưởng thành phố Daniel Davisse , bà Helen Luc và những người  bạn quý của Việt Nam cùng cắt băng khánh thành quảng trường. Choisy le Roi là một thành phố công nghiệp, một thành phố nhỏ ở ngọai ô Paris nhưng đã tổ chức được một loạt sự kiện chính trị mang tầm vóc quốc gia. Trong thời buổi suy thoái kinh tế , việc làm này càng có ý nghĩa to lớn đã ghi nhận thêm tình hữu nghị giữa Choisy le Roi với Hà Nội –Việt Nam và làm dầy thêm tình cảm của người dân thành phố với Việt Nam. Đúng là :

…45 năm rồi nhiều người vẫn nhớ

Việt Nam vẫn “ đỏ ” trong trái tim Choisy…

Cũng trong dịp này, quận Đống Đa – quận kết nghĩa với thành phố  Choisy le Roi từ năm 1973 – nghĩa là cũng đã được 40 năm, đã cử một đoàn đại biểu sang đây dự lễ kỷ niệm trọng đại này. Họ được tận mắt chứng kiến khánh thành một phố nhỏ mang tên Đống Đa. Con phố xinh xắn này chạy thẳng ra bờ sông Seine. Bà Nguyễn Thị Bình cũng ra tận nơi và ngước nhìn tấm biển mang tên phố Đống Đa. Bà có ý khiển trách ủy ban quận không làm trang trọng được như bạn. Mà thực ra trước ngày lễ kỷ niệm 40 năm quan hệ Pháp – Việt , 40 năm hiệp định Paris và 40 năm kết nghĩa với quận Đống Đa về phía thành phố Choisy le Roi đã cử đại biểu, nhà báo sang Hà Nội, đến quận Đống Đa để tìm hiểu xem quận kết nghĩa đã  làm gì hưởng ứng cho dịp kỷ niệm trọng đại này. Không nói ra, hình như họ hơi thất vọng vì thấy quận Đông Đa chẳng có biểu lộ những hoạt động gì đáp lại thịnh tình của thành phố Choisy le Roi.  Có mặt tại thành phố này trong dịp kỷ niệm mới thấy tự hào Việt Nam, mới thấy tình bạn của họ giành cho Việt nam sao mà trân trọng, chân tình, cảm động và tình người đến như vậy. Một thành phố có trên 40.000 dân chỉ bằng 1/10 số dân quận Đống Đa mà sao họ tổ chức sự kiện sang trọng , bề thế, khoa học , văn hóa, hoành tráng mà vẫn ấm áp tình anh em đến thế.

Tại tòa thị chính nơi một trong những mảng tường trang trọng nhất lãnh đạo thành phố đã cho treo bức tranh gốm về tình hữu nghị Choisy le Roi- Pháp với Hà nội – Việt nam  của họa sỹ Nguyễn Thu Thủy. Trên nền trắng của tranh gốm là hai giải mầu : mầu xanh tượng trưng cho sông Seine  có hình cờ Pháp và giải mầu hồng tượng trưng cho sông Hồng với hình cờ Việt Nam. Những bức ảnh gốm lam về chủ tịch Hồ Chí Minh và ảnh ký kết hội nghị Paris, đoàn VN DC CH tại trường Đảng Mauris Thorez và hình ảnh cầu Long biên được gắn trên nền gốm trắng đã nhắc lại một quá khứ quan hệ giữa hai thành phố và hai nước. Nhân dịp này bức tranh gốm hữu nghị của họa sỹ Nguyễn Thu Thủy cũng được khánh thành với sự chứng kiến của bà Nguyễn Thị Bình và lãnh đạo thành phố Choisy le Roi, đại biểu quận Đống Đa. Họa sỹ Nguyễn Thu Thủy tác giả bức tranh gốm hữu nghị đã thay mặt UB ND TP Hà Nội tặng thành phố Choisy le Roi tác phẩm mới này. Trong sự nghiệp sáng tạo của mình , khởi đầu từ con đường gốm sứ  tới bức đại kỳ gốm ở Trường Sa và giờ đây là bức tranh gốm hữu nghị khổ lớn 2m x 2m, họa sỹ Nguyễn Thu Thủy đã chứng tỏ là một nghệ sỹ lớn tầm cỡ quốc tế và thích hợp với những tác phẩm nghệ thuật lớn lao, hoành tráng mang tính cộng đồng. Trong những ngày kỷ niệm 40 năm quan hệ Pháp – Việt và 40 năm quan hệ hai thành phố Choisy le Roi với Hà Nội – Đống Đa thì bức tranh gốm hữu nghị của chị đã là một điểm nhấn mang tính sự kiện  văn hóa và lưu lại mãi với thời gian .

Vào ngày cuối của tuần lễ kỷ niệm , bà Nguyễn Thị Bình được đưa tới ngôi nhà trường Đảng Mauris Thorez , nơi xưa kia phái đoàn VN DC CH đã ở từ năm 1968-1973 trong thời gian đàm phán hiệp định Paris. Bà lần bước lên cầu thang gỗ và nhớ lại những lần gặp gỡ cố vấn  Lê Đức Thọ, bộ trưởng Xuân Thủy, ông Trịnh Ngọc Thái…nhớ đến những cái tết ở đây hai đoàn đàm phán cùng vui vẻ đón  năm mới và nghe thơ chúc tết của nhà thơ Xuân Thủy. Ngôi nhà nay đã có sáu hộ cùng ở. Họ đã sửa sang lại . Ban ngày chủ nhân của những căn hộ này đi làm cả. Đằng sau những cánh cửa gỗ kia là cả những năm tháng kỷ niệm của những thành viên đoàn đàm phán VN DC CH. Lãnh đạo thành phố đã cho gắn một tấm biển trên bức tường ngôi nhà. Tấm biển có ghi dòng chữ : Nơi đây đoàn đàm phán VN DC CH về hiệp định Paris đã ở từ năm 1968-1973. Lần trở lại này kỷ niệm chất chồng kỷ niệm ùa về trong ký ức của bà Nguyền Thị Bình, ông Hà Đăng và ông Trịnh Ngọc Thái. Cả ba con người này nay đều đã trên 80 tuổi. Trong ánh nhìn của họ đều chan chứa nỗi niềm xúc động. Ký ức không ngủ yên. Ào tới một cơn gió lạnh tháng ba. Mọi người vội vã ra xe để đến một địa điểm khác đó là ngôi nhà 11 phố Darte cũng thuộc thành phố Choisy le Roi nơi diễn ra cuộc họp bí mật giữa ông Lê Đức Thọ với cố vấn Henri Kissinger. Ra đón  đoàn là chị  Laure Tartineav – chủ nhân của ngôi nhà. Được biết có đoàn đến thăm chị xin nghỉ làm ở nhà để tiếp đoàn. Lần đầu tiên chị được  gặp bà Nguyễn Thị Bình – con người mà 40 năm trước chị chỉ được biết đến qua tivi và báo chí nay đã hiện diện trong ngôi nhà của chị. Ông Trịnh Ngọc Thái chỉ chiếc bàn nơi họp bàn bí mật của ông cố vấn Lê Đức Thọ với ngài cố vấn Henri Kissinger. Đạo diễn Daniel Ruossel im lặng quay cảnh gặp gỡ này và cũng tranh thủ phỏng vấn bà Nguyễn Thị Bình, ông Trịnh Ngọc Thái, ông Hà Đăng cảm tưởng và những kỷ niệm về ngôi nhà này. Ông Trịnh Ngọc Thái chỉ ra cửa sổ cho mọi người nhìn thấy cây anh đào. Mùa này anh đào đang nở hoa. Tất cả kéo nhau ra ngoài vườn cùng chụp ảnh. Khu vườn nhỏ nhắn, đầy chất thơ và cũng thật bất ngờ chị Florence – chuyên viên đối ngoại của Chosy le Roi - yêu cầu tôi đọc bài thơ Tình yêu Choisy le Roi của tôi. Điều đề nghị của các bạn thật tinh tế, tưởng như là bất ngờ nhưng thực ra đều đã nằm trong một kịch bản cho tuần lễ Việt Nam – Choisy le Roi. Ngập tràn hạnh phúc và xúc động tôi đã đọc bài thơ Choisy le Roi – tình yêu của tôi:

     … Những men gốm kiệt tác chở tôi đi ngược sông Seine về quá khứ

Tình yêu đưa tôi từ xa xôi đến Choisy rồi mong ngày trở lại

Ôi ! chỉ mới gặp thôi mà nơi đây đã ửng chín mầu men Boulenger

một tình yêu huyền thoại

Trong rung động ngọt ngào trái tim – tôi có Choisy

Choisy le Roi ! Choisy le Roi … !!!

Đọc xong, anh Tuấn - phiên dịch người Việt Nam dịch ra bằng tiếng Pháp. Mọi người cùng tôi cảm nhận tình yêu Choisy le Roi. Quý bà Helen Luc tặng tôi những chiếc hôn cảm động. Bà cảm nhận được tình yêu của tôi giành cho Choisy le Roi. Thật là một kỷ niệm sâu sắc trong đời làm phim của tôi. Thi ca đã kéo thêm mọi người xích lại gần nhau. Trời cũng trong hơn và trong veo trong đôi mắt mọi người. Hạnh phúc và nhạy cảm của một người làm thơ đã cho tôi thêm một cảm nhận Choisy le Roi còn là thành phố của thi ca. Dấu ấn của những nhà thơ cộng sản Louis Argon , Paul Eluar … đều có ở đây, đều hiện diện trong những con đường, những nhà hát, và nhiều công trình văn hóa khác mang tên họ. Sự tinh tế và bề dầy văn hóa đã cho Paris và những thành phố khác như Chooisy le Roi kiêu hãnh tôn vinh các  thi nhân nước Pháp.Hoa anh đào rơi xuống vai tôi và mọi người khi có một luồng gió lạnh ùa tới.Tháng ba bừng nở  mọi ngả đường Choisy le Roi là những hàng cây anh đào dọc các con phố và đại lộ.

Đoàn xe lại đưa chúng tối đến thành phố Verrier le Buisson nơi bà Nguyễn Thị Bình cùng đoàn chính phủ cách mạng lâm thời CH MN VN đã ở trong 5 năm ( 1968-1973 ). Đây rồi, ngôi biệt thự nơi bà Bình từng ở trong những năm tháng hội đàm hội nghị Paris. Đầu thế kỷ XX, ngôi nhà này từng là một quán bar sau được cải tạo lại thành biệt thự . Ngôi nhà nằm trên một quả đồi nhỏ. 40 năm trở lại thăm ngôi  nhà này, bà Bình xúc động khi bước lên từng bậc thang đá. Cảnh vật, hàng cây vẫn như xưa. Từ đây nhìn ra xa là một hồ nước. Mùa này hồ không đóng băng như hồi tháng giêng. Không thấy đôi thiên nga đâu. Vào tới sân sau bà Bình nhận thấy ở đây đã có nhiều thay đổi. Ngôi nhà đã thuộc về một chủ mới. Tiếp bà Bình là một người phụ nữ có dáng vẻ trí thức. Mọi người ngồi xuống salon để bà Bình ngắm lại ngôi nhà. Không nói ra nhưng bà và mọi người đều hiểu chuyến thăm  này như là lần cuối cùng bà trở lại thăm ngôi nhà này. Đã 86 tuổi rồi, đi lại khó khăn tuổi ngày càng cao chắc hẳn lần kỷ niệm 45 năm hiệp định Paris vào năm 2018 chắc bà không đủ sức sang đây một lần nữa. Tuổi già thường sống bằng kỷ niệm và từng giây phút ngậm ngùi chia tay với kỷ niệm. Mọi người đi bên cạnh bà và yên lặng để bà ngắm cảnh vật xung quanh. Đứng trên lối xuống bậc thang  ngoài trời , tôi tranh thủ phỏng vấn bà cảm tưởng ngày trở lại. Với bà Nguyễn Thị Bình cảm xúc vui buồn lẫn lộn. Bà trả lời : - Tôi vui vì được thăm trở lại ngôi nhà xưa, buồn vì nhớ tới nhiều đồng chí của ta trong phái đoàn chính phủ CM LT CH MN VN năm xưa nay không còn nữa.

Mọi người cùng chụp ảnh lưu niệm trước cửa ngôi nhà với bà. Ngôi nhà lịch sử này được thành phố cho đặt một tấm biển trên hè phố ghi: nơi đây bà Nguyễn Thị Bình đã ở trong thời gian diễn ra đàm phán hội nghị Paris từ năm 1968-1973, đủ thấy chính quyền thành phố trân trọng di tích biết chừng nào. Mọi người trong đoàn viếng thăm cho biết chủ nhân của ngôi nhà này đang muốn bán biệt thự này. Giá kể chính phủ ta vận động các doanh nghiệp mua lại được ngôi nhà di tích này thì hay biết mấy. Làm thế ngôi nhà lịch sử này sẽ trở thành một bảo tàng về bà Nguyễn Thị Bình – một nhân vật huyền thoại của cách mạng Việt Nam và bảo tàng về cuộc đàm phán gay go, dài nhất trong lịch sử ngoại giao của nhân loại ở thế kỷ XX. Dọc đường trở lại thành phố Choisy le Roi, đoàn Việt Nam còn được thị trưởng thành phố Yvelines mời đến thăm bảo tàng nhà thơ Louis Aragon và Elsa Triolet tại trang viên Le Moulin de Villeneuve . Đấy là một khu biệt thự đẹp mang đậm phong cách kiến trúc nông thôn Pháp. Dấu ấn của cặp vợ chồng thi sỹ còn in đậm trong từng căn phòng, trên những bức ảnh hạnh phúc. Họ là một cặp uyên ương hạnh phúc nhất trần gian bởi những vần thơ tặng Elsa của Louis Argon- những bài thơ đã trở thành kiệt tác thơ tình của nhân loại như bài Đôi mắt Elsa, Elsa anh yêu em… Ngập tràn trong những căn phòng của họ là sách và những tác phẩm của Picasso và nhiều danh họa Pháp tặng vợ chồng họ. Ở Việt Nam bài thơ Nhà thơ tặng đảng của mình của Louis Argon đã được nhà thơ Tố Hữu dịch ra tiếng Việt và nhạc sỹ Phạm Tuyên phổ nhạc , bài hát có ca từ mở đầu : Đảng đã cho ta sáng mắt sáng lòng …đã từ lâu trở nên quen thuộc với công chúng Việt Nam và được các giọng ca nổi tiếng của Việt Nam thể hiện thành công như ca sỹ - NSND Quang Thọ, NSND Trần Hiếu…Ấn tượng nhất là khi mọi người đến trước nấm mộ của vợ chồng nhà Elsa Triolet – Aragon. Mỗi khi có khách đến thăm viếng nơi đây những người phục vụ lại mở bản nhạc trộn lẫn tiếng họa my mà sinh thời Elsa yêu thích. Đây cũng là bản nhạc mà Aragon mỗi lần ra thăm mộ lại cho mở đĩa để hồn Elsa nằm yên dưới mồ được lắng nghe tiếng lòng, tiếng tình yêu và những thổn thức của nhà thơ Argon. Xung quanh ngôi mộ tháng  ba nở đầy hoa jonquille - bông hoa vàng có hình chiếc chuông. Mọi người hái những bông hoa này cho bà Nguyễn Thị Bình đặt lên mộ của đôi lứa thi nhân. Nơi đây mãi mãi ngự trị tình yêu bất tử của họ. Sinh thời họ đã có những vần thơ ngợi ca hòa bình, tình yêu, công lý và cách mạng. Họ thuộc về trái tim của nhân loại yêu chuộng hòa bình, tự do và tiến bộ. Bà Nguyễn Thị Bình – con người đấu tranh không biết mỏi mệt cho tự do, hòa bình của dân tộc đã nghiêng mình trước vong linh của cặp vợ chồng thi sỹ Elsa Triolet – Argon . Suy cho cùng mọi cuộc chiến tranh rồi sẽ kết thúc, súng đạn sẽ thôi gầm thét và chỉ còn đây bất diệt tình yêu của đôi lứa bên nhau và bất diệt tình yêu tự do, hòa bình cho dân tộc và cho nhân loại của những người cộng sản như bà Nguyễn Thị Bình.

Vậy là đã qua đi một dặm đường thiên lý cho ngày trở lại Paris, trở lại Choisy le Roi , Verrier le Buisson … bà Nguyễn Thị Bình thấy mình hạnh phúc bởi bà đã có một cuộc đời ý nghĩa cho những năm tháng qua - một cuộc đời gắn bó với vận mệnh lịch sử của dân tộc Việt Nam. Người đàn bà nhỏ bé này đi giữa một đám đông những người bạn Pháp vẫn nổi bật bởi vẻ nhanh nhẹn, bởi tà áo dài Việt Nam và bởi nụ cười thân thiện, nụ cười của trời cho mà bà vẫn giữ  được từ ngày còn đàm phán hiệp định Paris về Việt Nam hơn 40 năm trước. Và bà Nguyễn Thị Bình vẫn nổi bật dưới trời hoa anh đào ở Choisy le Roi, ở Verrie le Buisson và ở Paris./. 

Tác giả gửi VHNA