Phố tôi ở có một quái nhân. Hắn mang hình hài con người nhưng nghĩ toàn thứ của quỷ dữ. Những điều hắn nói ra luôn gây sốc. Gần đây là bình luận về Chu Lai. Sau đây là cuộc trò chuyện của tôi với gã điên này vào một đêm mưa tầm tã. Rượu đã tan, trà cũng nhạt.

- Tao cá với mày Chu Lai là một người lính biết làm văn chứ không phải nhà văn mặc áo lính. Chục năm nữa, không còn ai khoái đọc Chu Lai.

- Tầm bậy! Gần đây ông ta nổi tiếng lắm đó. Diễn thuyết, nói chuyện văn khắp nơi. Sinh viên nữ sướng mê man. Mày nói vậy chắc muốn bị rụt lưỡi!

- Tôi biết tài khôi hài của Chu Lai. Nhưng so với nghệ thuật tán gẫu của Trần Đăng Khoa, Chu Lai không qua mặt được. Hãy xem ông ấy nói gì với sinh viên. Đều là những điều không mới mẻ, táo bạo. Ông ấy chỉ có cách diễn đạt khác. Mà đôi khi câu từ thái quá, văn khí bốc đồng.

- Bỏ qua chuyện tán gẫu đi. Ông ấy là nhà văn. Mày đọc Ăn mày dĩ vãngchưa?

- Rồi. Những ý tưởng có vẻ sắc sảo nhưng không táo bạo. “Có vẻ” thôi, vì chỉ là cách nói sắc sảo. Còn kiểu triết lý lại rất bình dân. Chu Lai là nhà văn bình dân nên có lắm fan hâm mộ. Giống như bọn teen nghe nhạc Đan Trường, Bảo Thy,...

- Tại sao cánh teen thích Đan Trường?

- Chỉ vì giọng anh ta nghe vừa tai, đúng tâm lý và hát theo được. (Đan Trường hát giọng rất thấp). Còn đỉnh cao ca sỹ Việt chắc còn lâu mới kể đến những tên tuổi ấy. Đọc Chu Lai, tao chẳng thấy gì táo bạo, độc đáo. Nhà văn cao tay luôn nói cái táo bạo trong cái vỏ bình dân. Chu Lai nói cái bình dân trong cái vỏ táo bạo!

- Văn nghệ là phục vụ số đông. Số đông thích ông ấy là ổn rồi.

- Đúng thế. Nhưng cũng phải xem số đông đó là ai. Chính cánh trí thức thực sự yêu văn và giới bình luận cao tay chẳng bao giờ đánh giá cao Chu Lai. Mặc dù trong dư luận, tên ổng nổi như cồn. Văn học phục vụ quần chúng chứ không phải chỉ nói những ý kiến bình thường của dư luận. Dư luận nói chán rồi, nhà văn nói nữa thành nhàm. Ý tưởng phải có nét độc đáo, diễn đạt trong cấu tứ bình dân.

- Ổng ấy có thằng con trai cũng theo viết lách?

- Chu Lai nói rất nhiều về tay này. Thực ra hắn xoàng hơn nhiều so với trong chuyện kể “Con tôi đi lính”. Hắn được bố định hướng cho học trong Quân đội. Sau ra làm báo Quân đội Nhân dân. Ngay chi tiết đó thôi, đủ hiểu Chu Lai rất bình dân. Cố thủ để chắc ăn là cách nghĩ của đại đa số người Việt Nam.

- Thì cũng đúng mà…

- Đúng cho nhiều người chứ không phải mọi người. Với đa số nhà văn, họ thường không có cách nghĩ này.

- Ông ấy là người lính, phải là người lính trước khi là nhà văn. Trong cuộc sống và viết văn cũng thế cả. Phải thông cảm cho ổng.

- Có thể đấy là con đường Chu Lai đã chọn. Tùy ông ta thôi.

- Lê Lưu, Đăng Khoa, Nguyễn Trọng Tạo thì sao? Họ là lính tráng cả đấy!

- Họ làm nghệ sỹ trước rồi mới làm người lính. Có sao đâu? Có vài người ghét nhưng đa số người yêu. Nói cho công bằng, hiện tại họ đang chiến đấu quả cảm như những người lính thực thụ. Các vị ấy hăng hái chống xu nịnh, chống thói a dua đê hèn, chống sự giả dối và lối sống công thần, cửa quyền, chống tham nhũng rất quyết liệt. Trong mắt họ, xã hội bây giờ đúng là một màn hý kịch kiểu “Hội chợ phù hoa” của Makepeace Thackeray vậy. Họ không đánh đổ được thì chế diễu đời và khơi dậy những tình cảm cao quý.

- Vai trò của Chu Lai cũng vậy mà?

Giữa lòng Hà Nội thanh bình, ông ta luôn hò hét, xung phong ném lựu đạn đánh Mỹ. Đúng là ăn mày dĩ vãng! Ngoại xâm hết thì phải đánh “nội xâm”. Nội xâm mới là quốc nạn của đồng bào ta hiện nay. Chu Lai chỉ khen hay chứ không dám chê ai. Ngay cả khen cũng chỉ là những điều rất rõ ràng, bình dân. Không khen được cái mới mẻ.

- Đồ quỷ! Đồ điên! Xúc phạm đến cả tiền bối! Những gì Chu Lai có, bao kẻ còn đang mơ ước. Mày cút khỏi nhà tao ngay!Không thể chứa cái loại khốn nạn như mày. (Tôi cầm gậy đuổi)

- (Hắn vừa chạy vừa nhặt dép) Đúng là nhiều kẻ mơ ước, nhưng trong số đó chắc không có tao đâu. Tao chỉ nói gì mình nghĩ. Quyền con người mà. Ai cấm được? Còn thiên hạ bảo đúng sai thế nào tao không quan tâm. Còn phán định rõ ràng về ông Chu Lai. Xin đợi 10 năm nữa nhé.