Xin được hỏi, trên thế giới này, có dân tộc nào như dân tộc của tôi không, qua hàng nghìn năm, hàng trăm năm, hàng chục năm chìm trong gươm khua, giáo dựng, trong mưa bom, bão đạn, trong máu, nước mắt, nhưng vẫn luôn tự vươn lên để được sống, để được làm người cho bằng chúng, bằng bạn.

Và yên hàn còn ngắn tày gang, hạnh phúc chưa nặng tay cầm mà nay có cơ đặt xuống những điều nhỏ nhoi ấy để lại xốc gươm, giáo ra trận mới.

Dân tộc tôi đã đánh đổi rất nhiều thứ, cả những điều tưởng như không có thật trên đời:

- Đó là những cặp đôi nam thanh nữ tú, ngày cưới đã ấn định, thiệp mời đã gửi đi, chăn ga gối đệm đã sắm, nhưng trước giờ lên xe hoa vẫn cầm cuốc, cầm xẻng ra mặt đường để san lấp hố bom và rồi họ không về, thiếu vắng cuộc đưa dâu…

- Đó là những đồng đội, đồng chí sáng ra ôm riết lấy nhau, quỳ lạy sống nhau ba lạy để tiễn người lên thuyền nổ máy lướt trên dòng sông ken đặc thủy lôi…

- Những người mẹ nuốt nước mắt vào trong lần lượt tiễn biệt từng đứa con, từ 3-4-5-6 cho đến người con cuối cùng, theo nhau ra trận.

- Một đội quân mà 64 con người nắm tay nhau đứng dầm trong nước biển, hứng chịu những làn đạn đại liên chấp nhận làm cột mốc chủ quyền của Tổ quốc giữa biển khơi…

Xin thưa, dân tộc tôi làm những điều ấy không phải để nhận về mình là dân tộc anh hùng, để được tiếng là kiên trung, bất khuất hay để được tôn vinh là lương tâm thời đại. Càng không phải làm thế để tự huyền hoặc mình là đất nước trổi dậy, để ngạo mạn phô cái hẹp hòi ích kỷ của dân tộc ấp ủ mộng bá quyền.

Xin thưa, dân tộc tôi cũng chỉ là một dân tộc nhỏ yếu, thế giới mới biết đến trong gần một thế kỷ này thôi. Dân tộc tôi cũng còn nhiều yếu kém, nước chưa mạnh, dân chưa giàu, có quan tham, có dân gian, có đoàn tụ, có ly tán, được nhiều người khen và cũng lắm kẻ chê.

Nhưng bù lại, dân tộc tôi được an ủi và tự bằng lòng với mình và với người là chúng tôi có tự tôn, có truyền thống - và đặc biệt có một nền tảng đạo lý và văn hóa Việt Nam riêng có.

Đạo lý Việt Nam là, trong một thế giới đầy bất trắc với những nỗi đau của nhân loại và sự hủy hoại nghiêm trọng của môi trường, dân tộc tôi đã và đang biết quan tâm đến nhau nhiều hơn, góp phần làm giảm thiểu nỗi đau và bất hạnh đó. Chúng tôi biết sẻ chia, biết cho đi, biết trao tặng những gì mình có được, tùng tiệm là thìa muối, bò gạo; sởi lởi hơn là một lời khuyên, một trải nghiệm, một lời chúc chân tình hay thậm chí chỉ là một ánh mắt thiện cảm và nụ cười đôn hậu; nhưng khi cần, cũng sẽ hào phóng dâng tặng cho bạn bè cả uy tín của một dân tộc và sức mạnh của một binh đoàn.

Nhờ thế mà chúng tôi cũng nhận về rất nhiều, để con người, diện mạo dân tộc tôi đẹp dần lên từng ngày, đáng tin cậy hơn trong mắt bạn bè.

Và trên hết, bằng kinh nghiệm xương máu của mình, dân tộc tôi nhận chân được rằng: Đất nước có lúc mất còn, có lúc chia năm sẻ bảy, giống nòi có khi lâm vào cảnh xẻ đàn tan nghé, nhưng nhờ vào nền văn hóa Việt Nam riêng có, từ trong bản chất, nó có sức đề kháng, sức tự vệ, tự trọng để rồi sau tất cả đất nước vẫn quần tụ, non sông liền một giải.

Dù khiêm cung, từ tốn đến đâu, dân tộc tôi từ đời ông, đời cha vẫn thường tự hào đưa nền văn hóa ấy ra đãi đằng nhau, làm của hồi môn cho con cháu thêm vốn liếng trang trải với đời.

Chuyện kể rằng, buổi sáng ngày 14 tháng 3 năm 1988, trong số 64 chiến sỹ đảo Gạc Ma, chấp nhận hy sinh làm cột mốc chủ quyền, có người chiến sỹ trẻ Phan Tấn Dư, người ra thay thế cho anh lính thông tin Nguyễn Văn Dũng bị khản giọng ở lại bờ. Anh Dũng được sống, được ra quân và rất nhiều năm anh đi tìm người mẹ của Dư. Mãi đến năm 2003 anh Dũng mới tìm ra mẹ Lê Thị Niệm ở Trung Hòa, Hòa Cường, Đà Nẵng. Anh Dũng đã quỳ xuống ôm chân mẹ mà rằng:

Thưa mẹ, mẹ có ý nguyện gì không ?

Mẹ Niệm: Mẹ chỉ mong thằng Dư là con của làng chài này thôi, đầu trần, chân trần, ăn sóng nói gió, ra khơi vào lộng, xới xáo kiếm ăn từng bữa. Mẹ không mong nó là anh hùng.

Vâng, đó như thể là tiếng vọng từ sâu thẳm, âm âm cất lên từ biển cả, từ trái tim những người mẹ Việt Nam tôi.