Đường Nguyễn Văn Cừ (TP Vinh) là một địa chỉ có nhiều hiệu sách nhất TP Vinh. Dạo quanh một vòng các hiệu sách, thấy các tiệm đều vắng người mua, buôn bán ế ẩm. Ông Nguyễn Hoàng Hân, chủ nhà sách LT3, số 120 đường Nguyễn Văn Cừ than thở: “Sách bây giờ ế lắm, buôn bán chỉ có tính chất cầm cự, nhiều khi phải chấp nhận bán lỗ”. Khai trương cách đây hơn 4 năm, hiệu sách LT3 có mặt bằng đẹp, nhiều sách hay nên thu hút đông đảo người yêu sách, kinh doanh rất phát đạt. Có những khách hàng mua đến hàng triệu tiền sách, xe đạp, xe máy dựng đầy trước vỉa hè. Một hai năm trở lại đây, khách vắng hẳn, lượng sách bán ra rất ít. Chỉ vào tập sách truyện thiếu nhi còn chất đầy trên giá, ông Hân nói: “Trước đây thì những sách dạng này đều đã được các em mua hết, còn bây giờ thì cứ để mãi đấy, ai mua dưới giá thành tôi cũng bán, chiết khấu có khi từ 30-50% giá bìa. Chúng tôi ít nhập sách mới, bởi vì không bán được, nhiều cuốn phải gửi trả lại đại lý”, ông Hân nói. Trước tình cảnh kinh doanh sách ế ẩm, ông chủ tiệm sách LT3 cũng đã tính đến phương án giải nghệ.

Cách đây vài năm, dọc đường Nguyễn Văn Cừ có hàng chục tiệm sách báo, đến thời điểm hiện tại chỉ còn 3 tiệm, nhưng vẫn rất ít khách hàng. Vào xem một hiệu sách tại số 196 Nguyễn Văn Cừ, chúng tôi thất hầu hết là sách bài tập, sách giáo trình, tài liệu tham khảo dành cho HSSV, nhiều sách photocopy. Lượng sách khoa học, văn hóa chỉ chiếm tỉ lệ rất nhỏ. Nhân viên phụ trách tiệm sách cho biết hầu như ít người mua sách truyện, sách văn hóa; còn những sách tài liệu tham khảo dành cho HSSV cũng chỉ bán được vào đầu năm học hoặc gần thời điểm ôn thi, những thời gian khác bán cầm chừng. Trái hẳn với cảnh vắng vẻ của tiệm sách, tiệm Internet bên cạnh lại chật cứng thanh thiếu niên mải mê “cày” game online.

Dọc các tuyến đường bao quanh trường ĐH Vinh (Bạch Liêu, Phạm Kinh Vĩ, Nguyễn Văn Trỗi) cũng có một số tiệm sách, mặt hàng kinh doanh chủ yếu là giáo trình, tài liệu tham khảo dành cho SV, chủ yếu là sách photocopy, nhiều tiệm sách xếp tràn ra tận mép vỉa hè. “Vẫn biết làm sách dạng này là vi phạm bản quyền, và sách này chỉ sử dụng một thời gian ngắn là hỏng, nhưng lại phù hợp với túi tiền SV. Mặt khác đa số SV cũng xong mùa thi là không ngó tới sách nữa, nên họ chọn sách này. Có cầu tất có cung”, một chủ tiệm sách trên đường Bạch Liêu phân trần. Một SV khóa 54 trường ĐH Vinh cho hay hễ có bất cứ giáo trình nào SV cần, dù mới xuất bản, thì không lâu sau đã có bản photocopy bày bán, kích cỡ tùy theo yêu cầu của “Thượng đế”. SV cần bản sách lớn để học hay thích bản cỡ bằng bàn tay để “quay cóp” đều được đáp ứng.

Nhà sách Bắc Miền Trung nằm tại một vị trí hết sức đắc địa, mặt tiền đường Lê Mao giao nhau với đường Minh Khai, Đinh Công Tráng, có mặt bằng rộng, đầu sách phong phú và nhiều mặt hàng văn hóa phẩm. Thế nhưng, hơn một năm trở lại đây, tình hình kinh doanh của nhà sách hết sức ế ẩm. Lượng người đến giao dịch hết sức thưa thớt, chỗ để xe phía trước vắng hoe. “Nói chuyện buôn bán của các chị bây giờ buồn lắm”, một nhân viên chua chát. Hiện nay, để thu hút khách hàng, nhà sách treo biển giảm giá sách từ 5-70%, tuy nhiên, lượng khách đến mua sách hầu như không tăng được bao nhiêu. Công ty sách Bắc Miền Trung có hệ thống nhà sách ở các huyện thị, tuy nhiên thời gian gần đây các nhà sách này cũng luôn trong tình trạng ế ẩm, một nhân viên của nhà sách cho hay. Tại siêu thị Big C cũng có một gian hàng sách khá bắt mắt, nhưng lượng người ghé xem, mua sách cũng không đáng kể.

Tình trạng kinh doanh sách ế ẩm nói trên do nhiều nguyên nhân. Trước hết là do sự thay đổi xu hướng đọc từ sách báo giấy sang sách báo điện tử, mạng internet đã thu hút một lượng lớn độc giả truyền thống của sách báo giấy gồm thanh thiếu niên, cán bộ công chức, viên chức, những người làm công tác truyền thông... Đặc biệt, với sự bùng nổ của các phương tiện có thể đọc sách báo di động (điện thoại kết nối Internet, máy tính bảng, sách điện tử…) và thị trường kinh doanh sách, tài liệu điện tử với nhiều tiện ích và tính ưu việt cũng như giá thành hạ hơn đã hạ “đo ván” thị trường sách báo truyền thống. “So với trước đây, lượng HSSV đến với thư viện chỉ còn lại khoảng 1/5”, ông Nguyễn Đức Bình, Phó Giám đốc Trung tâm TTTV Nguyễn Thúc Hào (ĐH Vinh) nhận xét. Ở Thư viện tỉnh Nghệ An, trước đây, người đến mượn sách đọc tại chỗ rất đông, còn hiện nay chỉ có những người có nhu cầu đọc sách mượn về nhà, còn đối tượng đến phòng đọc chủ yếu là HSSV đến học bài, ôn thi. Nguyên nhân thứ hai, theo ông Nguyễn Hoàng Hân, chủ nhà sách LT3, là do kinh tế suy thoái nên người dân thắt chặt chi tiêu, ưu tiên các nhu cầu thiết yếu và lựa chọn hình thức tiếp cận sách báo miễn phí trên mạng Internet. “Mặc dù đọc sách giấy thích hơn, nhưng đã có rất nhiều sách miễn phí trên mạng nên họ không mua sách nữa”, ông Hân nói. Thứ ba, do lượng sách báo của các nhà sách trên địa bàn Nghệ An còn nghèo nàn, một số sách mới, sách hay mà độc giả muốn mua không có, cộng thêm lề lối kinh doanh cũ, thiếu linh hoạt, thiếu sáng tạo nên kém hấp dẫn độc giả. So với Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Nghệ An chưa có những hoạt động qui mô lớn, với nhiều hình thức sáng tạo để đưa sách đến với độc giả, hay kéo độc giả đến với sách.                                                

Tình trạng kinh doanh sách ở Nghệ An đang ở thời kỳ xuống dốc. Các nhà sách đang đứng trước sự lựa chọn: hoặc giải thể, hoặc đổi mới phương thức kinh doanh để tồn tại và phát triển, có những giải pháp phù hợp trong thời kì bùng nổ của Internet, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của độc giả. Hi vọng rằng, thị trường sách Nghệ An sẽ vượt qua khó khăn, khởi sắc trở lại để góp phần nâng cao văn hóa đọc của người dân xứ Nghệ.