Những năm gần đây, công tác bảo tồn nghệ thuật trình diễn dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Nghệ An đạt được những kết quả đáng khích lệ, góp phần làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần. Kết quả này một phần nhờ vào chính sách hỗ trợ của tỉnh đối với các CLB trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể.

CLB Dân ca - Dân vũ dân tộc Thái xã Nghĩa Lạc (Nghĩa Đàn cũ) biểu diễn trong chương trình Ngày Văn hóa các dân tộc năm 2025.

Gìn giữ “điệu hồn” dân tộc

          Ở huyện Con Cuông trước đây, công tác bảo tồn nghệ thuật trình diễn dân gian luôn nhận được sự hưởng ứng tích cực của các thôn, bản và các tầng lớp nhân dân, thể hiện việc hàng loạt CLB Dân ca, dân vũ và nhạc cụ ra đời và hoạt động hiệu quả. Trong đó, CLB Dân ca, dân vũ, nhạc cụ dân tộc Thái huyện Con Cuông được đánh giá là một trong những CLB dẫn đầu về phong trào tập luyện, giao lưu và biểu diễn âm nhạc dân tộc, đạt được nhiều thành tích xuất sắc. CLB được thành lập từ năm 2022, là nơi tập hợp những người yêu thích văn hóa, văn nghệ. Có thể nói CLB chính là động lực thúc đẩy phong trào văn nghệ của địa phương phát triển mạnh mẽ.

          Chúng tôi đã được dự chương trình giao lưu của CLB Dân ca, dân vũ, nhạc cụ huyện Con Cuông. Chương trình do CLB đảm nhiệm từ khâu xây dựng kịch bản đến dàn dựng chương trình. Ở đó, các làn điệu dân ca Thái (khắp, lăm, nhuôn, xuối) được các bà, các chị hát vang trong không gian ấm áp. Cùng với đó là tiếng cồng chiêng, khắc luống rộn ràng, điểm tô thêm không khí vui tươi, phấn khởi. Rồi mọi người tay trong tay với điệu múa xòe, lăm vông, nhảy sạp khiến cho không khí ngày hội thêm ngập tràn niềm vui.

          Theo nhạc sĩ, Nghệ nhân Ưu tú Lê Quốc Hoàng - Chủ nhiệm CLB Dân ca, dân vũ huyện Con Cuông, đã thành thông lệ, hàng tháng CLB tổ chức giao lưu âm nhạc với những tiết mục mang đậm bản sắc văn hóa Thái. Nhờ đó, đời sống văn hóa tinh thần thêm phần vui vẻ và ý nghĩa, các hội viên CLB và toàn thể bà con thêm tự hào về quê hương mình.

 CLB Dân ca, dân vũ, nhạc cụ huyện Con Cuông hiện có hơn 40 hội viên ở đầy đủ các lứa tuổi, nhiều nhất vẫn là người cao tuổi và trung niên. Đây là những người thực sự đam mê và tâm huyết các làn điệu dân ca, dân vũ và nhạc cụ dân tộc Thái, tha thiết muốn được đóng góp vào công tác bảo tồn bản sắc âm nhạc dân tộc. CLB tổ chức sinh hoạt đinh kỳ mỗi tháng một lần, nội dung các buổi sinh hoạt tập luyện các tiết mục, công bố kết quả sưu tầm và truyền dạy kỹ năng hát dân ca, sử dụng nhạc cụ dân tộc. CLB được tỉnh hỗ trợ kinh phí, loa máy và một số nhạc cụ nên việc tập luyện và biểu diễn luôn đạt được hiệu quả.

Nhờ đó, phong trào văn nghệ của địa phương luôn dẫn đầu toàn huyện, một số hội viên CLB trở thành những hạt nhân của đội văn nghệ quần chúng cấp xã, cấp huyện tham dự liên hoan, hội diễn cấp huyện, tỉnh như Ngày hội văn hóa các dân tộc, Lễ hội Môn Sơn - Lục Dạ, Liên hoan Tiếng hát Làng Sen, Chương trình “Sắc Xuân miền Tây”.

Ở thị trấn Thạch Giám (huyện Tương Dương trước đây), CLB Cồng chiêng, khắc luống, nhảy sạp bản Mác cũng được đánh giá hoạt động hiệu quả, góp phần quan trọng trong công tác bảo tồn văn hóa dân tộc Thái. CLB được thành lập năm 2014 và được công nhận mô hình cấp tỉnh năm 2021. Hiện nay, CLB có hơn 50 hội viên sinh hoạt thường xuyên, chưa kể các cháu học sinh và người đi làm ăn xa; được chia thành 4 tổ (hát, múa, nhạc cụ và sáng tác). CLB cũng tổ chức sinh hoạt định kỳ hàng tháng, nhiều hội viên là nòng cốt của phong trào văn nghệ địa phương.

Một buổi tập luyện CLB Cồng chiêng, khắc luống, nhảy sạp bản Mác, thị trấn Thạch Giám

Bà Lương Thị Lan - Chủ nhiệm CLB cho biết: “Tuy thành lập chưa lâu nhưng CLB Cồng chiêng, khắc luống, nhảy sạp dân tộc Thái bản Mác nhận được sự quan tâm, hỗ trợ của các cấp và của ngành Văn hóa nên hoạt động ngày càng sôi nổi và hiệu quả. Đặc biệt, được tỉnh hỗ trợ kinh phí, loa máy và trang phục biểu diễn, tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình hoạt động, góp phần gìn giữ “điệu hồn” dân tộc”.

Hiệu quả từ hỗ trợ kinh phí

Theo bà Võ Thị Hoan - Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa tỉnh (đơn vị được giao phụ trách theo dõi, triển khai chính sách hỗ trợ CLB trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể), để thúc đẩy công tác bảo tồn nghệ thuật trình diễn dân gian, năm 2021, HĐND tỉnh đã ra Nghị quyết số 29 Quy định chính sách hỗ trợ đối với Nghệ nhân, CLB trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể và nghệ sĩ đang làm việc tại Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh Nghệ An. Các CLB bảo tồn, phát huy di sản văn hóa phi vật thể mới thành lập được tỉnh hỗ trợ 30 triệu đồng/CLB để mua sắm nhạc cụ, đạo cụ biểu diễn và hỗ trợ 5 triệu đồng/năm để có kinh phí hoạt động.

Tiết mục nhảy sạp của thành viên CLB Dân ca - dân vũ bản Bộng, xã Thành Sơn (Anh Sơn cũ)

Nhờ sự hỗ trợ của tỉnh, nhiều CLB bảo tồn văn hóa của đồng bào các dân tộc ở miền núi được thành lập và hoạt động có hiệu quả. Đến nay, có tổng số 105 CLB của đồng bào các dân tộc thiểu số ở miền núi hoạt động thường xuyên, trong đó nhiều nhất là ở các huyện cũ, như: Con Cuông (33 CLB), Tương Dương (15 CLB), Kỳ Sơn (15 CLB), Qùy Châu (12 CLB)… Các CLB này chủ yếu được lấy tên là CLB Dân ca - Dân vũ hay CLB Dân ca - Nhạc cụ dân tộc, mục đích là tập hợp những người yêu mến và tâm huyết với các làn điệu dân ca, dân nhạc cổ truyền trên tinh thần tự nguyện. Ban chủ nhiệm các CLB tổ chức sinh hoạt định kỳ 1 - 2 lần/tháng nhằm chia sẻ, học hỏi kinh nghiệm biểu diễn và truyền dạy kỹ năng hát dân ca, sử dụng và chế tác nhạc cụ dân tộc.

Các CLB Dân ca - Dân vũ được thành lập và hoạt động hiệu quả sẽ thúc đẩy phong trào văn hóa - văn nghệ của địa phương phát triển, góp phần nâng cao đời sống tinh thần của của người dân. Đơn cử như xã Môn Sơn (Con Cuông) có tới 5 CLB hoạt động thường xuyên nên hội viên các CLB thường là hạt nhân của phong trào văn nghệ quần chúng của xã, huyện tham dự các kỳ liên hoan, hội diễn cấp huyện và cấp tỉnh. Đồng thời, các CLB còn tham gia biểu diễn phục vụ các đoàn khách du lịch khi đến tham quan, trải nghiệm các điểm du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng trên địa bàn, góp phần quảng bá vẻ đẹp, bản sắc văn hóa quê hương.

Bà Võ Thị Hoan cho biết: “Sự hỗ trợ của tỉnh đối với công tác bảo tồn nghệ thuật trình diễn dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số đã tạo điều kiện thuận lợi cho các CLB Dân ca - Dân vũ hoạt động ngày càng hiệu quả. Khó khăn lớn nhất của các CLB hiện nay là thiếu đội ngũ kế cận, vì hầu hết những hội viên trẻ hoặc đi làm ăn xa, hoặc bận công việc không thể tham gia đầy đủ các hoạt động”.

Hy vọng những khó khăn, vướng mắc của các CLB bảo tồn văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số sớm được tháo gỡ để hoạt động của các CLB ngày càng hiệu quả hơn, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào trong cuộc song đương đại./.

(Bài đã đăng VHTT Nghệ An số 19 - Tháng 11/2025)