Trong kháng chiến chống Mỹ, xã Minh Châu (huyện Diễn Châu trước đây) không chỉ nổi tiếng là vùng quê “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người” chi viện cho chiến trường miền Nam mà còn là nơi có phong trào văn nghệ sôi nổi, phục vụ tại nhiều tuyến lửa. Và hôm nay, đội văn nghệ đó tiếp tục được người Minh Châu khôi phục với tên gọi CLB Dân ca Ví, Giặm - Thể thao Minh Châu. Bằng sự tâm huyết và tình yên nông nàn với câu hò điệu ví, qua 10 năm thành lập, CLB đã trở thành điểm sáng của tỉnh về phong trào văn nghệ, thể thao và nhận được nhiều sự yêu mến của cán bộ, Nhân dân trong vùng.

CLB biểu diễn trong chương trình “Không gian diễn xướng dân ca, Ví Giặm” tại Quảng trường Hồ Chí Minh

Vùng đất Minh Châu (tên cũ của hai xã Diễn Minh, Diễn Bình huyện Diễn Châu cũ) là cái nôi dân ca Ví, Giặm phát triển mạnh mẽ một thời. Đây là quê hương của nhiều bậc cha chú trong hoạt động văn hóa văn nghệ dân gian, như: Cố đạo diễn, nhà viết kịch Nguyễn Trung Đính; cố PGĐ Ty Văn hóa, nhà viết kịch Nguyễn Trung Phong; cố nhà viết kịch Nguyễn Trung Giáp, Tạ Khắc Thảng, Hà Duy Quận…với những tác phẩm để đời như: “Không phải tôi”, “Khi ban đội đi vắng”, “Cô gái Sông Lam”.

Từ những con người tài hoa đó và tình yêu đối với văn hóa văn nghệ của con người vùng Hai Vai mà từ năm 1960 đến 1990, Đội Văn nghệ xã Diễn Bình đã từng được biểu diễn cho các nhà lãnh đạo Đảng và Nhà nước xem như: Cố TBT Lê Duẩn, Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Cố Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Tỉnh ủy Nghệ Tĩnh và Huyện ủy Diễn Châu.

          Với mong muốn truyền thống văn hóa văn nghệ không thể bị quyên lãng nên CLB Dân ca Ví, Giặm - Thể thao Minh Châu được thành lập ngày 06/4/2015 trên tinh thần tự nguyện của những người tâm huyết muốn giữ lại hồn cốt quê hương. CLB hoạt động dưới sự quản lý của chính quyền địa phương, hướng dẫn về chuyên môn của Trung tâm VH,TT&TT Diễn Châu. Các thành viên là những hạt nhân văn nghệ quần chúng nóng cốt của địa phương, cũng có người đã từng mang lời ca, tiếng hát biểu diễn khắp các mặt trận, chiến trường thời kỳ chống Mỹ cứu nước để cổ vũ, động viên tinh thần chiến đấu của các chiến sĩ.

Một buổi tập luyện của CLB CLB dân ca Ví, Giặm - Thể thao Minh Châu

CLB được chia thành 2 tổ, 1 tổ văn nghệ và 1 tổ thể thao với 43 hội viên. Ngày đầu thành lập, CLB gặp không ít khó khăn về kinh phí hoạt động, nhạc cụ, trang phục, việc tập luyện cũng đòi hỏi nhiều thời gian và đặc biệt là địa điểm để CLB sinh hoạt. Những trở ngoại đó đã được vượt qua bằng sự hy sinh lợi ích cá nhân của những thành viên CLB như gia đình ông Lê Xuân Hiển - bà Nguyễn Thị Lê. Ngoài việc hiến 190m² sân nhà để làm sân bóng chuyền, sân khấu biểu diễn với đầy đủ mái che, loa đài, ông bà còn vận động được hàng trăm triệu đồng ủng hộ cho CLB giao lưu, mở rộng loại hình hoạt động, mở các lớp dạy dân ca, khiêu vũ, học luật thể thao…

Bà Nguyễn Lê - Chủ nhiệm CLB cho biết: “Hoạt động CLB rất quy củ, bài bản với Quy chế hoạt động rõ ràng. Hằng năm, Ban Chủ nhiệm CLB đều xây dựng kế hoạch hoạt động, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên; tổ chức xây dựng chương trình, luyện tập các tiết mục để tham gia biểu diễn phục vụ các sự kiện trong và ngoài xã. Nhờ đó đã tạo động lực cho hội viên CLB dù ở nhiều độ tuổi, công việc khác nhau nhưng tất cả đều cố gắng, nỗ lực luyện tập, tích cực tham gia các hoạt động văn nghệ thể thao”. 

Bà Lê cùng chồng, bằng tâm huyết của mình đã duy trì hoạt động của CLB

Ai đã từng tham dự các buổi sinh hoạt, tọa đàm hay gặp gỡ, giao lưu với các thành viên CLB mới hiểu hết sự gắn bó, thân thiết của những thành viên CLB. Ai đã từng một lần xem các chương trình biểu diễn, lắng nghe tiếng hát, tiếng đàn và các tác phẩm tự biên tự diễn của các thành viên CLB sẽ không khỏi cảm phục trước tài năng, sức sáng tạo của những “nghệ sĩ làng” Minh Châu. Những câu hát dân ca Ví, Giặm mượt mà, sâu lắng được chắt lọc từ cuộc sống thường nhật của người dân lao động được vang lên trong niềm tự hào của các ông bà, các mẹ, các chị. Điều đặc biệt là hầu hết hoạt ca, hoạt cảnh, tổ khúc và diễn xướng dân ca Ví, Giặm, các tác phẩm biểu diễn của CLB đều do hội viên tự sáng tác dàn dựng mang hơi thở cuộc sống, nếp sinh hoạt tự nhiên gần gũi với chuyện làng, chuyện xã nên dễ đi vào lòng người.

Với nghệ nhân Nguyễn Thị Lê, dân ca Ví, Giặm không chỉ là niềm đam mê suốt từ tấm bé mà còn được thắp sáng trong cả tuổi thanh xuân và cho đến giờ, khi bà đã hơn 60 tuổi. Nuôi ước mơ Ví, Giặm ngày càng được nhiều người biết đến và cũng nhận rõ trách nhiệm của mình với di sản, với CLB nên bà luôn dành trọn tâm sức để duy trì và phát triển hoạt động của CLB. Bà Lê chia sẻ: “Những lời ca, tiếng hát ấy đã giúp những nghệ sĩ “cây nhà lá vườn” tạm quên đi mệt mỏi, áp lực cuộc sống, thêm sợi dây gắn kết tình làng nghĩa xóm, góp phần xây dựng đời sống văn hóa cơ sở. Ý thức được điều đó nên tôi luôn chắt chiu, giữ gìn để tạo nên một sân chơi ý nghĩa cho bà con quê tôi”.

10 năm, CLB đã dàn dựng, biểu diễn 2 vở kịch dân ca nổi tiếng - là sản phẩm tinh thần của quê hương “Không phải tôi”, “Khi ban đội đi vắng” trên sân khấu của tỉnh nhà; trình diễn 3 tiểu phẩm tại Hội thi tìm hiểu pháp luật, Hội thi Tiểng hát người cao tuổi huyện và tỉnh; biểu diễn trên mọi sân khấu với các thể loại: Hoạt ca, hoạt cảnh, tổ khúc và diễn xướng dân ca Ví, Giặm. Cứ như thế, những câu hát dân ca Ví, Giặm mượt mà, thắm thiết được chắt lọc từ cuộc sống thường nhật của người dân lao động Minh Châu được vang lên trong niềm tự hào của các bà, các ông, các mẹ.

Anh Nguyễn Hữu Tuyên - thành viên CLB chia sẻ: “Chúng tôi ở nhiều lứa tuổi, ngành nghề khác nhau và quy tụ về đây nhờ niềm đam mê Ví, Giặm. Từ CLB, nhiều hạt nhân văn nghệ trẻ được bồi dưỡng, trở thành thế hệ tiếp nối, “giữ lửa” cho phong trào nghệ thuật quần chúng của người Minh Châu đã có từ rất lâu”.

Cùng với sự trưởng thành nhiều dấu ấn của đội văn nghệ thì đội thể thao cũng mang lại nhiều hoạt động bổ ích cho hội viên. Với 2 đội bóng chuyền hơi nam, nữ đều đặn hàng ngày tập luyện, thi đấu trong tiếng reo hò cổ vũ của hàng trăm người từ người già đến trẻ nhỏ. Vừa khỏe người, vui vẻ tinh thần, bà con cũng có dịp sẻ chia, gắn bó hơn.

Trong khi nhiều CLB thành lập ra đã không thể trụ vững, để lại sự tiếc nuối trong lòng bao người thì CLB Văn nghệ - Thể thao Minh Châu vẫn duy trì hoạt động đều đặn trong 10 năm qua. Hội viên CLB vẫn được “cháy” hết mình trên sân khấu với mỗi vở diễn, làn điệu, câu ca. Đó là niềm vui, niềm tự hào của các nghệ sĩ, diễn viên, nhạc công quần chúng của CLB sau mỗi cuộc thi hay hội diễn văn nghệ. Ở bất kỳ một sự kiện nào của địa phương, dù lớn hay nhỏ, từ hoạt động văn hóa - văn nghệ của xóm, đến việc đón nhận danh hiệu làng văn hóa, đón nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới,…CLB đều tham gia biểu diễn. CLB cũng đã đạt nhiều giải tại các kỳ Liên hoan Dân ca Ví, Giặm của tỉnh Nghệ An và Liên hoan Dân ca Ví, Giặm liên tỉnh Nghệ - Tĩnh; Liên hoan Tiếng hát Làng Sen,…

Ông Đặng Quang Hồng - Bí thư Đảng ủy xã Minh Châu khẳng định: “Hoạt động của CLB Dân ca Ví, Giặm - Thể thao Hai Vai Minh Châu đã tạo ra một môi trường sinh hoạt văn hóa lành mạnh, sôi nổi, làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần cho Nhân dân, góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm của cộng đồng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần xây dựng đời sống văn hóa cơ sở ngày càng phát triển”.

Dù cuộc sống còn bộn bề nhưng tình yêu với dân ca, với thể thao của những thành viên CLB Dân ca Ví, Giặm - Thể thao Minh Châu chưa bao giờ vơi. Mỗi người đều cố gắng chắt chiu để giữ lửa hoạt động cho CLB, tạo nên một môi trường sinh hoạt văn hóa cộng đồng lành mạnh cho bà con quê hương. “Cấp ủy, chính quyền xã sẽ hết sức tạo điêu kiện về không gian, cơ sở vật chật để hỗ trợ CLB hoạt động, tạo động động lực để CLB tiếp tục phát triển, thực sự là nơi gặp gỡ, sẻ chia và khơi nguồn sáng tạo, làm phong phú đời sống tinh thần và giữ gìn lan tỏa bản sắc văn hóa truyền thống mãi đến mai sau, góp phần xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trên quê hương Minh Châu” - Bí thư Đảng ủy xã Minh Châu cho biết thêm./.

(Bài đã đăng VHTT Nghệ An số 19 - Tháng 11/2025)