Du khách Pháp tham quan đảo chè Thanh Chương. Ảnh: Đình Tuyên

Du lịch văn hóa là một khái niệm chỉ mới phổ biến tại Việt Nam thời gian gần đây song đã có một lịch sử lâu dài trên thế giới. Cho tới nay, dù vẫn còn nhiều tranh luận xung quanh khái niệm du lịch văn hóa song hầu hết các quốc gia đều thừa nhận vai trò to lớn của nó đối với sự phát triển du lịch bền vững và khẳng định đó là hướng đi của tương lai. Tổ chức du lịch thế giới (WTO- WorldTourism Organization) từng thống kê du lịch văn hóa đóng góp khoảng 37% du lịch toàn cầu và dự báo có thể tăng khoảng 15% mỗi năm.

Theo định nghĩa của UN WTO, du lịch văn hóa là những chuyến đi mà mục đích chính hoặc mục đích bao gồm trong đó là thăm các địa điểm, sự kiện mà giá trị văn hóa, lịch sử của chúng khiến chúng trở thành một phần trong di sản văn hóa của một cộng đồng. Như vậy, với định nghĩa này chúng ta có thể thấy, tham quan các điểm di sản văn hóa không nhất thiết là động lực chính của một chuyến du lịch văn hóa. Từ nhận thức này, các quốc gia đã biết cách kết hợp du lịch văn hóa cùng các loại hình khác để tạo nên những chuyến đi hấp dẫn. Tiêu biểu hiện nay có thể kể đến loại hình “Eco-cultural” tourism, tức là kết hợp du lịch văn hóa và sinh thái.

Nhận thức được những bước chuyển đó, tỉnh Nghệ An thời gian qua cũng đã quan tâm đầu tư rất nhiều cho việc phát huy giá trị các di sản. Câu chuyện du lịch văn hóa, du lịch tâm linh,…đã được đề cập nhiều trong các chuyên đề trên báo chí hay trong các cuộc họp để rồi từ đó quyết liệt đưa vào chính sách, coi đó là một trọng tâm để phát triển kinh tế.

Để phát triển du lịch văn hóa, Nghệ An cũng đã ban hành các đề án bảo tồn, tôn tạo phát huy giá trị di sản. Từ đó, các hoạt động du lịch văn hóa, du lịch tâm linh, kết nối các di tích để tạo nên những tour du lịch thực sự hấp dẫn và có ý nghĩa cũng không ngừng được đẩy mạnh. Không chỉ dừng lại trong phạm vi nội tỉnh, những năm gần đây, Nghệ An đã tăng cường liên kết với nhiều tỉnh, thành trong cả nước để tạo nên những tour, tuyến du lịch hấp dẫn. Một số đơn vị lữ hành trên địa bàn đã chú trọng đưa khách quốc tế đến với xứ Nghệ mà tiêu biểu có thể kể đến là Vinh Guru. Họ chủ động quảng cáo các tour bằng tiếng Anh thông qua các trang mạng như website công ty, TripAdvisor, mạng xã hội, trip.me...Nhiều khách quốc tế đã tìm đến nhờ các thông tin này và có phản hồi rất tốt. Có thể nói chính các giá trị văn hóa đã tạo nên thương hiệu riêng cho du lịch Nghệ An, thu hút du khách đến tham quan, nghỉ dưỡng.

Đặc biệt, cùng với sự thay đổi về nhận thức, Nghệ An cũng đã có những bước chuyển mình đáng kể trong cách làm, cách quảng bá du lịch văn hóa. Từ năm 2015 đến nay, xuất phát từ hoạt động của một số cá nhân hoặc đơn vị lữ hành, chúng ta dần tiếp cận với các hình thức quảng bá mới ít tốn kém hơn, sáng tạo và hiệu quả hơn. Nếu như trước đây, chúng ta chỉ quen quảng bá bằng những đoạn video đơn giản; những bài viết, tờ rơi, tệp gấp mang thông tin chung chung, thiếu hấp dẫn thì nay các hình thức quảng bá đã trở nên đa dạng và hấp dẫn hơn rất nhiều. Cụ thể, xu hướng quảng bá thông qua mạng xã hội đã và đang mang lại một luồng gió mới, mở ra những thay đổi tích cực. Hình ảnh thành phố Vinh cũng như nhiều điểm đến khác tại Nghệ An ngày càng được biết đến rộng rãi nhờ sự lan tỏa các clip, hình ảnh, lời giới thiệu trên Facebook, Youtube,... Với cảnh quay đẹp, góc quay mới, kỹ thuật quay hiện đại, rất nhiều địa danh như: Khu di tích Kim Liên, đồi chè Thanh Chương, Cổng thành Nghệ An, Quảng trường Hồ Chí Minh, Công viên Trung tâm, đền thờ Hoàng đế Quang Trung, Bãi Lữ, Cửa Lò…khiến nhiều người, đặc biệt là giới trẻ khắp cả nước không khỏi ngạc nhiên và mong muốn tìm đến. Tại các diễn đàn, hội nhóm du lịch, miền Tây Nghệ An trở thành địa chỉ được nhiều bạn trẻ đam mê chinh phục các cung đường chia sẻ kinh nghiệm. Ngoài việc xây dựng các video với âm thanh, hình ảnh sống động, đẹp mắt, nội dung hấp dẫn về các điểm đến nổi tiếng từ trước tới nay, giới trẻ Nghệ An cũng đã xây dựng nhiều video quảng bá về ẩm thực, khám phá những địa điểm mới, thậm chí chỉ là những quán cà phê, góc chụp ảnh đẹp. Điều này có sức hút rất lớn đối với giới trẻ. Bên cạnh đó, Nghệ An cũng đã tăng cường tham gia các chương trình xúc tiến du lịch, các gian hàng quảng bá du lịch trên khắp cả nước. Tại đây, những nét văn hóa, cảnh quan đặc trưng của xứ Nghệ được mang đến với du khách một cách ấn tượng, sống động và khá rõ nét.

Đông đảo du khách quan tâm thông tin du lịch Nghệ An tại Hội chợ Du lịch quốc tế VITM Hà Nội 2025. Ảnh: Trà Giang

Bên cạnh thay đổi cách quảng bá, du lịch Nghệ An cũng có sự chuyển mình trong hoạt động. Các sản phẩm du lịch hiện nay đa dạng hơn. Ngoài những điểm du lịch tham quan đơn thuần, chúng ta đã đẩy mạnh các hoạt động du lịch trải nghiệm, du lịch cộng đồng ở các huyện miền núi phía Tây mà tiêu biểu có thể kể đến như: Con Cuông, Qùy Châu, Mường Lống (Kỳ Sơn), Nghĩa Đàn. Đến đây, du khách không chỉ được chinh phục các cung đường với cảnh quan đẹp, được ngắm những đồi hoa bạt ngàn mà còn được tham gia các sinh hoạt văn hóa cộng đồng, được thưởng thức những món ăn đặc trưng, trực tiếp trải nghiệm đời sống cư dân bản địa. Tại các huyện đồng bằng, lân cận thành phố Vinh, nhiều gia đình, doanh nghiệp đã đầu tư xây dựng mô hình du lịch trải nghiệm, du lịch sinh thái thu hút khách như: Khu du lịch Eo Gió (Nam Đàn), Sen quê Bác (Nam Đàn), Làng Xanh (Thanh Chương),…Ở đây, du khách có thể hòa mình với thiên nhiên, trải nghiệm những hoạt động thú vị và lưu lại cho mình những bức ảnh đẹp với bạt ngàn cỏ cây, hoa lá,…Đây là nơi du khách có thể tránh xa ồn ào, tấp nập của phố thị để tìm cảm giác bình yên. Hiện nay, mô hình này đang rất được ưa chuộng trên khắp cả nước và vẫn sẽ là xu hướng trong nhiều năm tới. Du lịch đã và đang hướng tới cho du khách cảm nhận, trải nghiệm đời sống văn hóa và những tinh túy ẩm thực xứ Nghệ

Nhờ tất cả những thay đổi trên mà du lịch Nghệ An đang ngày càng có diện mạo cuốn hút hơn, năng động và chủ động hơn. Bằng chứng, thời gian qua, doanh thu du lịch tăng rõ rệt. Cụ thể, năm 2024, Nghệ An đón hơn 9,45 triệu lượt khách du lịch; trong đó khách lưu trú đạt 5,93 triệu lượt, khách quốc tế đạt 120.500 lượt; tổng thu từ khách du lịch ước đạt 28.569 tỷ đồng. Đáng nói hơn, hình ảnh Nghệ An cùng nhiều điểm đến hấp dẫn ngày càng được nhiều người biết đến trên khắp cả nước cũng như quốc tế. Giờ đây, nhắc đến Nghệ An, người ta không chỉ biết nói đến bãi biển Cửa Lò hay quê Bác mà còn là một hệ thống các điểm đến, trải nghiệm đầy hấp dẫn và giàu bản sắc văn hóa.

Tuy nhiên, xét đến cùng, tới nay, Nghệ An vẫn chưa thực sự trở thành điểm đến nổi bật trên bản đồ du lịch Việt Nam, chưa thu hút được nhiều du khách trong nước và đặc biệt là khách quốc tế như mong đợi. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: Làm thế nào để đánh thức những giá trị văn hóa xứ Nghệ, biến chúng thành động lực phát triển du lịch, thu hút du khách trong và ngoài nước? Câu trả lời không chỉ nằm ở việc bảo tồn, mà còn cần sự sáng tạo trong cách khai thác, quảng bá để mang đến những trải nghiệm hấp dẫn, đáng nhớ.

Để khắc phục những hạn chế và đánh thức tiềm năng du lịch, một trong những hướng đi quan trọng là tái hiện những giá trị văn hóa theo cách mới, tăng cường yếu tố trải nghiệm và tương tác cho du khách. Thay vì chỉ tham quan các di tích hay xem trình diễn nghệ thuật thụ động, du khách có thể hóa thân thành nhân vật trong các tour trải nghiệm hay tham gia vào những nghi lễ truyền thống, học cách dệt vải, nấu ăn, hát Ví, Giặm,.. cùng nghệ nhân bản địa. Những hoạt động này không chỉ làm sống động giá trị văn hóa mà còn giúp du khách cảm nhận sâu sắc hơn về tâm hồn con người xứ Nghệ.

Bên cạnh đó, chúng ta có thể đưa các lễ hội trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn. Lễ hội Làng Sen, lễ hội đền Quả Sơn, đền Cờn, đền Bạch Mã, đền Vạn, đền vua Mai, đền Thanh Liệt… đều là những lễ hội có nét riêng và nhiều hoạt động độc đáo. Ngoài việc gắn với những sự tích và nghi lễ thiêng liêng, những lễ hội này còn có nhiều hoạt động văn hóa thể thao sôi nổi, có sức hấp dẫn. Nếu có thể hòa mình vào không khí lễ hội của người dân bản địa, du khách sẽ có những trải nghiệm thực sự khó quên. Vậy nên, hướng đi phù hợp trong tương lai là thiết kế những tour du lịch lễ hội, kết hợp du lịch tâm linh và tham quan nghỉ dưỡng, du xuân,…

Một giải pháp không thể thiếu là xây dựng thương hiệu du lịch văn hóa Nghệ An. Xác định đâu là giá trị cốt lõi chúng ta theo đuổi, đâu là hình ảnh biểu trưng, đâu là nét riêng không thể trộn lẫn của xứ Nghệ là điều hết sức quan trọng. Và chắc chắn, điều làm nên cái khác biệt ấy đến từ những giá trị văn hóa. Một mảnh đất đậm bản sắc, giàu truyền thống đồng thời cũng rất năng động trong quá trình hội nhập là thông điệp chúng ta gửi gắm đến với bạn bè trong nước và quốc tế. Theo đó, Ví giặm - Di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh - hoàn toàn có thể trở thành hình ảnh đại diện của du lịch Nghệ An, xuất hiện trong các chiến dịch quảng bá, các tour trải nghiệm. Chúng ta có thể xây dựng những chiến dịch quảng bá, những chương trình như: “Một ngày làm Nghệ nhân” hay “Đêm hội văn hóa xứ Nghệ”, “Tuần lễ văn hóa xứ Nghệ” hoặc xây dựng chương trình thực cảnh biểu diễn dân ca Ví, Giặm để thu hút du khách.

Để tạo ra được những sản phẩm du lịch độc đáo, phát huy các giá trị văn hóa thì cần chú trọng đào tạo và phát triển đội ngũ làm văn hóa và du lịch. Một sản phẩm du lịch tốt đến đâu cũng cần những người kể chuyện đủ sức truyền tải giá trị. Hướng dẫn viên cần được đào tạo bài bản không chỉ về kỹ năng hướng dẫn mà còn phải am hiểu sâu sắc văn hóa bản địa và có ngoại ngữ tốt. Đồng thời, cần khuyến khích sự tham gia của người dân địa phương vào các hoạt động du lịch, để họ không chỉ là chủ thể bảo tồn văn hóa mà còn là những đại sứ truyền tải giá trị di sản đến với du khách.

Bước đi quan trọng cuối cùng là ứng dụng công nghệ số để kết nối văn hóa Nghệ An với du khách toàn cầu. Thế giới ngày càng số hóa, và du lịch cũng không ngoại lệ. Nghệ An có thể triển khai ứng dụng thực tế ảo (VR) giúp du khách có thể “tham quan” các địa điểm lịch sử, các làng nghề truyền thống một cách sống động hơn. Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể được sử dụng để cá nhân hóa trải nghiệm du lịch, giúp du khách tìm hiểu các điểm đến phù hợp nhất với sở thích của họ. Bên cạnh đó, việc triển khai chiến dịch truyền thông mạnh mẽ trên nền tảng số, hợp tác với các travel blogger, vlogger nổi tiếng để lan tỏa hình ảnh Nghệ An là điều cần thiết.

Để du lịch Nghệ An thực sự bứt phá chúng ta cần một cách tiếp cận mới - không chỉ khai thác các giá trị văn hóa đơn thuần mà còn phải làm chúng thực sự “sống”, tạo ra những trải nghiệm hấp dẫn và đáng nhớ. Khi những di tích, di sản,… không còn là thứ chỉ để trưng bày mà trở thành một câu chuyện, một hành trình khám phá và kết nối đầy độc đáo thì Nghệ An sẽ luôn là một điểm đến hấp dẫn trong mắt du khách./.

(Bài đã đăng VHTT Nghệ An số 18-Tháng 9/2025)