VHNA. Sau cuộc gặp Thượng đỉnh ở Hensinki, nhiều nhân vật quan trọng và báo lớn ở Mỹ đã dành cho Trump những từ rất nặng có thể dùng để nói về một tổng thống. The New York Times có bài điểm báo, nhan đề “Con thú cảnh của Putin: sau Helsinki các báo tuyên Trump là kẻ phản bội”[1]. Tờ Business Insider[2] cho rằng Trump cư xử như một “điệp viên bị khống chế (controlled spy); tờ World Street Journal đã dùng từ có nghĩa gần như “nhục quốc thể” (national embrrassement) để nói về cuộc họp báo, và từ “vái lạy” (kowtow) để nói về cách thể hiện mình của ông Trump bên cạnh ông Putin…

Xin giới thiệu bài viết dưới đây trên báo Bloomberg của các tác giả: Jennifer Jacobs và Jusstin Sink[3].

Trump đã ‘lui quân’ và nói ông chấp nhận phát hiện của Mỹ về việc Nga nhúng tay vào bầu cử

Tổng thống Donald Trump nói hôm thứ Ba (17/7/2018) rằng ông chấp nhận kết luận của tình báo Mỹ về rằng Nga đã can thiệp vào bầu cử tổng thống ở Mỹ (2016), vô hình trung làm một cuộc thoái lui hiếm thấy khỏi những bình luận của mình một ngày trước đó (ở Helsinki), giữa luồng phản ứng gắt gao của các đảng viên Cộng hòa.

Nhưng ngay cả khi có một tuyên bố viết sẵn cầm trong tay, Trump vẫn gieo rắc nghi ngờ, khi ông nhìn vào văn bản và nói rằng trong những cố gắng nhúng tay vào cuộc bẩu cử 2016, “vẫn còn có thể có những người (nước) khác”   

Trump đã gặp phải một dòng chảy xiêt của những phê phán cả từ các đảng viên Dân chủ lẫn các đàng viên Cộng hòa nhằm vào những tuyên bố mà ông đã đưa ra tại cuộc gặp Thượng đỉnh với tổng thống Nga Putin tại Helsinki hôm thứ Hai. Những tuyên bố của Trump đã gieo rắc nghi ngờ lên những phát hiện của Mỹ - mà Putin phủ định – rằng Nga đã thọc tay vào cuộc bầu cử 2016.

Trump chợt quay ngoắt lại hôm thứ Ba, với khẩu độ hẹp. Dù ông cho hay đã chấp nhận các phát hiện của tình báo Mỹ về sự nhúng tay của Nga vào bầu cử tổng thống, ông đã không chịu rút lui khỏi những bình luận dài dòng đưa ra khi đứng bên Putin – đó là những chỉ trích nặng nề nhằm vào các điều tra của Công tố viên đặc biệt Robert Muller về sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử;. Trump cũng không rút khỏi những bình phẩm về sự “ngu xuẩn và đần độn” của Mỹ trong việc hủy hoại quan hệ với Putin sau khi Nga sáp nhập Crimea, đột nhập vào Ukraine, và hỗ trợ tổng thống al – Assad trong cuộc nội chiến đẫm máu, và đã đầu độc bốn người ở Anh bằng chất độc tác động lên thần kinh.

Một từ thôi…

Trump đã đưa ra những giải thích cho các phóng viên hôm thứ Ba tại Nhà Trắng, hơn 24 tiếng đồng hồ sau cuộc họp báo khác thường đầy tranh cãi (tại Helsingki). Ông đã không thoái lui khỏi những lời bình của mình trong hai phỏng vấn dành cho Fox News trong thời gian chuyển tiếp, cũng chẳng sửa đổi những nhận xét của mình hôm thứ hai,  khi bay về Mỹ qua biển Atlantic với nhóm phóng viên cùng bay trên chuyên cơ.

Sáng sớm hôm thứ Ba, Trump cố thủ, không chịu rút lui khỏi những phát biều (hôm thứ Hai), theo một nhân vật gần với các thảo luận (cấp cao). Vào lúc 10.33 sáng giờ Washington, Trump đã viết trên Tweeter một bức điện cảm ơn Thượng nghị sĩ Rand Paul, bang Kentucky, về các phát biểu động viên (Trump) tại cuộc họp báo ở Helsinki.

Tuy nhiên, vào cuối ngày thứ Ba, Phó tống thống Mỹ Mile Pence và Bộ trưởng ngoại giao Michael Pompeo đã có một cuộc hội thoại riêng với Trump, để giục ông đưa ra những giải thích, một nhân vật (gần gúi với các thảo luận cấp cao) tiết lộ, ông này yêu cầu không đưa tên mình trong các thảo luận về khâu ra quyết định quốc nội.

Các trợ lý ở Nhà Trắng vật lộn trong công việc chuẩn bị một tuyên bố (cho tổng thống) thừa nhận phát hiện của tình báo Mỹ về can dự của Nga vào bầu cử Mỹ. Trump đã đọc tuyên bố này trên camera vào cuộc gặp vào 2 giờ chiểu với các nhà lập pháp, và nói với các phóng viên rằng ông đã nói nhịu (misspeak – phát âm sai) một từ trong khi trả lời tại họp báo ở Helsinki.

Đứng cạnh Putin hôm thứ Hai, Trump đã phát, nhắc tới Giám đốc an ninh Quốc gia của mình: “Người của tôi đến gặp tôi – Dan Coats và một vài người (quan chức an ninh) nữa, họ bảo rằng họ nghĩ rằng đó chính là Nga (đã nhúng tay vào bầu cử Mỹ). Tôi đang ở đây với Tồng thống Putin: ông ấy vừa nói đó không phái Nga đâu. Tôi sẽ nói điều này: Tôi không nhận thấy lý do nào để chuyện đó (Nga can thiệp) xảy ra”.

Hôm thứ ba, Trump lại bảo ông ngụ ý ông không nhận thấy lý do nào để điều đó ( Nga can thiệp) không xảy ra”.

“Phải đặt câu thế này mới phải”, Trump phán hôm thứ Ba, câu “Tôi không thấy bất cứ lý do nào để điều đó không xảy ra” thuộc loại câu phủ định kép (double negative)”. Tôi nghĩ câu đó làm sáng các vấn đề một cách rõ ràng, bằng chính nó”.

Ông Trump đã không rút lại những tuyên bố khác của ông tại cuộc họp báo Helsinki, những câu đã gieo rắc nghi ngờ lên các kết luận của cơ quan tình báo Mỹ.

Hôm thứ Hai, ông Trump còn đúc rút sự tương đương giữa những phát hiện của Mỹ và sự phủ định của nhà lãnh đạo Nga, khi ông cho hay: “Tôi tin tưởng cả hai bên”. Sau đó ông tôn vinh vị thế của nhà lãnh đạo Nga, chia sẻ: “Tổng thống Putin quả là hết sức hùng mạnh và đầy quyền lực trong sự phủ định của ông hôm nay”.

Vào hôm thứ Ba, Trump nói: “Trở về (Mỹ), tôi nói: Điều gì đã xảy ra? Thỏa thuận lớn là gì”. “Vì thế tôi đã lấy biên bản cuộc gặp và xem lại. Tôi quả đã xem lại băng ghi một câu trả lời của tôi, và tôi nhận thấy cần có một sự giải thích”.

Thừa nhận các kết luận

“Tôi đã nói điều này nhiều lần”, Trump bổ sung hôm thứ Ba, “Tôi thừa nhận các kết luận của cơ quan tình báo của chúng ta, rằng việc Nga thò tay vào cuộc bầu cử năm 2016 đã xảy ra. (Nhưng) cũng có những người (nước) khác. Có nhiều người ngoài cuộc trong chuyện đó (can thiệp vào bầu cử ở Mỹ)”.

Trump đã đọc một mảnh giấy đánh máy có dòng chữ “Đã không có chuyện thông đồng” (“There was no colusion”) viết nguệch ngoạc và thiếu một chữ “L”, theo một bức ảnh do một phóng viên ảnh của New York Times đăng trên Tweeter..

Thủ lĩnh Đảng Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer đã nguyền rủa (blasted) những giải thích của Trump, coi đó là một nỗ lực muộn màng để chạy làng (squirm away) khỏi trách nhiệm của ông ta về các phát biểu (ở Helsingki).

“24 tiếng sau là quá trễ, và sai về địa điểm”, Schumer tuyên bố trong một thư điện tử gửi cho các phóng viên. “Nếu tổng thống không thể nói thẳng với tổng thống Putin rằng ông Putin đã sai, và chúng ta (người Mỹ) đã đúng, và cơ quan tình báo của chúng ta đã đúng, thì điều đó có nghĩa là sự vô tích sự, và tệ hơn, là dấu hiệu của yếu kém”.

Các nhà lập pháp thuộc Đảng cộng hòa như Chủ tịch Hạ nghị viện Hoa Kỳ Paul Ryan, Chủ tịch Ủy ban đồi ngoại Hạ viện Ed Royce, Chủ tịch Ủy ban đồi ngoại Thượng viện Bob Corker đã công khai chỉ trích Trump về màn trình diễn của ông ta tại Helsinki. Một số dân biểu Cộng hòa cho hay họ sẽ xây dựng các bộ luật mới để trừng phạt Nga nếu nước này can thiệp vào bầu cử ở Mỹ trong tương lai, sau khi Trump từ chối cơ hội cảnh báo công khai Putin hôm thứ Hai về chủ đề sự can thiệp từ Nga (vào công việc nội bộ của Mỹ).

Lãnh tụ phe thiểu số Mitch McConnell nói sáng thứ Ba rằng ông sẽ không phê phán cách mà Trump xuất hiên bên Putin. Nhưng ông nói đã có được một sự hiểu biết phổ cập ở cả hai Đảng về sự đe dọa mà Nga đã đặt ra và cảnh báo sẽ có thêm những đòn trừng phạt nếu Kremli toan tính thò tay vào bất cứ cuộc bầu cử nào trong tương lai (ở Mỹ). kể cả cuộc bầu cử Thượng viện giữa nhiệm kỳ tổng thống của Mỹ, sẽ được tiến hành vào tháng 11 này.

“Người Nga cần phải biết rằng có nhiều người Mỹ đã hiểu rõ ràng điều gì đã xảy ra năm 2016 và tốt hơn cả là đừng để nó xảy ra (trong cuộc bầu cử Quốc hội Mỹ) năm 2018”, nghị sĩ Kentucky thuộc Đảng Cộng hòa phát biểu tại Quốc hội…

                                                                                   Lê Đỗ Huy (trích dịch)