Du khách ngoại quốc thích thú trải nghiệm HiKR - một sân chơi trải nghiệm văn hóa Hàn Quốc từ thực tế ảo mở rộng. Nguồn ảnh: Báo QĐND
Đầu tư chiến lược vào công nghiệp văn hóa
Hàn Quốc đã sớm nhận ra rằng văn hóa có thể là một tài sản kinh tế và ngoại giao mạnh mẽ. Trong ba mươi năm qua, các thế hệ người đứng đầu nước này đã tập trung những nỗ lực đáng kể cấp quốc gia để thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa bằng cách thực hiện các chính sách phù hợp vào đúng thời điểm, đi đầu trong sự phát triển bền vững của Làn sóng Hàn Quốc. Chính phủ Hàn Quốc đã ban hành hàng loạt các chính sách như: Hàn Quốc sáng tạo (Creative Korea) (2004); Kế hoạch phát triển nghệ thuật trung hạn và dài hạn “Sức mạnh của nghệ thuật” (2004); C- Korea 2010... đều thể hiện một tầm nhìn, trong đó văn hóa, du lịch, thể thao và giải trí là động lực thúc đẩy kinh tế và sức mạnh quốc gia. Chính phủ đã tích cực hỗ trợ các ngành công nghiệp văn hóa như K-pop, điện ảnh và truyền hình thông qua các chính sách, tài trợ và cơ sở hạ tầng. Năm 2013, Hàn Quốc tiếp tục đầu tư 5,3 tỷ USD cho phát triển ngành công nghiệp sáng tạo bằng việc thành lập các Hiệp hội ngành công nghiệp sáng tạo, Trung tâm văn hóa Hàn Quốc ở các quốc gia, Quỹ trao đổi, giao lưu văn hóa Hàn Quốc và nước ngoài. Đến năm 2023, ngân sách dành cho ngành này là 1,217 tỷ USD. Ngoài việc thành lập các hiệp hội, trung tâm văn hóa, trong nhiều thập kỷ, Chính phủ Hàn Quốc sử dụng nguồn lực trên để xây dựng cơ sở hạ tầng, hình thành nhiều quỹ cho văn hóa - nghệ thuật, cải tạo và nâng cấp nhiều trung tâm biểu diễn văn hóa nhỏ, đảm bảo điều kiện vật chất cho các địa điểm biểu diễn và quảng bá, thúc đẩy văn hóa - nghệ thuật thông qua nhiều hoạt động, sự kiện. Trong quá trình này có thể thấy Hàn Quốc đã ưu tiên các lĩnh vực văn hóa thông qua các chính sách hỗ trợ cho ngành công nghiệp sáng tạo;đầu tư vào giáo dục và đào tạo cho các tài năng, chẳng hạn như âm nhạc, nghệ thuật và làm phim; coi văn hóa là một ngành công nghiệp quan trọng đóng góp cho cả nền kinh tế và quyền lực mềm.
Sự tích hợp của công nghệ văn hóa
Một động lực quan trọng cho thành công của Hallyu là việc Hàn Quốc sử dụng công nghệ văn hóa. Lưu ý ở đây là cần phân biệt giữa khái niệm công nghệ văn hóa và công nghiệp văn hóa. Công nghệ văn hóa có thể hiểu là việc ứng dụng công nghệ vào các hoạt động văn hóa, nghệ thuật. Công nghệ ở đây đóng vai trò như một công cụ hỗ trợ, giúp cho việc sáng tạo, sản xuất, lưu trữ và phân phối các sản phẩm văn hóa trở nên hiệu quả hơn. Trong khi đó Công nghiệp văn hóa (một phần của ngành Công nghiệp sáng tạo), theo các tổ chức quốc tế như UNESCO và Hiệp ước chung về thuế quan và mậu dịch (GATT) thì khái niệm này kết hợp sự sáng tạo, quá trình sản xuất và phân phối hàng hóa, dịch vụ thuộc về văn hóa trong tự nhiên và thường được các quyền sở hữu trí tuệ bảo vệ. Ứng dụng công nghệ vào sản xuất nội dung ở Hàn Quốc rất mạnh mẽ. Các bộ phim, MV ca nhạc sử dụng hiệu ứng đồ họa, kỹ xảo điện ảnh hiện đại để tạo ra những thước phim đẹp mắt, ấn tượng, thu hút người xem. Âm nhạc K-pop được sản xuất với chất lượng cao, sử dụng các phần mềm chỉnh sửa âm thanh chuyên nghiệp, tạo ra những bản nhạc bắt tai và có tính lan tỏa. Các bộ phim truyền hình Hàn Quốc được đầu tư kỹ lưỡng về mặt hình ảnh, sử dụng các thiết bị quay phim hiện đại, góc máy đa dạng để tạo ra những thước phim đẹp và chân thực. Để lan tỏa nội dung một cách nhanh chóng và hiệu quả, các nền tảng trực tuyến đã được sử dụng. YouTube là một trong những nền tảng quan trọng nhất giúp lan tỏa K-pop và phim Hàn Quốc ra toàn cầu. Các công ty giải trí Hàn Quốc đã tận dụng YouTube để đăng tải MV, trailer phim, các clip hậu trường, tạo ra sự tương tác với khán giả. Các nền tảng streaming: Netflix, Viu, Disney+... là những nền tảng trực tuyến giúp người dùng dễ dàng tiếp cận các bộ phim, series truyền hình Hàn Quốc. Mạng xã hội: Facebook, Instagram, Twitter... là những công cụ hiệu quả để các nghệ sĩ Hàn Quốc giao tiếp với fan hâm mộ trên toàn thế giới, tạo ra cộng đồng fan đông đảo và trung thành.
Ngoài ra, công nghệ cũng đã được sử dụng để tạo ra trải nghiệm tương tác cho người dùng thông qua các hình thức như ứng dụng di động, hòa nhạc online, thương mại điện tử. Công nghệ thực tế ảo và tăng cường thực tế được sử dụng để tạo ra các trải nghiệm độc đáo tại các buổi concert, triển lãm. Việc sử dụng màn hình LED, hiệu ứng ánh sáng giúp tạo ra không gian biểu diễn hoành tráng, ấn tượng. Các nền tảng trực tuyến thu thập dữ liệu về sở thích, hành vi của người dùng để đưa ra các gợi ý về phim, nhạc phù hợp. Các công ty giải trí Hàn Quốc sản xuất nội dung đa dạng về thể loại, đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng khán giả khác nhau. Có thể thấy muốn mở rộng ảnh hưởng văn hóa cần tận dụng các nền tảng kỹ thuật số, áp dụng các công nghệ mới. Các công cụ như buổi hòa nhạc VR, sản xuất tăng cường AI và tiếp thị trên mạng xã hội có thể tăng khả năng tiếp cận và tương tác với nội dung. Đi đôi với những bài học này là đổi mới về chất lượng sản xuất, trong đó hình ảnh, âm thanh và cách kể chuyện cũng cần có chất lượng cao đạt tiêu chuẩn quốc tế.
Bản sắc địa phương với sức hấp dẫn toàn cầu
Làn sóng Hàn Quốc kết hợp thành công văn hóa bản địa với thị hiếu toàn cầu. K-pop vẫn giữ nguyên các yếu tố văn hóa Hàn Quốc nhưng thích ứng với sở thích quốc tế thông qua lời bài hát đa ngôn ngữ, thể loại đa dạng và sự hợp tác toàn cầu. Tương tự như vậy, K-drama kể những câu chuyện dễ hiểu trên toàn thế giới trong khi vẫn thể hiện truyền thống Hàn Quốc. Đó chính là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Âm nhạc K-pop, phim truyền hình Hàn Quốc đều mang đậm hơi thở hiện đại, cập nhật xu hướng âm nhạc, thời trang trên thế giới. Các yếu tố văn hóa truyền thống như Hanbok, ẩm thực, lễ hội... được lồng ghép vào các sản phẩm văn hóa một cách tinh tế, tạo nên nét độc đáo và thu hút sự tò mò của khán giả quốc tế. Ngoài ra, việc xây dựng câu chuyện cảm động, gần gũi cũng là một đặc điểm của yếu tố quan trọng. Tâm lý nhân vật, giá trị nhân văn được đề cao. Các nhân vật trong phim truyền hình, truyện tranh Hàn Quốc thường có những câu chuyện tình yêu, gia đình, xã hội rất gần gũi, dễ dàng chạm đến cảm xúc của khán giả. Các tác phẩm văn hóa Hàn Quốc thường đề cao những giá trị nhân văn như tình yêu, gia đình, tình bạn, sự hy sinh...Những giá trị này mang tính phổ quát, dễ dàng được khán giả trên toàn thế giới đồng cảm. Một điểm dễ thấy nữa đó là việc xây dựng những hình tượng nhân vật độc đáo. Các thần tượng K-pop, diễn viên Hàn Quốc thường có ngoại hình sáng, phong cách thời trang ấn tượng, thu hút sự chú ý của giới trẻ. Các nhân vật trong phim, truyện thường có những tính cách đa dạng, phức tạp, tạo nên sự hấp dẫn và tò mò cho khán giả. Như vậy, một một số kinh nghiệm có thể đưa ra ở đây là cần làm nổi bật các yếu tố văn hóa độc đáo. Những câu chuyện, truyền thống và nghệ thuật phản ánh di sản của một quốc gia có thể trở thành nét đặc trưng của quốc gia đó. Tiếp theo là điều chỉnh các sản phẩm văn hóa để tạo được tiếng vang với khán giả quốc tế trong khi vẫn duy trì tính chân thực để đảm bảo tính liên quan toàn cầu. Bên cạnh đó cần có sự hợp tác trên quốc tế với các nghệ sĩ, nhà văn và nền tảng quốc tế để mở rộng phạm vi tiếp cận văn hóa. Sự cân bằng giữa tính chân thực của địa phương và khả năng tiếp cận toàn cầu là chìa khóa để tạo ra nội dung văn hóa gây được tiếng vang trên toàn thế giới.
Xây dựng thương hiệu và quảng bá như một hình thức xuất khẩu văn hóa
Nhóm tân binh ATBO của IST đã xâm nhập mạnh mẽ vào thị trường K-pop toàn cầu. Ảnh: AFP
Xây dựng thương hiệu (branding) không chỉ là quảng bá văn hóa, mà còn là quá trình hệ thống hóa các giá trị văn hóa Hàn Quốc thành một hình ảnh nhất quán, hấp dẫn, và dễ nhận diện trên toàn cầu. Hàn Quốc đã biến các ngành công nghiệp văn hóa của mình thành một thương hiệu. Các công ty quản lý K-pop (như SM Entertainment, YG và HYBE) coi các nhóm nhạc là những thương hiệu toàn cầu, không chỉ quảng bá âm nhạc mà còn quảng bá thời trang, giá trị và lối sống. Tương tự như vậy, Hàn Quốc quảng bá văn hóa của mình một cách toàn diện - ẩm thực, du lịch, làm đẹp và công nghệ - tất cả đều gắn liền với thương hiệu Hallyu. Có thể nói nước này đã tạo dựng được một "K-Brand” và định vị thương hiệu này qua hình ảnh "Dynamic Korea" - quốc gia năng động, sáng tạo và hiện đại. Khẩu hiệu Dynamic Korea và sau này là Imagine Your Korea giúp truyền tải thông điệp về sự đổi mới và tiềm năng vô tận của đất nước. Các biểu tượng văn hóa cũng được coi như trụ cột của thương hiệu. BTS, Blackpink không chỉ là nghệ sĩ mà còn là đại sứ văn hóa, biểu tượng cho âm nhạc, thời trang và phong cách sống Hàn Quốc. Những bộ phim như Squid Game hay Parasite truyền tải hình ảnh độc đáo về Hàn Quốc, vừa giải trí vừa chứa đựng các giá trị xã hội. Qua đây đã có thể rút ra một số bài học như cần phát triển một thương hiệu văn hóa gắn kết . Văn hóa, truyền thống, du lịch và giải trí có thể cùng nhau nâng cao hình ảnh của một quốc gia. Liên kết nội dung văn hóa với thời trang, ẩm thực và công nghệ để tạo ra trải nghiệm đa chiều thông qua việc tham gia vào hoạt động quảng bá liên ngành. Tiếp theo là sử dụng các chiến lược tiếp thị toàn cầu như tiếp thị kỹ thuật số hoặc thông qua những người có sức ảnh hưởng và sự hợp tác để quảng bá các sản phẩm văn hóa một cách hiệu quả.
Nuôi dưỡng tài năng và sự sáng tạo
Có thể nói sự thành công của Làn sóng Hàn Quốc (Hallyu) không chỉ dựa vào nội dung văn hóa mà còn xuất phát từ việc nuôi dưỡng tài năng và sáng tạo một cách hệ thống. Chính phủ Hàn Quốc, các công ty giải trí, và các cơ sở giáo dục đã cùng phối hợp để phát triển nguồn lực con người và tạo điều kiện cho sự sáng tạo. Với chính sách giáo dục và đào tạo chuyên sâu như đầu tư vào giáo dục nghệ thuật. Hàn Quốc có các trường nghệ thuật như Korean National University of Arts (K-Arts), nơi cung cấp các chương trình học toàn diện về âm nhạc, nhảy múa, và sản xuất phim; Học viện K-Pop là các cơ sở tư nhân và công lập đào tạo thanh thiếu niên trong các lĩnh vực nhảy, hát và trình diễn. Ngoài ra, Chính phủ tài trợ cho các chương trình đào tạo chuyên gia sản xuất nội dung số như webtoon, game, và phim trên các nền tảng trực tuyến (OTT).Các trường đại học công nghệ ở Hàn Quốc (KAIST, Seoul National University) cũng tích hợp nội dung kỹ thuật số vào giáo trình để phục vụ ngành công nghiệp văn hóa. KOCCA (Korea Creative Content Agency) là cơ quan hỗ trợ tài chính và cơ sở vật chất cho các dự án sáng tạo nội dung, đào tạo nhân sự trong các lĩnh vực như viết kịch bản, biên đạo múa, và thiết kế game. KOFICE (Korean Foundation for International Cultural Exchange) tổ chức các chương trình trao đổi văn hóa quốc tế, mang tài năng trẻ Hàn Quốc ra thế giới và mời chuyên gia quốc tế đến Hàn Quốc. Các công ty lớn như SM Entertainment, YG Entertainment, JYP Entertainment, và HYBE xây dựng hệ thống đào tạo thực tập sinh kéo dài từ 3 đến 7 năm với các chương trình đào tạo toàn diện như dạy hát, nhảy, diễn xuất, ngoại ngữ (tiếng Anh, tiếng Nhật, tiếng Trung,...), và kỹ năng giao tiếp, học viên được học cách biểu diễn trên các sân khấu quốc tế, làm quen với các quy trình làm việc chuyên nghiệp. Hàn Quốc đã thành công trong việc tạo ra một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện cho tài năng và sáng tạo, từ giáo dục đến cơ hội thực hành, từ sự hỗ trợ của chính phủ đến đầu tư của khu vực tư nhân. Đây là một trong những yếu tố cốt lõi giúp Hallyu trở thành hiện tượng toàn cầu và duy trì sức hút lâu dài. Qua đây cũng cho thấy cần phát triển các chương trình đào tạo và hỗ trợ nghệ sĩ, nhạc sĩ, nhà làm phim và người sáng tạo;đầu tư vào các kênh đào tạo tài năng, qua đó đào tạo, cung cấp học bổng và các chương trình dành cho những người sáng tạo trẻ đảm bảo dòng chảy tài năng bền vững.
Xây dựng cộng đồng và thu hút khán giả
Hàn Quốc đã thành công trong việc không chỉ tạo ra các sản phẩm văn hóa hấp dẫn mà còn xây dựng những cộng đồng gắn kết xung quanh chúng, giúp tăng cường sự lan tỏa của Làn sóng Hàn Quốc (Hallyu). Việc này được thực hiện thông qua chiến lược tạo dựng cộng đồng người hâm mộ và tăng cường tương tác với khán giả quốc tế. Trong sự thành công K-pop có khả năng xây dựng cộng đồng người hâm mộ. Người hâm mộ (ví dụ: ARMY của BTS) tích cực quảng bá nội dung, tạo ra tiếng vang toàn cầu. Sự tham gia này được hỗ trợ bởi các công cụ kỹ thuật số, sự kiện dành cho người hâm mộ và tương tác nội dung. Các nghệ sĩ và nhóm nhạc Hàn Quốc thường sử dụng mạng xã hội như Twitter, Instagram, TikTok và YouTube để tương tác với người hâm mộ trên toàn cầu. Các buổi livestream, video hậu trường, và cập nhật cá nhân giúp người hâm mộ cảm thấy gần gũi hơn với thần tượng. Ngoài ra còn có các cộng đồng trực tuyến như Weverse, là nền tảng riêng được phát triển bởi HYBE dành cho người hâm mộ của BTS và các nghệ sĩ khác, nơi họ có thể trò chuyện, cập nhật thông tin, và mua sản phẩm độc quyền. Các diễn đàn như Reddit, Soompi, và các trang web người hâm mộ quốc tế là nơi người hâm mộ chia sẻ nội dung và tổ chức các sự kiện cộng đồng. Những kinh nghiệm có thể học hỏi ở đây gồm: thúc đẩy sự tham gia của khán giả qua đó xây dựng cộng đồng người hâm mộ tích cực tham gia quảng bá các sản phẩm văn hóa; sử dụng các nền tảng kỹ thuật số để tương tác trực tiếp với khán giả và người hâm mộ và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, cho phép khán giả cảm thấy mình là những bên liên quan trong việc thúc đẩy bản sắc văn hóa, biến người hâm mộ thành đại sứ văn hóa tích cực.
Có thể nói thành công của Làn sóng Hàn Quốc là minh chứng cho sự hợp tác chiến lược giữa chính phủ Hàn Quốc và khu vực tư nhân. Trong khi chính phủ cung cấp các chính sách, tài trợ và cơ sở hạ tầng, khu vực tư nhân thúc đẩy đổi mới, phát triển tài năng và các chiến lược tiếp thị đưa văn hóa Hàn Quốc lên tầm thế giới. Đối với các quốc gia khác, bài học chung rút ra chính là nhận ra tiềm năng kinh tế và văn hóa của các ngành công nghiệp sáng tạo và thúc đẩy môi trường nơi các thực thể công và tư cùng nhau làm việc. Bằng cách kết hợp hỗ trợ chính sách, đầu tư và sáng tạo, các quốc gia có thể xây dựng bản sắc văn hóa độc đáo của mình và chia sẻ chúng với thế giới, thúc đẩy cả lòng tự hào về văn hóa và giúp tăng trưởng kinh tế.
(Bài đã đăng VHTT Nghệ An Số Tết Ất Tỵ - Tháng 01/2025)
Nguồn:
1. Hallyu’s economic impact reaches 37 trillion won (https://www.donga.com/en/article/all/20230711/4281547/1)
2. The Hallyu policies of the Korean government* Butsaban Kamon
Faculty of Arts, ChulalongKorn University, Thailand- Febuary 21, 2022
3. The Korean Wave as a source of implicit cultural policy: Making of a neoliberal subjectivity in a Korean style
Hye-Kyung Lee King’s College London, UK; Xiyu Zhang Independent Scholar
4. What Countries Can Learn from South Korea’s Soft Power (https://www.tactyqal.com/blog/what-countries-can-learn-from-south-koreas-soft-power/)
Hôm nay
Hôm qua
Tất cả