Khi Winston Churchill học ở trường Harrow, ôngbị xếp ở nhóm kémnhất. Tuy nhiên, điều đó không làm hỏng sự nghiệp của ông: Ông đã viết trong cuốn “Early my life - Thời kỳ đầu cuộc đời tôi”, rằng “Tôi đã có được một lợi thế lớn so với những cậu bé thông minh hơn. Tất cả họ đều tiếp tục học tiếng Latin và tiếng Hy Lạp và những thứ tuyệt vời như thế ... Chúng tôi bị coi là những người tối dạ, vậy nên chúng tôi chỉ có thể học tiếng Anh ... Nhờ thế, tôi đã hiểu được cấu trúc cơ bản của câu tiếng Anh thông thường, một điều cao quý.”[1]

Một phần nhờ Churchill và sự lên ngôi của người Anh-Mỹ sau chiến tranh, tiếng Anh ngày nay được đánh giá cao, không bị coi thường. Hơn một tỷ người nói nó như ngôn ngữ thứ nhất hoặc thứ hai của họ; ngoài ra nó còn là ngôn ngữ thứ ba hoặc thứ tư của rất nhiều người.

Tiếng Anh thể hiện một cách hoàn hảo “các hiệu ứng mạng” của một ngôn ngữ toàn cầu: càng nhiều người sử dụng nó, nó càng thêm hữu ích. Tiếng Anh là ngôn ngữ của kinh doanh quốc tế, luật pháp, khoa học, y học, giải trí và giáo dục kể từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, đến cơn thịnh nộ của ngoại giao Pháp. Bất cứ ai muốn bước vào thế giới phải nói nó. Tất cả những điều đó, tất nhiên, đã mang lại lợi ích to lớn cho tờ báo này (The Economic), tờ báo đang nổi trên một làn sóng ngôn ngữ đang lên.

Không có gì đáng ngạc nhiên khi có sự gia tăng trong giáo dục “dạy/học bằng tiếng Anh” trên toàn thế giới. Ở một số khu vực, như Đông Á và Châu Mỹ Latinh, sự tăng trưởng chủ yếu là giữa những người giàu. Ở những nơi khác ở Châu Phi và Nam Á, nơi các thuộc địa trước đây chưa bao giờ thoát khỏi sự áp đảo về ngôn ngữ, điều đó đang xảy ra với mọi mức thu nhập. Khát khao của cha mẹ cho con cái mình thành thạo tiếng Anh đang thúc đẩy sự phát triển của việc học ở trường tư; cha mẹ nơi các khu ổ chuột ở Delhi và Lagos mua giáo dục tiếng Anh với hy vọng con cái họ sẽ có bằng đại học, có được việc làm tốt và thậm chí gia nhập vào một thế giới hào nhoáng của các chuyên gia toàn cầu.

Ở những nơi khu vực tư nhân dẫn đầu, các chính phủ đang đi theo. Một số quốc gia từ lâu đã chọn dạy bằng tiếng Anh như một phương tiện chính trị, bởi vì dạy bằng một ngôn ngữ địa phương sẽ gây tranh cãi. Nhưng ngay cả khi các trường công dạy trẻ em bằng tiếng mẹ đẻ hoặc ngôn ngữ địa phương, các cơ quan giáo dục đang chuyển sang dạy bằng tiếng Anh, một phần để ngăn chặn việc trẻ em dồn vào học ở khu vực tư nhân. Điều đó đã xảy ra ở Punjab và Khyber Pakhtunkhwa ở Pakistan; nhiều tiểu bang ở Ấn Độ đã bắt đầu thể nghiệm dạy/học bằng tiếng Anh ở mức độ khác nhau. Ở Châu Phi, hầu hết trẻ em được dạy bằng ngôn ngữ địa phương trong vài năm đầu, nhưng thông thường, dưới áp lực của cha mẹ hoặc thiếu sách giáo khoa, điều đó đã không xảy ra.

Dạy trẻ bằng tiếng Anh là tốt nếu đó là tiếng mà trẻ nói ở nhà và cha mẹ chúng thông thạo nó. Nhưng điều đó không phải đem lại tác dụng ở hầu hết các trường công lập và tư thục chi phí thấp. Trẻ em được dạy bằng ngôn ngữ mà chúng không hiểu bởi những giáo viên có trình độ tiếng Anh kém.

Nghiên cứu chứng minh rằng trẻ em học được nhiều hơn khi chúng được dạy bằng tiếng mẹ đẻ so với khi chúng được dạy bằng bất kỳ ngôn ngữ nào khác.

Nghiên cứu thường được trích dẫn nhất về kết quả của trường tư so với trường công ở Ấn Độ, được thực hiện ở Andhra Pradesh vào năm 2013, cho thấy trung bình học sinh ở các trường tư thục tốt hơn một chút so với ở trường công. Nhưng học sinh ở các trường tư thục nói tiếng Telugu học toán tốt hơn đáng kể so với học sinh ở các trường dạy/học bằng tiếng Anh ở đây[2].

Lịch sử cung cấp một số ví dụ hấp dẫn về hiệu quả của việc được giáo dục bằng tiếng mẹ đẻ hoặc một số ngôn ngữ khác. Một thay đổi chính sách ở Nam Phi được thực hiện vào năm 1955 bởi chính phủ apartheid đã sử dụng phương tiện giáo dục để tăng cường sự phân chia giữa người da trắng và người da đen, làm tăng số năm đi học mà trẻ em học bằng tiếng mẹ đẻ. Theo một nghiên cứu gần đây về dữ liệu lịch sử, hai năm học tiếng mẹ đẻ, thay vì học bằng tiếng châu Phi hoặc tiếng Anh, đã tăng cả khả năng đọc viết và thu nhập.

Một hiệu ứng tương tự đã được thấy ở Ethiopia sau sự sụp đổ của Derg, một chế độ độc tài quân sự, vào năm 1987. Derg đã bắt buộc giáo dục phải bằng tiếng Amharic, một ngôn ngữ Semitic có chữ viết riêng, rất khác với Oromigno, một ngôn ngữ Cushitic được nói bởi người Oromo và được viết bằng chữ Latinh.

Một nghiên cứu vào năm 2017 xem xét trẻ em Oromo được giáo dục ngay trước và ngay sau khi thay đổi chế độ cho thấy tỷ lệ biết đọc biết viết tăng 18%. Số người đọc báo cũng cao hơn 25% trong số những người được dạy/học bằng tiếng mẹ đẻ, điều này rất có thể có nghĩa là sự tham gia chính trị lớn hơn.

Một nghiên khác đã xem xét 12 trường học ở Cameroon, nơi trẻ em được dạy bằng tiếng Kom chứ không phải bằng tiếng Anh, trong ba năm đầu tiên đi học. Không chỉ trẻ em học bằng tiếng Kom thể hiện tốt hơn so với trẻ học bằng tiếng Anh trong tất cả các môn ở năm thứ ba mà trong năm thứ năm, họ thậm chí còn vượt trội hơn.

Cha mẹ có thể nói rằng để chuẩn bị cho trẻ em bước vào thị trường lao động, việc nắm bắt tiếng Anh quan trọng hơn so với các con số hoặc kiến thức lịch sử. Tuy nhiên, đến 5 tuổi, những đứa trẻ được dạy/học bằng tiếng Kom vượt trội hơn trẻ được dạy/học bằng tiếng Anh ngay cả về tiếng Anh. Có lẽ điều này là do các em hiểu rõ hơn về cơ chế đọc và viết khi đang học các kỹ năng trong ngôn ngữ mà chúng hiểu.

“Cha mẹ đúng khi nói tiếng Anh không có vấn đề gì với trẻ em”, Zia Abbas thuộc Tổ chức Công dân (tcf), một tổ chức từ thiện điều hành 1.500 trường học ở Pakistan nơi trẻ em được dạy bằng tiếng Urdu, nói. “Nhưng, họ không hiểu sự khác biệt giữa tiếng Anh như một môn học và tiếng Anh như một phương tiện giảng dạy. Bọn trẻ cuối cùng không học tiếng Anh, và không học được gì”.

Một số chính phủ đã đưa điều này ra thực hiện. Tại Punjab (Pakistan), Chính phủ Tehreek-e-Insaf của người Pakistan lên nắm quyền ở tỉnh này vào năm ngoái, đã đảo ngược chính sách của chính phủ trước đó, chuyển giáo dục từ tiếng Urdu sang tiếng Anh. “Chúng tôi không có đủ giáo viên giỏi”, Murad Raas, Bộ trưởng Giáo dục của bang Punjab, nói. “Trẻ em ở vùng nông thôn không thể học tiếng Anh. Các em phải được dạy bằng ngôn ngữ mà chúng hiểu”.Hiện tại, Punjab đang phát triển một chương trình giảng dạy bằng tiếng Urdu mới.

Uganda đã thực hiện việc dạy tiếng mẹ đẻ trong 4 năm đầu tiên bằng 12 ngôn ngữ khác nhau và thấy được những tiến bộ lớn trong việc học bằng một số ngôn ngữ, mặc dù không phải tất cả. Kenya cũng đang đi theo hướng học/dạy bằng tiếng mẹ đẻ. Tháng trước, chính phủ đã giới thiệu một chương trình khung mới, bao gồm một bài học nửa giờ mỗi ngày về “literacy - học vấn” bằng tiếng mẹ đẻ.

Tiếng Anh cần được coi là một môn học quan trọng ở trường, nhưng không nhất thiết phải là ngôn ngữ dùng để giảng dạy. Trừ khi họ tự tin về tiêu chuẩn tiếng Anh được cung cấp, phụ huynh nên chọn giáo dục bằng tiếng mẹ đẻ. Thay vì chuyển sang dạy bằng tiếng Anh, các chính phủ sợ mất thị phần giáo dục vào khu vực tư nhân nên xem xét nhiều cách có thể để cải thiện các trường công lập và phát triển các chương trình giảng dạy tốt.

Pakistan đã quyết định chấm dứt thể nghiệm dạy bằng tiếng Anh; Uganda đã thực hiện việc dạy bằng tiếng mẹ đẻ với 12 ngôn ngữ khác nhau trong bốn năm học đầu tiên. Nhiều ngôn ngữ hơn sẽ làm theo.

Tóm lại, nhờ một nền giáo dục tốt với việc dạy/học bằng tiếng mẹ đẻ của mình, thay vì bằng các môn kinh điển được giới quý tộc Anh ưa chuộng, mà Winston Churchill đã giành được giải thưởng Nobel văn học năm 1953.

Lê Lam (lược dịch từ: The Economic)