Thế giới ảo. Ảnh: TTXVN

Mạng xã hội đang tạo ra một “thế giới ảo” mà ở đó có sự tương tác và gắn kết với thế giới thật một cách chặt chẽ. Những ứng dụng từ công nghệ vừa tạo ra rất nhiều giá trị tích cực cho con người, nhưng nếu không tỉnh táo quản trị bản thân thì con người cũng sẽ tự nhốt mình trong thế giới ảo đó và ảnh hưởng mạnh mẽ đến cuộc sống thực tại.

Thế giới công nghệ, mà phổ biến nhất là thế giới trên mạng xã hội đã tạo ra một không gian mới mẻ để con người có thể tìm kiếm những điều mình muốn, giải trí, thư giãn khi nghỉ ngơi hay tìm kiếm công việc. Nó tạo ra nhiều giá trị vật chất lẫn tinh thần cho con người. Mạng xã hội cũng làm thay đổi cơ bản hệ thống giá trị và hành vi ứng xử, đưa con người mở rộng không gian cá nhân lẫn cộng đồng của mình với thế giới rộng lớn hơn. Nhưng mạng xã hội cũng có thể làm trở thành một nhà giam khổng lồ nhốt con người ta vào trong đó và gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đền cuộc sống hiện tại của họ.

Trước hết, mạng xã hội làm cho rất nhiều người tiêu tốn quá nhiều thời gian cho những dịch vụ ít giá trị. Trong mươi năm trở lại đây, với nhiều ứng dụng qua các nền tảng khác nhau, mạng xã hội cung cấp rất nhiều dịch vụ thư giản, giải trí cho con người. Vài năm trở lại đây, với sự phát triển của thể loại phim ngắn, review phim/truyện trên nhiều mạng xã hội khác nhau đã tạo ra một loại hình giải trí trên mạng xã hội được rất nhiều người quan tâm. Hàng loạt các phim hay review phim với các chủ đề về tổng tài bá đạo, về tiểu thư ẩn danh/giả nghèo, về xuyên không, về tu tiên, về trùng sinh… Nội dung của các phim này thì có phần nhảm nhí và lặp đi lặp lại theo các motip giống nhau, chủ yếu dựa vào truyện tranh và phim hoạt hình của Trung Quốc. Hình thức dàn dựng thì sơ sài và gần như rất ít đầu tư. Ấy vậy nhưng lại thu hút được rất nhiều người. Thậm chí có nhiều người bị cuốn hút vào mấy thể loại phim này thành một chứng nghiện mạng xã hội.

Học sinh nghiện game online. Nguồn ảnh: Internet

Để ý quan sát, tôi thấy, từ người công nhân làm vệ sinh môi trường, tay đẩy xe lấy rác nhưng mắt vẫn dán vào chiếc điện thoại được gắn ở đầu xe để xem phim tiểu thư ẩn danh; Người bán hàng nước ở ven đường cũng tay rót nước tay cầm điện thoại để xem phim tu tiên; Các bác xe ôm ngồi trên xe chờ khách cũng chăm chú xem phim tổng tài bá đạo giả nghèo; Rồi các chị em công sở cũng dành nhiều thời gian vốn để nghỉ ngơi lại nằm xem phim trùng sinh, xuyên không… Thậm chí, trong không gian gia đình, vốn là nơi để nghỉ ngơi, để các thành viên dành tình cảm cho nhau sau cả ngày làm việc vất vả thì các thể loại phim này cũng xâm nhập một cách phổ biến. Người vợ về nhà, vào bếp nấu ăn cũng bật điện thoại lên xem. Người chồng vừa đón con về, tay chơi với con mà mắt vẫn nhìn điện thoại. Đến tối, khi lên giường rồi mỗi người vẫn ôm một cái điện thoại cắm tai nghe để xem. Những điều này chứng tỏ con người đang tiêu tốn một khoảng thời gian rất lớn vào các dịch vụ giải trí trên mạng xã hội. Chưa nói những trò chơi may rủi vốn tốn tiền bạc hay các dịch vụ đầu tư làm ăn hay buôn bán qua mạng, chỉ tính thời gian xem phim đã mất một khoảng khá dài, có khi ngang bằng thời gian làm việc ở cơ quan. Quan trọng hơn nữa, không chỉ mất thời gian mà việc “nghiện” xem phim ảnh từ các mạng xã hội cũng gây ra nhiều vấn đề khác trong cuộc sống.

Thứ hai, quá sa đà vào các dịch vụ ít giá trị trên mạng xã hội khiến một số người bị huyễn hoặc, ảo tưởng về thế giới, về cuộc sống và về bản thân. Suốt ngày xem các tổng tài bá đạo, tổng tài giả nghèo,rồi tiểu thư ẩn danh… khiến không nhiều chàng trai, cô gái sa vào sự huyễn hoặc, ảo tưởng cứ như ngủ mơ vào thế giới truyện cổ tích. Ở đó, họ nhìn vào cuộc sống và nghĩ về việc sẽ có một tổng tài bá đạo cưu mang mình hay gặp được một tiêu thư ẩn danh để thay đổi cuộc đời. Hay ở đó, chỉ cần chăm chỉ, tôn trọng người khác rồi sẽ gặp được một tổng tài, một tiểu thư và sẽ thay đổi cuộc đời. Cứ cho rằng việc sống hiền lành, chăm chỉ, tôn trọng người khác là những giá trị tốt đẹp. Nhưng những giá trị đó mang lại cho bản thân mình sự tử tế và làm động lực để làm việc tốt hơn, chứ không phải là con đường để gặp một “quý nhân” và đổi đời. Cuộc sống hiện đại thì phải lao động, phải bỏ sức lực và trí tuệ ra làm việc nhằm tìm kiếm lợi ích, tự chủ kinh tế và tạo ra giá trị của bản thân. Sự huyễn hoặc, ảo tưởng nhiều khi làm cho con người ta mong chờ, trông chờ vào những điều không có thật.

Kỳ lạ hơn nữa là có những người không chỉ huyễn hoặc, ảo tưởng mà còn mê muội đến mức tin vào những điều vô lý đến khó tin. Ngày 24/2, báo chí đưa tin rầm rộ việc Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Đắk Lắk cho biết đang làm rõ đôi vợ chồng dẫn dụ người dân tu tập "đắc đạo", "thành tiên" để lừa đảo chiếm đoạt gần 100 tỉ đồng. Nghe cứ như trong phim tu tiên chỉ có trên cõi mạng mà thôi, thế mà lại có người tin là thật chứ. Gần một trăm tỷ đồng là một con số mà người lao động bình thường đúng là chỉ có trong mơ thôi. Nhưng cũng có những người mê muội mang hàng chục tỷ đồng vốn công sức làm ăn cả đời của cả gia đình dành dụm lại đi… cho người khác. Chắc chắn có nhiều nguyên nhân, và trong đó có phần ảnh hưởng đến từ những phim nhảm nhí trên mạng xã hội mà nhiều người vì quá sa đà vào đó để rồi mê muội không dứt. Giải trí để thư giãn cho bớt đi những mệt mỏi từ công việc, từ cuộc sống chứ không phải để tiêu tốn thêm năng lượng và buông đắm mình vào những huyễn hoặc, ảo tưởng.

Thứ ba, quá sa đà vào những thước phim ảnh vô bổ, những trò chơi giải trí trên các mạng xã hội cũng ảnh hưởng mạnh mẽ đến vấn đề sức khỏe. Để đánh giá tác động của việc sử dụng điện thoại quá nhiều đến sức khỏe con người một cách chính xác thì cần có những nghiên cứu khoa học đầy đủ và nghiêm túc. Nhưng dù chỉ qua quán sát, trải nghiệm và trao đổi, chúng ta cũng có thể nhận thấy được ảnh hưởng của việc xem điện thoại quá nhiều trong ngày ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe. Nhiều người quá ham mê với các đoạn phim ảnh hay trò chơi trên mạng xã hội để rồi mạng lại nhiều hệ lụy to lớn. Không chỉ mất nhiều thời gian, tốn cả tiền bạc mà còn mất sức khỏe và tinh thần. Mỗi ngày dành một lượng thời gian lớn cầm điện thoại để lướt nét, xem phim hay chơi game làm cho mắt mỏi mệt. Các bệnh về mắt tăng lên nhanh chóng, nhất là bệnh cận thị ở nhiều lứa tuổi khác nhau. Tiếp đến là các bệnh liên quan đến thần kinh. Đáng ra những khoảng thời gian dành để nghỉ ngơi, bù lại năng lượng sau những công việc căng thẳng thì lại dành vào việc xem điện thoại. Những ảnh hưởng từ tính từ điện thoại cộng hưởng với việc giảm thời gian nghỉ ngơi làm ảnh hưởng đến thần kinh. Bên cạnh đó là những căn bệnh liên quan đến tim mạch, đến gân cốt. Việc sa đà vào điện thoại, vào mạng xã hội cũng làm cho con người ít vận động nên cơ thể cũng yếu kém đi. Nhiều bác sĩ cho rằng gần đây, tỷ lệ các bệnh về thần kinh, tim mạch tăng lên, tỷ lệ đột quỵ ở giới trẻ tăng cao hơn do nhiều nguyên nhân, trong đó có tác động của việc xem điện thoại quá nhiều.

Mục tiêu của việc phát triển các chương trình giải trí trên các nền tảng xã hội là để phục vụ đời sống tinh thần của con người, giúp cho con người thư giãn, giảm bớt căng thẳng trong bối cảnh sức ép từ cuộc sống, từ công việc ngày càng tăng cao. Nhưng quá lạm dụng nó, mải mê sa đà vào việc xem phim ảnh hay chơi game trên mạng xã hội lại tác động tiêu cực lại sức khỏe của con người. Chưa kể đến những nội dung phim ảnh trên các nển tảng xã hội vốn đa dạng, phức tạp và không được kiểm duyệt một cách chặt chẽ nên nhiều khi còn tác động đến suy nghĩ, đến tâm thức của nhiều người. Và nhiều kẻ gian cũng lợi dụng vào những nội dung không được kiểm duyệt trên đó để lừa đảo, gây ảnh hưởng đến tính mạng và tải sản của nhiều người.

Để hạn chế những tác động tiêu cực từ các chương trình, dịch vụ ít giá trị trên các mạng xã hội thì bên cạnh việc tuân thủ các quy định, nguyên tác khi tham gia vào các mạng xã hội, người ta còn phải tự quản trị bản thân thật tốt. Mua điện thoại, kết nối internet, vào các mạng xã hội là để làm việc, để giao lưu học hỏi, để giải quyết nhu cầu bản thân, phục vụ cho cuộc sống của mình. Chúng ta có quyền giải trí, thư giãn trên các công cụ mà chúng ta bỏ tiền ra để mua sắm, để chi trả. Nhưng cũng vì vậy mà chúng ta phải có trách nhiệm với bản thân và với xã hội. Để không sa vào ảo tưởng, không mất nhiều thời gian và sức khỏe cho những dịch vụ ít giá trị trên mạng xã hội thì cần phải đặt ra những nguyên tắc nghiêm túc với bản thân. Quản trị thời gian cá nhân thật tốt để việc vào mạng xã hội giải trí chỉ chiếm một khoảng thời gian vừa phải, đủ để giải trí đúng nghĩa, dành nhiều thời gian để nghỉ ngơi, để chăm lo gia đình. Tham gia vào xã hội ảo là một xu hướng phổ biến hiện nay, nhưng chúng ta cũng cần sống với đời sống thật. Đừng để vì cái ảo trên mạng xã hội mà đánh mất những thứ quý giá trong cuộc sống thật, từ thời gian, sức khỏe, tình cảm, tinh thần và nhân cách./.

(Bài đã đăng VHTT Nghệ An số 19 - Tháng 11/2025)