(VHNA):NHân dịp ca trù được UNESCO công nhận là di sản văn hoá phi vật thể nhân loại cần được bảo vệ khẩn cấp, VHNA đã có cuộc trao đổi với Ts Nguyễn Đức Mậu – cán bộ nghiên cứu thuộc Viện Văn học. Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.
Thưa Ts Nguyễn Đức Mậu, được biết ông là chuyên gia nghiên cứu ca trù, vậy xin ông cho biết ý nghĩa của việc ca trù được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể nhân loại cần được bảo vệ khẩn cấp?
Chúng ta rất vui mừng trước việc ca trù được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể nhân loại cần được bảo vệ khẩn cấp. Lí do cúa sự vui mừng thì nhiều, trong đó có việc một sản phẩm văn hóa dân tộc ta được thế giới quan tâm và bảo vệ. Niềm vui này đến với mọi người là người Việt Nam.
Niềm vui thứ hai là ca trù đang là sản phẩm văn hóa có nguy cơ bị mất thì được UNESCO đưa vào danh sách được bảo vệ khẩn cấp, nghĩa là ca trù được bảo vệ không chỉ bởi giới văn hóa nghệ thuật, bởi những nhà nghiên cứu, sưu tầm, bởi các nghệ nhân ca trù- là không chỉ trong sự quan tâm ở phạm vi quốc gia mà cả quốc tế. Trách nhiệm của những người bảo vệ ca trù cũng không chỉ cho quốc gia mình, cho đất nước mình mà còn cho nhân loại.
Ý nghĩa nhiều thì trách nhiệm lớn, trách nhiệm lớn thì vinh dự cũng lớn.
Giới nghiên cứu sưu tầm, vì sự kiện ca trù được quan tâm của UNESCO, sẽ trở nên có thêm sự hỗ trợ tinh thần trong công việc của mình, khác với trước đây chỉ làm với trách nhiệm nghề nghiệp, là niềm vui thuần túy cá nhân, hay của nhóm người nào đó.
Và giới chức trách, trước sự kiện này, cũng càng phải thấy trách nhiệm của mình đối với ca trù. Sự ràng buộc tinh thần, vì thế, càng gắn các giới với nhau trong công việc chung là bảo vệ ca trù.
Nhưng cái gì cũng phải có những người đảm trách có tâm huyết mới có thể thành công được.
Như chúng ta đã biết Xứ Nghệ đã đóng góp cho văn hóa nước nhà trên nhiều lĩnh vực, góp phần tạo nên sự phong phú, đa dạng trong bản săc văn hóa Ts có thể cho bạn đọc biết vai trò của vùng văn hóa này trong việc hình thành và phát triển ca trù, một loại hình âm nhạc độc đáo ?
Nhiều dấu hiệu và tư liệu cho thấy Xứ Nghệ có vai trò rất lớn trong việc hình thành và phát triển ca trù, đóng góp cực kì quan trọng cho ca trù ở những khâu quan trọng và những nhân vật quan trọng. Chúng ta ai cũng biết Nguyễn Công Trứ và tên tuổi của ông trong ca trù, vai trò mang tính quyết định của ông đối với việc hoàn thiện thể loại hát nói- một điệu quan trọng nhất của ca trù, cũng là một thể loại văn học nhiều thành tựu, nhiều ý nghĩa. Chúng ta cũng biết Phan Bội Châu đã dùng thể hát nói viết nhiều bài cổ động tinh thần yêu nước. Người Xứ Nghệ sáng tác hát nói khá nhiều và dường như thể loại này cũng hợp với thể tạng ưa vận động, tính cách chủ động, mạnh mẽ của người Nghệ. Chúng ta cũng biết Cống Đệ Nhị ở thành phố Vinh trước đây, vào quãng nửa đầu thế kỉ XX rất nổi tiếng với sự nhộn nhịp với sinh hoạt ca trù. Các huyện Nghi Xuân, Hương Sơn, Kì Anh, Can Lộc, Thạch Hà, Đức Thọ, Nam Đàn, Thanh Chương, Quỳnh Lưu, Diễn Châu,.. thì hầu như nơi nào cũng có ca trù. Và vào đầu những năm 20 thế kỉ XX Cửu Đạm (Hà Tĩnh) nổi tiếng với tiếng đàn hay nhất Xứ Nghệ và Xứ Nghệ cũng nổi tiếng trong nước về đàn đáy. Theo truyền thuyết thì Cổ Đạm, Nghi Xuân, Hà Tĩnh là tổ quê ca trù. Như vậy cả trên thực tế và trong truyền thuyết thì Xứ Nghệ đã từng có vai trò lớn đối với sự hình thành, phát triển của ca trù và thực sự đã thành một trung tâm ca trù quan trọng. Hiện nay Nghi Xuân (Hà Tĩnh), Diễn Châu ( Nghệ An ) có các câu lạc bộ ca trù được cả nước biết đến và được các địa phương quan tâm.
Từ khá lâu, nhằm mục đích bảo tồn di sản văn hóa này, người Xứ Nghệ đã thành lập một số câu lạc bộ ca trù, theo Ts, để bảo tồn loại hình âm nhạc độc đáo này một cách bền vững, xứng đáng với danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể nhân loại, thời gian tới chúng ta cần có thêm những giải pháp nào?
Trong điều kiện hiện nay, nếu những người làm công tác văn hóa Xứ Nghệ có đủ hiểu biết và nhiệt thành để làm những việc nào đấy cho ca trù thì, theo tôi, trước hết phải quan tâm đến các câu lạc bộ đã được hình thành, và tạo điều kiện khôi phục sinh hoạt ca trù một mức độ nào đó, ở các nơi vốn từ xưa đã có ca trù phát triển.
Từ những công việc cụ thể đến các công việc lâu dài hơn như nghiên cứu, tuyên truyền, và thiết thực hơn là cần tổ chức song hành các hội diễn ca trù với các loại hình dân ca khác. Nhưng nuôi dưỡng niềm say mê của nhân dân vẫn còn đâu đó với ca trù là điều cần khẩn cấp hơn hết, tất nhiên nếu không làm được cũng là một lỗi lớn.
Nhưng để bảo tồn một cách bền vững thì câu chuyện không hề đơn giản, có lẽ vì thế vấn đề bảo vệ khẩn cấp mới được đặt ra trước nhân loại, mà đại diện là UNESCO.
Hôm nay
Hôm qua
Tất cả