Giành chiến thắng vang dội trong đêm 6/11, nhưng dường như mọi việc "vũ như cận" đối với đương kim tổng thống. Những nghị trình còn dang dở. Hạ viện, phe Cộng hòa chiếm đa số, Thượng viện tương quan lực lượng giữa hai đảng vẫn mong manh. Tuy nhiên, sức mạnh của ông Obama là tinh thần lạc quan, ông tin vào kinh nghiệm bốn năm qua của mình và ông tin vào tương lai của nước Mỹ, một tương lai dù vẫn còn đầy trắc ẩn.

Barack Obama đã tỏ ra mình là một nhà ngoại giao lịch lãm khi ông chia tay đối thủ: "Chiến dịch vận động tranh cử năm nay rất khó khăn và quyết liệt do chiến dịch đó được tiến hành bởi hai ứng cử viên rất yêu nước Mỹ". Còn đối với cử tri, ông tuyên bố "điều tốt đẹp nhất chưa đến" với nước Mỹ. Ông Mitt Romney thừa nhận thất bại từ khá sớm, đã gọi điện chúc mừng và cầu Chúa phù hộ cho ông Obama.

Ông Obama còn nói gì nữa với cử tri Mỹ?

"Cho dù tôi có được các bạn bỏ phiếu cho hoặc không bỏ phiếu cho, tôi vẫn nhận được từ các bạn những bài học. Tôi sẽ quay lại Nhà Trắng kiên định hơn, với cảm hứng dạt dào hơn bao giờ hết. Đêm nay, và khi nào cũng vậy cả thôi, các bạn đã bỏ phiếu cho hành động, chứ không phải bỏ phiếu cho chính trị".

Và ông Obama khẳng định: "Nước Mỹ tiến lên là nhờ các bạn! Chúng ta là một gia đình Mỹ, chúng ta cùng nhau vươn lên hoặc sụp đổ, trong tư cách một quốc gia, trong tư thế một dân tộc".

"Chúng ta muốn con cái chúng ta trưởng thành ở một đất nước với những trường học tốt nhất, thầy cô giáo tốt nhất. Một đất nước được thừa hưởng địa vị đứng đầu thế giới về công nghệ, khám phá và cải tiến, với tất cả những công việc và doanh nghiệp tốt nhất... Chúng ta muốn truyền lại một đất nước được coi trọng và ngưỡng mộ bởi khắp nơi trên thế giới. Một dân tộc được bảo vệ bởi quân đội hùng mạnh nhất trên trái đất và những đội quân thiện xạ nhất từng được biết đến. Đó cũng là đất nước đang đi lên với sự tự tin rằng chiến tranh cần bị gạt bỏ để kiến tạo nên một nền hòa bình".

Đối với cử tri, ông tuyên bố "điều tốt đẹp nhất chưa đến" với nước Mỹ

"Thêm bốn năm nữa!"

"Four more years" trở thành cụm từ được tweet và retweet nhiều nhất trong ngày ông Obama tái đắc cử cương vị Tổng thống Mỹ. Cụm từ ngắn gọn đặt cạnh bức ảnh Obama chia vui người vợ của mình, bà Michelle, đã được cư dân mạng retweet tới 320 nghìn lần chỉ trong vòng 20 phút, vượt xa kỷ lục trước đó 100 nghìn lần lập bởi ca sỹ trẻ Justin Bieber. Trang Twitter Chính phủ  (Mỹ) khẳng định rằng ngày bầu cử 6/11 là sự kiện được quan tâm nhiều nhất trong lịch sử nước Mỹ, với hơn 20 triệu bài đăng.

Theo thống kê, cứ mỗi phút của cuộc tái bầu cử lại có thêm khoảng 327 nghìn bài được tweet. Vào thời điểm tweet cảm ơn cử tri cả nước của Obama được đăng lên, nó được retweet tới 455 nghìn lần, và tổng số lượng retweet đã tăng lên con số 32 triệu ngay sau khi kết thúc cuộc bầu cử. Trang xã hội này cũng cung cấp con số các tweet của chính trị gia Mỹ cùng lời chúc mừng chiến thắng tới Obama từ nhiều nhà lãnh đạo quốc tế khác.

Đúng như một dân cư mạng bình luận trong dịp này: Ngay từ hôm nay đã có thể thấy bốn năm nữa một Obama sẽ vẫy chào tạm biệt chính trường, sau hai nhiệm kỳ xứng đáng với một nước Mỹ của những gương mặt ngời ngời. Một nước Mỹ không có ai khóc gượng và cười gượng.

Dân Mỹ dành cơ hội cho Obama

Tại sao có sự sai lệch đáng kể giữa các thăm dò dư luận trước bầu cử với kết quả trên thực tế như cuộc bầu cử vừa diễn ra ở Mỹ? Đơn giản là vì không ai biết trước ý chí của nhân dân, dù có vô số các cuộc thăm dò xã hội học.

Điều này hoàn toàn trái ngược với những cuộc "bầu cử" mà người chiến thắng, chính đảng chiến thắng đã được biết trước rất lâu, thậm chí được sắp đặt trước hàng năm, và dó đó, dân chúng ngay trong nước đó cũng chẳng mấy ai quan tâm, họ thờ ơ với thời cuộc, thậm chí đối với cả vận mệnh của nước nhà.

Bầu cử tổng thống Mỹ là mô hình về một qui trình dân chủ, nhân bản và trí tuệ. Nhưng đây không phải là ngẫu nhiên mà có được. Biết bao các thế hệ trước đây và hiện nay đã liên tục đổ ra nhiều công sức, trí tuệ, máu, mồ hôi và nước mắt để tìm hiểu, xây dựng, bảo vệ, duy trì và cải tiến để Mỹ trở thành một trong những nền dân chủ mạnh nhất thế giới.

Với lá phiếu của mình, dân Mỹ muốn tổng thống tiếp tục công việc đang dang dở. Với lá phiếu của mình, dân Mỹ đã đánh giá tổng thống Obama là một nhà lãnh đạo thận trọng, đạt đến độ chính cần có để có thể dẫn nước Mỹ ra khỏi tình trạng con bệnh một cách từ từ.

Những thành quả trong nhiệm kỳ vừa qua của ông không đến một cách chóng vánh nhưng chắc chắn. Trên phương diện quốc tế, ông đã khép lại hồ sơ Iraq và chuẩn bị việc đó đối với Afganistan. Ông đã tỏ ra không khoan nhượng với khủng bố, nhất là đã tiêu diệt được Bin Laden để trả thù cho nước Mỹ. Ông đã tỏ ra cởi mở/khoan dung đối với hồ sơ mùa xuân Ả rập. Ông chính chắn/bình tĩnh trong quan hệ với Trung Quốc và Nga. Dân Mỹ tin rằng tổng thống là người có đầu óc thực tế.

Cựu thống đốc Romney là âm bản, hoàn toàn trái ngược với Obama. Ông Romney không tán đồng chính sách can thiệp của chính phủ trong kinh tế. Romney đã không rút được bài học từ kinh nghiệm của cuộc khủng hoảng bốn năm về trước, một cuộc khủng hoảng đến từ sự tự tung tự tác của giới tài chính. Ông Romney hứa tự do hóa toàn diện, tăng đáng kể ngân sách quốc phòng.

Nhưng đấy chính là những điều đa số dân Mỹ không muốn! Đấy là lập trường mang tính thụt lùi, là một kiểu "sao y bản chính" của Ronald Reagan hồi những năm 1980. Trên hồ sơ ngoại giao, Romney tỏ ra "hoa ngôn xảo ngữ" khi cam kết đưa nước Mỹ trở lại vị trí thống trị thế giới. Hình ảnh Mitt Romney đồng điệu làm một với những thế lực bảo thủ nhất trong đảng Cộng hòa.

Chiến thắng của Obama có thể nói là ngoạn mục, áp đảo, thậm chí có thể coi là "vang dội" hơn chiến thắng của ông năm 2008. Vì trường đua lần này đã làm ông và cả cử tri Mỹ mệt mỏi hơn nhiều. Tuy nhiên, niềm hy vọng của dân Mỹ cách đây bốn năm giờ đây được thay bằng nỗi hoài nghi mạnh mẽ. Nước Mỹ tiếp tục hoài nghi về chính mình, về vai trò của mình trên thế giới.

Nếu nhìn vào kết quả số phiếu phổ thông, nước Mỹ sau bầu cử vẫn chia rẽ sâu sắc. Không chỉ khác biệt giữa xanh và đỏ, giữa Dân chủ và Cộng hòa, giữa người giàu và người nghèo, giữa da trắng và da đen, giữa người theo lập trường tăng cường vai trò của nhà nước trong quản lý kinh tế và người ủng hộ tự do hoàn toàn đối với các doanh nghiệp. Sự chia rẽ trong xã hội Mỹ còn thể hiện ngay giữa những người còn lòng tin và giữa những người mất lòng tin về nước Mỹ.

Và như vậy, lần này hy vọng không còn bao trùm khắp nước Mỹ như hồi bốn năm trước, nhưng người Mỹ đã nói với ông Romney rằng ông hãy giữ lại những thay đổi của ông, nhưng cử tri Mỹ muốn Obama dẫn dắt họ đến mục tiêu và không muốn làm xáo trộn Washington.

Tổng thống Obama sẽ phải tiếp tục đối phó với Hạ viện do phe Cộng hòa nắm giữ. Chủ tịch Hạ viện John Boehner đã phát biểu trong đêm bầu cử rằng đảng của ông có một sứ mạng: không đánh thuế cao hơn. Tuy nhiên, tổng thống vẫn còn một "bức tường lửa" khác ở Thượng viện khi mà phe Dân chủ chỉ có thể duy trì thế đa số mong manh của họ. Tuy nhiên thế đa số này là không đủ để ngăn chặn phe Cộng hòa dìm lại các đạo luật quan trọng bằng các chiến thuật câu giờ.

Việc tổng thống Obama đắc cử sẽ giúp cho chính sách đối ngoại nói chung và chính sách châu Á nói riêng của Mỹ đảm bảo được tính liên tục. Giới phân tích tình hình nhận định rằng, ông Obama sẽ tiếp tục chiến lược "chuyển trọng tâm sang châu Á".

Ông sẽ tìm cách thay đổi chính sách của Mỹ sao cho Mỹ được lợi thế từ sự tăng trưởng mạnh mẽ ở những nước như Trung Quốc và Ấn Độ, đồng thời thực hiện kế hoạch rút dần khỏi Trung Đông và "làm những việc cần làm" để ngăn Iran có vũ khí hạt nhân. Ông Obama luôn luôn tuyên bố, mọi sự lựa chọn vẫn còn nằm trên bàn (Ý nói tới khả năng dùng vũ lực).

Về quan hệ Trung-Mỹ, các nhà phân tích đều thừa nhận rằng, các lợi ích kinh tế và tài chính giữa hai nước đan xen nhau quá chặt chẽ, sự tùy thuộc của nước này vào nước kia là quá nhiều, nên chính sách của Obama là sẽ không để cho Mỹ và Trung Quốc gây phương hại cho nhau. Đơn giản là vì nếu đối đầu vũ trang, thiệt hại đối với nền kinh tế của họ còn lớn hơn những lợi nhuận mà họ có thể giành được trong một cuộc tỉ thí.

Theo Tổng biên tập tờ "Thế giới" (Pháp) Daniel Vernet, do ưu tiên hàng đầu của Trung Quốc tới đây là thiết lập bá quyền ở châu Á - Thái bình dương, nên sự đối đầu Trung-Mỹ về chính tri và ngoại giao là điều khó tránh. Tuy nhiên, ngay ở TQ bên cạnh những người muốn đuổi Mỹ khỏi khu vực đề TQ "rảnh tay múa gậy...", cũng có những quan điểm thực tế cho rằng, sự có mặt của Mỹ, phần nào góp phần bảo đảm an ninh cho TQ, vì răn đe các cường quốc hạt nhân khác trong khu vực.

Riêng đối với ASEAN, theo tờ "The Nation" (Thái Lan), có nhiều lý do khiến các nước ASEAN bỏ phiếu cho ông Obama nếu họ được lựa chọn. Trong đó nhấn mạnh các nhà lãnh đạo ASEAN muốn Obama có một nhiệm kỳ thứ hai tại Nhà Trắng để ông có thể tham gia Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAS) sẽ diễn ra tại Phnom Penh trong 2 tuần tới.

Hội nghị EAS lần thứ 7 này sẽ là một trong những hội nghị quan trọng nhất giữa các nhà lãnh đạo ASEAN và các nhà lãnh đạo những cường quốc đứng đầu thế giới như Mỹ, Nga, Trung Quốc và Nhật Bản khi mà mỗi nước đang trải qua những thay đổi quan trọng quyết định bởi các động lực trong và ngoài nước. Với ASEAN, ông Obama đại diện cho ý chí và cam kết "trở lại châu Á", coi châu Á là trọng tâm chiến lược của Hoa Kỳ.

Với Camphuchia, Thái Lan và Myanmar, chuyến thăm của ông Obama đều mang ý nghĩa lịch sử, đặc biệt với Myanmar. Những cải cách gần đây của quốc gia đã từng trải qua chế độ quân phiệt này đã giành được nhiều lời ca ngợi của cộng đồng quốc tế khiến ông Obama không thể bỏ qua. Thật vậy, mối quan hệ Mỹ - Myanmar đang trên đà phát triển nhanh chóng.

Trong khi đó, đi tới Campuchia và Myanmar mà không đi qua Thái Lan - một đồng minh lâu năm của Hoa Kỳ lại là điều không thể xảy ra. Để nhấn mạnh vai trò chiến lược của Thái Lan, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Leon Panetta đã lên kế hoạch dừng chân tại Bangkok trước khi đến Siem Riem ngày 15/11 và Ngoại trưởng Mỹ Hilarry Clinton cũng sẽ đến Bangkok trong chuyến thăm 2 ngày trên đường đến Phnom Penh trước khi kết thúc nhiệm kỳ của mình.

Nếu có vị Tổng thống Mỹ nào hiểu biết và đánh giá cao về ASEAN thì đó là ông Obama. Trong 4 năm nhiệm kỳ của mình, ông Obama đã phát triển mối quan hệ gần gũi và thân mật với hầu hết các nhà lãnh đạo ASEAN. Trong thực tế, ASEAN đang nghĩ đến việc lập kế hoạch tổ chức một cuộc họp không chính thức với tân Tổng thống Mỹ.

Trước đó, ông Obama đã có một số cuộc gặp như thế với các nhà lãnh đạo ASEAN và kết quả của những cuộc gặp gỡ này là sự hiểu biết, thắt chặt mối quan hệ giữa Mỹ - ASEAN. Không hề quá lời khi khẳng định ông Obama sẽ giúp xác định và duy trì vai trò của Mỹ trong chính sách với ASEAN. Khi ông Obama có thêm một nhiệm kỳ, hy vọng mối quan hệ này sẽ bước vào giai đoạn mới trong khuôn khổ chính sách tái cân bằng cùng với sự tăng cường cam kết của của Mỹ đối với các thành viên ASEAN trong mọi lĩnh vực, trong đó có Hiệp định Đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TTP).

ASEAN mong đợi một nhà lãnh đạo Mỹ không đối xử với Nga như một kẻ thù, bởi nó sẽ có tác động trực tiếp đến hòa bình khu vực và sự ổn định tổng thể. ASEAN muốn có một Tổng thống Mỹ với một chính sách đối ngoại thực tế đối với Trung Quốc. Với ông Obama, các nhà lãnh đạo châu Á sẽ có thêm thời gian để suy ngẫm về thế hệ lãnh đạo mới của Trung Quốc - những người sẽ tiếp nhận chuyển giao quyền lực sau Đảng hội Đảng Cộng sản Trung Quốc sắp tới.

Những kinh nghiệm sau nhiều lần họp với Trung Quốc gần đây về đề tài tranh chấp ở Biển Đông mà kết quả mới chỉ là duy trì đối thoại, chưa bàn được bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông cho thấy một Trung Quốc rất khó đoán với các nước ASEAN. Cho nên việc giải mã tầng lớp lãnh đạo kế cận của Trung Quốc vẫn là câu chuyện còn dài với các nhà lãnh đạo ASEAN./.

Bản tác giả gửi cho VHNA