Tự thuật mới của Robbe-Grillet được xây dựng trên cơ sở tự thuật truyền thống ; bởi vì trong bộ ba tác phẩm có tính tiểu thuyết, nhiều sự kiện có thể kiểm tra được. Tuy nhiên cũng có những sự thật không thể kiểm tra, những sản phẩm của trí tưởng tượng.

Tự thuật được hình thành trong hư cấu bởi vì ở đó tác giả biểu lộ mong muốn nói sự thật về bản thân. Tinh thần tìm kiếm sự thật này cũng là điều căn bản của công ước tự thuật. Ở đây ta tìm thấy một điểm chung giữa Philippe Lejeune và Alain Robbe-Grillet, dù rằng vẫn có sự khác biệt giữa nỗ lực tìm kiếm tính đích thực và tinh thần tìm kiếm sự thật .

Cốt lõi của vấn đề là ở chỗ : tinh thần vì sự thật đối với Robbe-Grillet chính là mong muốn nói lên sự thật bất khả về bản thân ; đối với Lejeune, nó được xem như là cam kết nói sự thật về bản thân. Nhà nghiên cứu này nhấn mạnh trách nhiệm pháp lý của người viết tự thuật và nhấn mạnh tính hợp pháp của việc kiểm tra văn bản. Theo ông, tự thuật là văn bản có thể dùng để tham chiếu, là hình ảnh của thực tế. Nó cần phải được kiểm tra. Vì lý do này mà công ước tự thuật cũng chính là công ước về tham chiếu. Và tác giả buộc phải tuyên bố : « Tôi thề sẽ nói sự thật, toàn bộ sự thật, không có gì khác ngoài sự thật. »[1]

Ngược lại, ngay từ phần mở đầu của bộ ba tác phẩm có tính tiểu thuyết Robbe-Grillet đã từ chối trách nhiệm pháp lý, từ chối tính có thể kiểm tra của các sự kiện được kể lại, nhất là khi chúng là những sự kiện hư cấu. Chúng ta thử xem xét một ví dụ : cảnh Henri de Corinthe tìm thấy chiếc gương trên mặt biển là một cảnh hoàn toàn hư cấu. Tấm gương, mặt biển, cái chết, tình yêu… Henri de Corinthe đối diện với tất cả những thứ đó, đối diện với cả nỗi sợ hãi của con ngựa cuối cùng đã hất ngã ông ta và buộc ông ta phải tự xoay xở một mình với cái vật huyền bí mà ông ta sẽ soi vào đó để thấy không phải hình ảnh của mình. Sau những nỗ lực tuyệt vọng, Henri de Corinthe cũng lôi được tấm gương vào bờ và nhìn thấy trong đó gương mặt của vị hôn thê, Marie-Ange, người chết đuối trên biển Đại Tây Dương. Cơ thể đã biến mất giờ lại xuất hiện trong đáy gương. Tấm gương mang hình ảnh của cái chết. Sjef Houppermans[2] có lý khi nói rằng hình bóng của một kẻ khác đã mất có thể được diễn giải như là sự phản chiếu của dục vọng vẫn tồn tại dai dẳng. Tấm gương trong trường hợp này có thể hiểu như là nơi cất giữ các kỷ niệm, kỷ niệm về thiếu nữ đã chết, có thể là bị nhân vật giết chết. Nhân vật, kẻ đánh mất hình bóng mình trong gương, thực ra nhìn thấy mình qua người khác, chính xác hơn, qua hình ảnh của người khác, qua kỷ niệm về người khác. Tấm gương là một đồ vật của thế giới bên ngoài, nhưng khi nó mang hình bóng của người khác thì nó có thể dẫn chủ thể vào nội tâm của chính mình. Ta có thể nói một cách khác : chủ thể xuất phát từ chính mình để nhận ra người khác. Rốt cuộc, đó chính là sự thật bản thân xuất hiện trong người khác. Hình ảnh của người khác cũng là hình ảnh của chính mình. Henri de Corinthe tìm thấy trong tấm gương tội ác mà có lẽ anh ta đã phạm phải. Và với tình huống hư cấu này, anh ta trở thành hình phản chiếu của tác giả trong tấm gương văn bản. Tình huống này có thể khiến cho hư cấu thành ra có tính tự thuật, có nghĩa là cái sự thật không thể kiểm tra của Corinthe có thể là sự thật của tác giả, một cách gián tiếp : một tội ác mà ông có thể phạm phải trong giấc mơ, do vậy, đó có thể là một tham chiếu tưởng tượng của sự kiện được miêu tả trong truyện. Robbe-Grillet cần đến tự thuật để khẳng định « sự thật » này : cuộc đời ông đã được kể từ lâu, bằng một cách thức chính xác hơn và thuyết phục hơn, trong những tác phẩm hư cấu. Cuối cùng ông đã sử dụng hình thức tự thuật truyền thống nhưng là để tạo điều kiện cho một kiểu tự thuật mới và để củng cố nhận xét của François Mauriac : « Chỉ có hư cấu là không nói dối ; nó hé mở trên cuộc đời một con người cánh cửa bí mật qua đó phần tâm hồn mà anh ta chưa biết lén nhập vào, ngoài mọi kiểm soát. »[3] Robbe-Grillet cũng không thể nói khác : hư cấu thành thực hơn là những lời thú nhận cố ý. Vậy nên tự thuật của ông không thể tách rời khỏi hư cấu.

Ngay từ đầu cuốn Tấm gương trở về, Robbe-Grillet đã giải thích rõ là tác phẩm này hình thành từ nhu cầu cần phải xem lại khái niệm tác giả và công việc viết. Với ông, công việc này là một trò chơi kết hợp, một trò chơi vô danh. Cuốn sách là một dịp để ông tự đối diện với mình, để trực tiếp nói về bản thân, để trực tiếp xem xét mình không qua trung gian của nhân vật người kể chuyện. Và đó là lúc câu hỏi ẩn ngầm « làm thế nào để nói sự thật về bản thân ? » trở nên quyết liệt.

Nếu như nghệ thuật cổ điển có nhiệm vụ « cứu vãn những gì mà nó chạm tới »[4], thì Robbe-Grillet viết để hoàn tất rồi phá huỷ những gì mà ông có quan hệ. Thông thường, ông chạm vào nội tâm, chạm vào « cái tôi » của ông. Trong tự thuật truyền thống, hình ảnh tác giả dần dần hình thành cùng với sự tiến triển của tác phẩm. Khi đọc xong cuốn sách độc giả sẽ có một chân dung của tác giả, một hình dung tổng thể về đời sống gia đình, xã hội, tâm lý… Độc giả tin rằng đó là một chân dung trung thành, chính xác, ổn định với những yếu tố cố kết vững chắc. Độc giả cũng có thể tìm thấy những diễn giải nhằm làm sáng tỏ lô gic và quá trình hình thành tác giả trong tư cách là tác giả. Tự thuật mới không nhằm vẽ một chân dung chính xác và trung thành với hình ảnh tác giả như trong cuộc đời thực, nghĩa là theo mẫu tác giả ở ngoài văn bản (modèle hors-texte), theo cách phân loại của Lejeune. Tự thuật mới xoá bỏ cái ảo tưởng có thể xây dựng một hình ảnh đồng nhất với con người thật, nó làm tăng các khả thể về chân dung tác giả nhờ lối viết chứa đựng xung đột. Tác phẩm của Robbe-Grillet càng phát triển càng phá huỷ hình ảnh tác giả đang hình thành. Chẳng hạn, nếu độc giả dừng lại ở trang 47 của cuốn Tấm gương trở về, anh ta sẽ hoài nghi những gì đọc được trong những đoạn trước đó, liên quan đến nghiệm sinh của tác giả (kinh nghiệm về nước Đức vào thời kỳ ông làm công việc của thợ tiện trong nhà máy Maschinenfabrik-Ausgsburg-Nürnberg, kinh nghiệm về cuộc chiến tranh ở nước Pháp, v.v…), vì tác giả tiết lộ rất hào phóng : « Nhưng từ góc độ tự thuật khiêm tốn của tôi, tôi cần nói rõ là, kinh nghiệm sống của tôi không mấy trùng hợp với những hình ảnh này » (TGTV, 47). Sự thú nhận này có thể khiến cho một số hình dung của độc giả tan thành mây khói.