LTS: Để phục hồi nước Nhật, ông Abe phải đối mặt với không ít thách thức. Trách nhiệm “đứng mũi chịu sào” của ông giờ đây lớn hơn bao giờ hết.

Thắng lợi của đảng Dân chủ Tự do (LDP) trong cuộc bầu cử ngày 21/7 đã củng cố “quyền lực mềm” của Thủ tướng Shinzo Abe. Nắm hành pháp và lập pháp trong tay, liệu ông Abe có thể thành tựu các cải cách sâu rộng hơn để đưa nước Nhật chuyển sang một bước ngoặt mới? Kể từ khi ông cầm quyền, kinh tế Nhật tăng trưởng 4% và thị trường chứng khoán lên tới hơn 40%. Tuy nhiên, chiến thắng của ông Abe cũng đồng nghĩa với việc sẽ có nhiều ý kiến đối lập ngay trong chính nội bộ đảng về cải cách. Về đối ngoại, chính phủ Abe sẽ nỗ lực tái xây dựng lòng tin với Mỹ (bị suy yếu trong thời gian đối lập nắm quyền). Đối với Trung Quốc, Nhật liên đới xung đột ở Hoa Đông sang cả Biển Đông và những tham vọng quân sự rộng lớn khác.

Abenomics – đưa Nhật trở lại

Ngay sau cuộc bầu cử cho phép liên minh cầm quyền kiểm soát Thượng viện với đa số tuyệt đối 135/tổng số 242 ghế, Thủ tướng Nhật đã hứa hẹn đẩy mạnh hơn nữa phục hồi kinh tế, điều mà người dân Nhật mong chờ nhiều nhất ở chính phủ lúc này. Lên cầm quyền sau thắng lợi ở Hạ viện hồi tháng 12/2012, giữa lúc nước Nhật đang rơi vào hoàn cảnh cực kỳ khó khăn. Trận động đất sóng thần hồi tháng 3/2011 cùng với khủng hoảng toàn cầu đã đẩy kinh tế Nhật vào vòng suy thoái kéo dài. Thủ tướng Shinzo Abe đã đưa ra chính sách cải cách kinh tế được gọi là “Abenomics” nhằm “đưa Nhật Bản trở lại”, như khẩu hiệu của ông đề ra (Một khẩu hiệu gợi lại thời hoàng kim của Nhật Bản trong thập niên 1970).

Abenomics đang thu hút sự chú ý ở trong và ngoài nước nhằm vào ba hướng chính: thông qua ngân sách bổ sung để tài trợ cho các công trình lớn, cải cách chính sách tiền tệ và kích cầu nội địa để chấm dứt tình trạng giảm phát triền miên. Trong vòng bảy tháng sau khi lên cầm quyền, dường như chính sách Abenomics đã bước đầu tạo khởi sắc cho kinh tế, giúp cho lòng tin của dân Nhật với chính phủ dần trở lại. Điều này phần nào đã được khẳng định qua cuộc bầu cử Thượng viện hôm Chủ Nhật. Bởi vậy mà ngay sau khi giánh được thắng lợi quan trọng này, Thủ tướng Shinzo Abe khẳng định: “Chúng tôi đã hứa với cử tri đẩy mạnh chính sách kinh tế và đó là cái duy nhất có thể làm”.

Tuy nhiên, nếu như phục hồi kinh tế là trọng tâm thì đây cũng là một hồ sơ khó có thể đi đến đích nhất. Làm sao có thể kích thích tăng trưởng trong khi chính sách năng lượng liên quan đến việc khởi động lại các nhà máy điện hạt nhân đang phải chịu sức ép giữa một bên là các nhà sản xuất và bên kia là sự chống đối của đại bộ phận người dân? Không đủ năng lượng là một nguyên nhân làm trầm trọng thêm tình trạng thâm hụt thương mại của nền kinh tế vốn chủ yếu dựa vào xuất khẩu. Không đạt thặng dư thương mại thì làm sao giải quyết được khoản nợ công khổng lồ, lên tới 250% GDP? IMF đã cảnh báo chính sách Abenomics vẫn chứa đựng những “nguy cơ đáng kể”, nếu chính phủ không nhanh chóng kiểm soát chi tiêu.

Không thể đổ lỗi cho ai

Ông Abe đã chia sẻ với các đồng nghiệp trong LDP rằng, nếu rồi đây thất bại, “chúng ta sẽ không còn có thể đổ lỗi cho nghị viện chia rẽ hay cho đối lập nữa” và từ nay “người dân Nhật đang rất để mắt đến chúng ta”. Ông Abe đã từng nếm trải thất bại hồi 2007 sau một năm cầm quyền bởi một loạt bê bối và không đáp ứng được mong đợi của người dân trong chính sách bảo hiểm an sinh xã hội. Từ nay, ngoài nhiệm vụ phục hồi kinh tế Nhật sau hàng thập kỷ giảm phát, các thách thức lớn trước mắt sẽ là: sửa đổi bản Hiến pháp hòa bình trong bối cảnh an ninh có nhiều thay đổi, tái khởi động các lò phản ứng ngừng hoạt động sau sự cố hạt nhân và tham gia đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Thủ tướng Abe nói thắng lợi của ông cho thấy các chính sách đưa ra đã được ủng hộ. Rõ ràng kết quả bầu cử không làm mấy ai ngạc nhiên, nhưng tờ Mainichi lại cho rằng, thắng lợi của ông Abe không có nghĩa là người dân Nhật trao toàn quyền cho ông hành động. Tờ báo nhìn nhận đây chỉ là một “thắng lợi mặc định”, bởi nó thành công là do đảng đối lập Dân chủ Nhật Bản bị tan rã. Từ nay đến năm 2016, Nhật Bản không phải qua một cuộc bầu cử nào nữa, điều này có nghĩa là ông Abe được rộng tay thực hiện các ý tưởng của mình mà không gặp cản trở trên nghị trường. Mặc dù có ít nhất ba năm phía trước để tự do định đoạt, ông Abe cũng ý thức được trách nhiệm của người đứng mũi chịu sào của ông giờ đây lớn hơn bao giờ hết.

Ông Abe là Thủ tướng Nhật đầu tiên đến thăm trụ sở NATO (năm 2007) và có hàm ý rằng Nhật Bản muốn gia nhập tổ chức này. Ông cũng đã gửi thư tới Tổng Thư ký Anders Fogh Rasmussen nhằm nhắc NATO lưu ý đến tình hình an ninh trong khu vực cũng như những quan ngại của Nhật về Trung Quốc. Hiện là đồng minh của Mỹ, Nhật Bản được một số giới khuyến khích nên phát triển quan hệ quân sự với ASEAN. G.S Takehiko Yamamoto từ đại học Waseda ở Tokyo nhận xét: “Nhật Bản có thể và cần hợp tác với ASEAN để cùng nhau đưa Trung Quốc vào đối thoại”. Một số giới phân tích còn cho rằng con đường an toàn nhất đối với Nhật Bản hiện nay là tái vũ trang trong thế cài răng lược giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ tại châu Á./.

Bản tác giả gửi VHNA. Đầu đề của VHNA.