Tiềm năng trí tuệ Việt Nam và các giải pháp
Trước hết xin tự giới thiệu với các bạn, tôi là một học giả sử học người Canada, đã có bằng cử nhân của ĐH Victoria tại Canada, bằng thạc sĩ của ĐH Cambridge tại Vương Quốc Anh, và bằng tiến sĩ của ĐH California, Berkeley, tại Hoa Kỳ. Tôi đã là giảng viên tại ĐH Ohio (Mỹ), đã và đang phụ trách một chương trình của ĐH California tại VN được bảy năm.
Trong công việc của mình, tôi có cơ hội hợp tác và làm việc với nhiều trường ĐH, học viện, và giảng viên tại VN. Đặc biệt hơn, tôi đã giảng dạy nhiều sinh viên người Việt trong một lớp học đặc biệt cho sinh viên VN và sinh viên Mỹ. Qua đó, tôi nhận thấy rằng các sinh viên VN không hề thua kém các sinh viên quốc tế.
Hàng năm, trong lớp học của tôi, các sinh viên VN hoàn toàn có thể cạnh tranh được với những sinh viên Mỹ đến từ các trường ĐH nổi tiếng như ĐH California tại Berkeley, tại Los Angeles, v.v. Vậy nếu hệ thống giáo dục ĐH ở VN có thể đào tạo ra những sinh viên thông minh, năng động, và có khả năng tư duy phản biện(critical thinking) như vậy, thì khủng hoảng ở đây thực sự là gì, và giải pháp cho nó có thể là gì?
Có quan điểm cho rằng, toàn bộ hệ thống giáo dục VN tại tất cả các bậc học đều rất kém, không có cách nào để cải thiện được từ bên trong. Chỉ có một cách duy nhất để giải quyết vấn đề này là thành lập một "American-Style University" (trường ĐH theo chuẩn Hoa Kỳ). Cái được gọi là "American-Style University" sẽ là "một kim chỉ nam cho những thay đổi tốt đẹp hơn, và là một hình mẫu để các trường ĐH VN học tập và noi theo."
Nhưng liệu có phải như vậy không? Và những người có quan điểm đó có dẫn chứng nào cho thấy rằng một "American-Style University" sẽ là một hình mẫu để cải cách hệ thống giáo dục ĐH tại VN hay không? Để chứng minh cho quan điểm của mình, họ đã dùng những trường ĐH: Middle East Technology Institute (Thổ Nhĩ Kỳ) và Indian Institute of Technology (Ấn Độ) làm ví dụ.
Bây giờ tôi mới hiểu phải chăng vì vậy mà khi nghĩ đến những nền giáo dục tiến bộ trên thế giới, người ta nghĩ ngay đến Thổ Nhĩ Kỳ và Ấn Độ? Nhưng phải nói thẳng rằng một trường ĐH cao cấp nhỏ sẽ chỉ có một ảnh hưởng rất hạn chế lên toàn bộ nền giáo dục VN.
Thứ hai, có phải đất nước VN thật sự cần một trường ĐH nghiên cứu đạt chất lượng quốc tế ("world-class research university")? Để thành lập và duy trì một trường ĐH nghiên cứu sẽ rất tốn kém. Một bằng chứng rất thuyết phục là trường ĐH nổi tiếng Harvard.
Harvard có rất nhiều tiền, không chỉ từ nguồn học phí cao mà quan trọng hơn là có lợi nhuận từ một quỹ đầu tư lớn nhất trên thế giới mà trường đó sở hữu [3]. Thử hỏi rằng, trường ĐH nghiên cứu ở VN có thể có được một quỹ đầu tư có giá trị hơn 30 tỷ đôla không? Nếu không thì hàng năm chính phủ VN sẽ phải đầu tư một số lượng lớn tiền vào đó.
Thứ ba, đến khi tốt nghiệp, những nghiên cứu sinh của American-style university này sẽ làm gì và làm ở đâu? Lấy ví dụ của tập đoàn Intel: Tại VN, tập đoàn Intel chỉ có hai hoạt động chính là sản xuất và bán hàng, không có hoạt động nghiên cứu và phát triển. Và để làm việc tại Intel hay những tập đoàn đa quốc gia khác, trong thực tế thì bạn chỉ cần một chứng chỉ từ một trường cao đẳng hoặc một trong những cơ sở đào tạo nghề đang mọc ra như nấm.
Thế thì việc thành lập một "world-class" "American-style" "research university" là một cách vô cùng tốn kém để đáp ứng một nhu cầu mà nền kinh tế VN trên thực tế không có. Và trong trường hợp nếu VN cần một số lượng nhỏ nghiên cứu sinh bậc cao thì cách đỡ tốn kém và hiệu quả hơn sẽ là cử họ đi đào tạo tại nước ngoài.
Để thành lập ĐH này, Việt Nam phải vay tiền từ Ngân hàng thế giới (mà cũng chính là từ Mỹ) để trả lương cho các "chuyên gia" và giảng viên người Mỹ. ĐH này sẽ là một cách rất hiệu quả để Mỹ có thể tăng tầm ảnh hưởng đối với Việt Nam.
Lựa chọn "dự án" hay cần "công nghệ phù hợp"?
Nếu có một American-style university cũng đáp ứng được một phần nhu cầu của Việt Nam. Có một trường ĐH đẳng cấp quốc tế sẽ là bằng chứng rất hùng hồn rằng VN là một đất nước đang "phát triển." Nhưng theo tôi nghĩ, cách tốt nhất để phát triển một đất nước là bằng cách sử dụng các "công nghệ phù hợp" (appropriate technologies).
Tôi có đủ điều kiện, có bằng lái xe ô tô nhưng tôi vẫn đi xe Honda Wave và cảm thấy rất thương những người đi các loại xe đắt tiền mà rất khó đỗ, rất dễ bị tắc đường và rất tốn xăng. Một chiếc xe Bentley hay 500 chiếc xe Wave? Thành lập một American-style university hay cải cách cả hệ thống ĐH, cao đẳng?
Đôi khi giá phải trả cho "đẳng cấp" là quá đắt, đặc biệt nếu công dân Việt Nam phải thanh toán. Và cũng có một lý do cụ thể hơn để thành lập ĐH này: VN đang bị nghiện các loại "project" (dự án). Không chỉ là người Mỹ sẽ có ích lợi từ dự án này mà cả mỗi một người Việt từ trên trở xuống, những người sẽ chịu trách nhiệm cho các mặt của dự án.
Và mặt "hay nhất" của các "project" kiểu này là chúng sẽ không bao giờ đáp ứng mục tiêu. Chính vì vậy VN sẽ mãi có những đường cao tốc phải làm lại sau vài năm, những dự án giúp người thoát nghèo mà không cho thoát, và những dự án mới để giáo dục VN được thật sự là "world class". Thế thì hãy cho thêm một project nữa đi!
Ai cũng biết rằng để giải quyết các vấn đề giáo dục tại VN, phải cần nhiều thời gian và nỗ lực, và phải cần cải cách cả hệ thống giáo dục từ cấp tiểu học đến bậc ĐH.
Từ ngày đầu tiên, một học sinh bước vào trường sẽ đối mặt với ba vấn đề rất lớn: Một là nội dung không có tính thực tế của các môn học; hai là phương pháp dạy và học tập trung vào học gạo và mục đích chỉ là chuẩn bị cho các kỳ thi; ba là tệ tham nhũng trong giáo dục.
Để giải quyết những vấn đề này, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần cho phép các trường tự do hơn về nội dung và phương pháp dạy và học, đồng thời phải kiểm soát chặt chẽ hơn tình trạng tham nhũng ở các trường. Trên tất cả, để có kết quả giáo dục tốt, cần những giáo viên giỏi và thực sự tâm huyết, được đào tạo tốt, có chế độ đãi ngộ họ thích đáng.
Nếu lương của giáo viên chưa đủ để đảm bảo cuộc sống của họ, thì làm sao nghề giáo có thể thu hút những người giỏi, năng động có khả năng đào tạo những tương lai của đất nước ta? Thầy nào trò đấy.
Để có một tương lai tốt đẹp hơn, Việt Nam cần có một cải cách từng bước và cẩn trọng đối với toàn bộ hệ thống giáo dục. Bộ Giáo dục và Đào tạo phải cho các trường tự do xây dựng nội dung và phương pháp, và chỉ nên tập trung vào việc đặt ra các tiêu chuẩn và kiểm soát cho các trường đạt được các tiêu chuẩn chung đó.
Và thay vì đổ hàng trăm triệu đôla vào việc xây dựng một "American style university", hãy dùng số tiền đó để phát triển một đội ngũ giáo viên VN tốt và giỏi. Đó là cách tốt nhất để mang lại một nền giáo dục chất lượng cho các thế hệ trẻ VN, và hướng tới một tương lai công bằng, phát triển, văn minh, dân chủ hơn.
[1] http://vietnam.usembassy.gov/uploads/images/COz3gq9l6NejWPOswskCFg/EduTaskForceReport-Sep09.pdf),
[2] http://www.math.washington.edu/~koblitz/vnhigheredE.pdf).
[3] http://www.thebigmoney.com/articles/diploma-mill/2009/01/27/losing-harvards-billions
* Bài viết thể hiện góc nhìn riêng của tác giả
Nguồn: tuanvietnam
![Nước mắt đàn ông ở Trung Quốc thời Tống (960-1279) [Kỳ 1]](/storage/P9b2AXsvHQIiBa2usqdDEQAsIdw6LrRRMv8nVEJV.jpg)
Hôm nay
Hôm qua
Tất cả