Tổng thống Obama  đang đối mặt với nhiều lời chỉ trích vì đã không nhanh chóng phản ứng trước sự trỗi dậy của ISIS. Ông bị Quốc hội phê phán là chỉ mới tạo ra được “liên minh của ý chí”, trong khi đòi hỏi của tình hình là Tổng thống phải nói với người dân Mỹ xem chính xác Mỹ phải làm gì đây?

Hơn 60 nhà lãnh đạo thế giới (28 thành viên NATO + các quốc gia Đông Âu và một số đối tác khác) đã tiến hành Hội nghị Cấp cao trong hai ngày 4 và 5/9 tại xứ Wales (Anh quốc). Tại đây, các nhà lãnh đạo phương Tây đã đề ra kế hoạch nhằm bảo vệ các quốc gia thành viên Đông Âu trước sự lấn át của nước Nga. Các nhà lãnh đạo cũng đã cam kết tăng chi tiêu quốc phòng và thành lập một liên minh phương Tây để chống lại các tay súng của tổ chức tự xưng là Nhà nước Hồi giáo (ISIS) ở Iraq. Lực lượng “tiên phong” mới này có quy mô tương đối nhỏ, với khoảng vài ngàn binh sĩ, song giới quan sát cho rằng, đây là thông điệp mạnh mẽ của các cường quốc phương Tây nhằm khẳng định mạnh mẽ quyết tâm mở rộng NATO về hướng Đông của họ.

Ý kiến khác nhau về quyết định của NATO

Tướng Adrian Bradshaw, Phó Chỉ huy Tối cao Lực lượng NATO tại châu Âu cho rằng, quyết định thành lập lực lượng phản ứng nhanh là lời cảnh cáo rõ ràng. Những ai nuôi tham vọng xâm lược cần nhận thức rằng, họ sẽ phải đối đầu với một NATO thống nhất. Ông Bradshaw cũng nhận định rằng nước Nga sẽ không muốn sa lầy vào một cuộc xung đột chiến lược với NATO. Trong cuộc họp Thượng đỉnh lần thứ 26 vừa qua, Tổng thống Obama đã tuyên bố rằng, các thành viên NATO đang hiện thực hóa những gì đã cam kết trong Hiệp ước 1949 khi khối này ra đời. Ông Obam tuyên bố: “Điều 5 của Hiệp ước đã khẳng định nghĩa vụ thiêng liêng của khối đối với các thành viên. Một cuộc tấn công vũ trang nhằm vào một quốc gia thành viên bất kỳ nào đều sẽ bị coi là cuộc tấn công nhằm vào toàn bộ NATO. Tại Hội nghị Wales hôm nay, chúng ta loại bỏ mọi hoài nghi. Chúng ta sẽ bảo vệ tất cả các đồng minh”.

Tuy nhiên một số nhà phân tích chuyên nghiên cứu các vấn đề xuyên Đại Tây Dương đã không đồng tình với quan điểm mới đây của NATO. Phân tích gia Jorge Benitzer tỏ ra không mấy tin tưởng là lực lượng phản ứng nhanh nói trên đủ sức răn đe các tham vọng của Tổng thống Putin. Nhà phân tích này cho rằng, đó chỉ là những hành động nhằm phản ứng lại những gì ông Putin đang làm chứ không phải là một thông điệp mang tính cảnh cáo mạnh mẽ.Một chuyên gia khác, ông David Rothkopf, Giám đốc điều hành Tập đoàn FP (Nhà xuất bản của Tạp chí Chính sách Đối ngoại) trong một bài đăng trên CNN đã hóm hỉnh viết: “Khi Tổng Thư ký NATO Anders Fogh Rasmussen công bố một ‘kế hoạch sẵn sàng hành động’ triển khai 4.000 binh sĩ trong vòng hai ngày để đối phó một sự xâm nhập của Nga vào thành một quốc gia thành viên, người ta chỉ có thể hy vọng rằng Điện Kremlin phải bố trí một bác sĩ đứng cạnh Putin vì ông này có thể cười sặc sụa”.

Trong khi đó, Tướng Bradshaw khẳng định tiềm lực quân sự của NATO lớn hơn rất nhiều so với quy mô của lực lượng “tiên phong”. Ông Bradshaw cho biết, giới chức NATO vẫn đang thảo luận chi tiết về cơ cấu và năng lực của lực lượng phản ứng nhanh, song chắc chắn đơn vị này phải đáp ứng đủ yêu cầu để có thể triển khai khi cần thiết. Trụ sở chỉ huy của lực lượng này sẽ được đặt tại Đôgn Âu, song địa điểm chính xác vẫn chưa được quyết định. Để tránh một cuộc khủng hoảng, hầu hết lực lượng phản ứng nhanh sẽ được đồn trú bên ngoài vùng Đông Âu. Tại trụ sở, chỉ có các kho thiết bị và quân dụng cần thiết. Tổng Thư ký NATO Rasmussen còn cho biết thêm, bên cạnh quyết định thành lập lực lượng phản ứng nhanh, một “Kế hoạch hành động khẩn cấp” vừa thông qua còn bao gồm các hoạt động tăng cường chia sẻ thông tin tình báo, nâng cấp kế hoạch quốc phòng và tổ chức các cuộc tập trận chung.

“Ba trong một” đối với Hoa Kỳ

Theo truyền thống, chính quyền của Tổng thống Obama sau khi đắc cử nhiệm kỳ hai phải thông báo với công chúng bản báo cáo về “Chiến lược An ninh Quốc gia của Mỹ”. Tuy nhiên, việc công bố bản báo cáo quan trọng này đã hai lần bị trì hoãn. Thực tế này cho thấy, các nhà hoạch định chính sách ở Washington rất thận trọng trước một số thách thức gần đây mà có thể họ không ngờ tới hoặc đánh giá chưa hết tính chất phức tạp của tình hình. Giới chức Mỹ đã thừa nhận rằng, các hiểm họa khó lường có thể đến từ ba thế lực khác nhau: Hồi Giáo, Trung Quốc và Nga. Kế hoạch cắt giảm ngân sách của Lầu năm góc trước khi ông Obama rời Nhà Trắng sẽ rất khó thực hiện, thậm chí sẽ bị gián đoạn.

Trong trả lời phỏng vấn tờ “Nezavisimaya Gazeta” (Báo Độc lập), một trong những tờ báo hàng đầu của nước Nga, Viện sĩ Viện Thông tấn Hàn lâm Khoa học Nga Viktor Kremeniuk đã lưu ý rằng: “Tổng thống Obama hy vọng cuối nhiệm kỳ có thể ít nhiều chứng minh thành công trong chính sách đối ngoại của mình. Thế nhưng điều này chắc chắn sẽ không diễn ra, khi mà thực tế tiếp tục nảy sinh những vấn đề mới., những nhiệm vụ còn nan giải hơn nữa. Ở mặt trận thứ nhất, ông Obama đã buộc phải gửi bộ binh trở lại Iraq (lý do để bảo vệ ĐSQ Mỹ), nay ông có thể hạ lệnh rút quân khỏi đây và phải xin lỗi công chúng, thừa nhận rằng đã tính toán sai do thông tin không đầy đủ”.

Vẫn theo Viện sĩ Kremeniuk, trong mặt trận thứ hai đối với Trung Quốc, thách thức vẫn còn phía trước khi Trung Quốc vẫn chưa công bố “Học thuyết Chính sách Đối ngoại” của họ. Tuy Trung Quốc đã trở thành nền kinh tế thứ hai thế giới nhưng hiện vẫn chưa rõ các nhà lãnh đạo Bắc Kinh có được cổ võ bởi thành tích này hay hộ đang muốn tập trung vào các công việc nội bộ, khi mà một phần ba dân số nước này vẫn đang sống trong nghèo đói? Đối với Trung Quốc lúc này phải lo các vấn đề an sinh xã hội hay họ đành trì hoãn để tiếp tục cuộc tranh giành ảnh hưởng trên trường quốc tế, chẳng hạn trong vấn đề Đài Loan, Việt Nam hay trong cuộc đối đầu với Mỹ? Hành động của chính quyền Obama phần nào phải tùy thuộc vào chính sách tiếp theo của Trung Quốc. Nước Mỹ không xa lạ để đối phó với các cuộc khủng hoảng quốc tế. Nếu Trung Quốc nhân nhượng, tạo ra một số “vùng tương tác”, Mỹ có thể tùy vào sự hơn thiệt để chọn lựa vcacs bước đi tiếp theo.

Mặt trận thứ ba là bài toán nước Nga. Việc Nga phản đối trật tự thế giới hiện nay có thể ngày càng tăng mối quan ngại của Mỹ. Thời gian đầu, ông Obama biện minh Nga và Mỹ đang trên lộ trình “cài đặt lại “ quan hệ. Mỹ cũng như NATO muốn coi Nga như một đối tác, song Nga lại thể hiện mình như một đối thủ. Dĩ nhiên, ông Obama có thể chuyển giao vấn đề này cho tổng thống kế tiếp. Đó là lời giải thích vì sao trong các nỗ lực đối phó với Nga, Mỹ hết sức lôi kéo Liên minh châu Âu (EU) và NATO cùng vào cuộc.  Nhưng nếu nước Nga áp dụng học thuyết quân sự mới, chắc chắn Mỹ sẽ không ngồi yên. Mỹ sẽ tính toán lại học thuyết quân sự của mình và tăng cường các yếu tố răn đe nhiều hơn.

Những ngày này Tổng thống Obama đang đối mặt với nhiều lời chỉ trích vì đã không nhanh chóng phản ứng trước sự trỗi dậy của ISIS. Ông bị các Thượng và Hạ nghị sĩ phê phán là chỉ mới taoh ra được “liên minh của ý chí”, trong khi đòi hỏi của tình hình là Tổng thống phải nói với Quốc hội và người dân Mỹ xem chính xác Mỹ phải làm gì đây, cần giải thích tại sao những kẻ cực đoan IS là mối đe dọa với nước Mỹ và phải vạch ra chiến lược cụ thể để đối phó./.