28/12/2914, tổng thống Chechnya Ramzan Kadyrov tuyên bố 2 vạn lính đặc nhiệm của Cộng hòa Chechnya đang sẵn sàng bảo vệ xứ Đại Nga, theo lệnh Tổng tư lệnh Putin (!). Có bạn bảo tôi: tuyên bố này của ngài Kadyrov nghe có vẻ “ất ơ”?

Chợt nhớ hai năm về trước Thành Lê tôi có làm một ghi nhanh về một vị đã “nổ”, ất ơ trong họp báo được Putin chủ trì. Xin được chép ra đây, rồi mới bình.

Những ngày này hai năm về trước, một “loạt súng chào” ất ơ đã cướp cò thành một vụ bê bối báo chí cười… ra nước mắt trên truyền thông xứ Bạch Dương.

Ghi chép năm 2012

Trong họp báo của tổng thống Nga 20/ 12/2012, Putin tiếp tục thể hiện phong độ đỉnh cao trong giao tiếp quần chúng (PR). Nhưng không phải không có những phút vị siêu cao thủ này  bị lúng túng.

Nữ chủ bút Dudaieva đến từ nước cộng hòa “thùng thuốc súng” Chechnya của Nga được phép đặt câu hỏi. Những câu hỏi của bà này không có gì đặc biệt, ngoài nhã ý “nâng bi” (bi da) cho chủ tọa giành điểm, nhưng chúng lại làm ngôi sao truyền thông trên đỉnh Kremli “khó ở”.

Trước hết, tên của tờ báo Chechnya này đã gây xôn xao, đúng hơn là gây những tràng cười: “Con đường Kadyrov”. Vấn đề, theo báo chí Nga, là tên gọi “Con đường Kadyrov” gợi lại điển cố thời xô viết, khi nhiều nhà máy, công trường, nông trang… được gọi tên “Con đường Lênin”. Thêm nữa, họ của nữ phóng viên này trùng một với lãnh tụ phiến quân khét tiếng – Dudaiev, từng dám đối đầu với nước Nga của Yeltsin. “Hòn đá ngầm” ở đây là thực tiễn gia đình trị Kadyrov, đã và đang trị vì theo một cung cách “Sultan” (Vua đồng thời là thủ lĩnh tôn giáo tối cao), trong khi Kremli vẫn phải vuốt ve sủng ái. Các báo Nga như Newsland, Inosmi… thỉnh thoảng vẫn đem quá khứ phiến quân trở cờ của Chúa tể “Đặc khu” Chechnya ra để nói móc. Các báo ấy bảo rằng Quảng trường Đỏ vẫn phải gãi sồn sột vì chứng “ôm rơm giặm bụng”, phải cưng chiều những vị có gen “sớm đầu tối đánh”, để họ không đòi độc lập, không ngả sang “Tây phương”, như Cộng hòa Ichkeria (cộng hòa ly khai Chechnya thời Dudaev, thập niên 90).

Những câu phỏng vấn trên làm cuộc họp báo chợt rẽ sang con đường mà Việt Nam gọi bỡn là “Trần Quấy”, bất chấp ý kiến chấn chỉnh đạo của chủ tọa… May mà diễn đàn này của làng báo Nga chóng trở về quỹ đạo chuyên nghiệp, khi gần như tất cả các cánh tay đều giơ lên, mong được đặt cho nguyên thủ những câu hỏi hóc búa của một báo giới, đang háo hức khám phá những bờ bến mới của tự do ngôn luận.

Mọi sự tưởng như đã qua đi, nhưng ngay ngày hôm sau, chính quyền Chechnya đã thông báo quyết định đóng cửa tờ “Con đường Kadyrov”, cho dù các “Mã Tốc” nhất mực kêu oan. Người cầm quyền của Chechnya, trước Cuộc họp báo cấp quốc gia hẳn đã nuôi ý đồ “lộ hàng” trên truyền thông Liên bang về sự thịnh vượng của xứ mình cai trị, nay “đổi lành thành giận”, “trảm” kẻ đã vụng về biến nước cờ “phò tướng” thành “chiếu tướng”. Thêm một bi - hài kịch của nghề báo ở xứ Liên Xô cũ, vốn đầy bất trắc. (hết ghi chép từ năm 2012)

Lời bình 2014

Nước cộng hòa tí hon Chechnya là trường hợp duy nhất được bao cấp khủng về chi phí về hành chánh công. Còn nhớ số liệu trên báo Nga (khoảng 1 tỉ rúp, trong khi chi phí của toàn bộ máy chính quyền liên bang cùng kỳ là khoảng 1,3 tỉ Nga tệ, năm 2009). Vậy, tuyên bố Sẵn sàng chiến đấu của Tổng thống Kadyrov vừa rồi phải chăng là những “phát súng”, không hề ất ơ, mà nhằm làm át đi những dự kiến (nhân đà khủng hoảng “cấm vận phương Tây”) giảm cấp ngân sách cho các chủ thể (vùng lãnh thổ) “tốn kém” trong Liên Bang Nga. Còn nhớ năm 2009, chính Putin đã nói: Đang giữa thời khủng hoàng, vậy mà chi phí (hành chính công) cứ tăng (Год-токризисный, арасходырастут!).

Chechnya quả vẫn là… “thùng thuốc súng”!