Xô Viết Nghệ Tĩnh [1930 – 1931] là một cuộc đấu tranh tự giác chống lại áp bức cường quyền vì độc lập dân tộc, dân chủ, dân sinh và hướng tới lý tưởng chủ nghĩa xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam.

Hoàn toàn không ngẫu nhiên mà phong trào cách mạng đầu tiên do những người cộng sản Việt Nam lãnh đạo lại nổ ra ở Nghệ Tĩnh. Trên mảnh đất này, kể từ khi thực dân Pháp xâm chiếm nước ta, luôn luôn nóng bỏng các cuộc đấu tranh, các phong trào yêu nước. Năm 1858, khi thực dân Pháp nổ súng xâm lược, Nguyễn Công Trứ, dù đã 80 tuổi vẫn một mực xin nhà vua cho cầm quân ra trận. Rồi khởi nghĩa Trần Tấn – Đặng Như Mai, và Khởi nghĩa Hương Khê theo tiếng gọi Cần vương của Phan Đình Phùng – Cao Thắng và Nguyễn Xuân Ôn – Lê Doãn Nhã. Khi hệ tư tưởng phong kiến bất lực trước nhiệm vụ cứu nước, người Nghệ Tĩnh đã đi đầu trong cuộc tìm kiếm con đường cứu nước mới với vai trò tiên phong của Phan Bội Châu và rất nhiều sỹ phu yêu nước khác. Đặc biệt, ở Nghệ Tĩnh, từ đầu tk xx, đã có một thế hệ thanh niên yêu nước khát khao đi tìm con đường mới để dấn thân vì nước. Từ Nghệ Tĩnh, họ đã xuất dương ra nước nước ngoài để tìm đường cứu nước, từ phong trào Đông Du của Phan Bội Châu  đến phong trào vô sản của Nguyễn Ái Quốc.

Đó là mạch nguồn của nhuệ khí, của tinh thần yêu nước và khát khao độc lập, tự do. Và nền tảngquan trọng cung cấp năng lượng cho sự khởi phát phong trào chính là  sự thay đổi của tình hình kinh tế - xã hội của Nghệ Tĩnh những thập kỷ đầu tk xx. Vinh đã trở thành một trung tâm công nghiệp lớn của cả nước, giai cấp công nhân nhanh chóng hình thành, đông dần lên và trưởng thành dần lên về tổ chức và tư tưởng. Đồng thời, tầng lớp trí thức, tiểu tư sản cũng hình thành, trở thành nguồn sáng tri thức cho cả cộng đồng . Với nền tảng đó, các tổ chức yêu nước và cách mạng đã ra đời và phát triển. Từ hội Hưng Nam đến Tân Việt đảng và Đông dương cộng sản liên đoàn đến Đảng cộng sản Việt Nam là một quá trình phát triển tự giác, liên tục. Các tổ chức này, mà trực tiếp là Đảng Cộng sản Việt Nam là người tổ chức, phát động và lãnh đạo phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh.

Xô Viết Nghệ Tĩnh chưa thành công nhưng đã trở thành ngọn đuốc xác lập vai trò của tư tưởng vô sản và Đảng Cộng Sản Việt Nam trong công cuộc đấu tranh giành tự do - độc lập cho dân tộc, hạnh phúc cho nhân dân; Là khúc tráng ca về tinh thần yêu nước và lý tưởng dấn thân vì nước.

Xô Viết Nghệ Tĩnh chưa thành công nhưng đã để lại cho Đảng cộng sản Việt Nam,  Cách mạng Việt Nam và hậu thế nhiều bài học xương máu về chính trị, tư tưởng, tổ chức, về phương pháp và nghệ thuật đấu tranh cách mạng.

Xô Viết Nghệ Tĩnh đã khép mình vào quá khứ 85 năm và trở thành trầm tích vàng của lịch sử dân tộc.Từ hôm nay, đối diện với tương lai đầy thử thách, Xô Viết Nghệ Tĩnh đang mách bảo chúng ta rất nhiều điều về tinh thần yêu nước, tinh thần tự nhiệm, khí chất anh hùng và khát khao hành động vì lý tưởng, xả thân vì lý tưởng.

Xô Viết Nghệ Tĩnh đang chỉ dẫn cho chúng ta hãy nhận biết Tổ Quốc và quê hương Xứ Nghệ đang cần gì và cỗ vũ chúng ta hãy sống, làm việc và cống hiến cho Đất nước và Nhân dân theo tinh thần dấn thân hào sảng của của những người chiến sỹ Xô Viết năm xưa./.