Ngày 3/6/2016, Diễn đàn An ninh châu Á lần thứ 15, tức Đối thoại Shangri-La (Shangri-La Dialogue) bắt đầu làm việc tại Singapore. Hơn 600 đại biểu gồm các bộ trưởng, thứ trưởng quốc phòng của hơn 20 quốc gia, chuyên gia quân sự, ngoại giao, học giả và báo chí các nước đã tới dự. Biển Đông được chọn là một trong 6 nội dung chính của cuộc Đối thoại này.

Ngày 4, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter đã phát biểu dài hơn 20 phút khai mạc phiên thảo luận “Đối phó với các thách thức an ninh phức tạp của châu Á”.

Ông Carter nói Mỹ tiếp tục cam kết có mặt tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương và nhấn mạnh tầm quan trọng của một trật tự khu vực dựa trên luật pháp quốc tế liên quan tranh chấp ở Biển Đông. Ông nói những hành động của Trung Quốc ở Biển Đông đang làm cô lập nước này tại một thời điểm mà toàn khu vực đang hợp tác và kết nối nhau.

Ông nhấn mạnh Mỹ sẽ tiếp tục bay, di chuyển và hoạt động ở bất cứ nơi nào mà luật pháp quốc tế cho phép ở Biển Đông và các nước trong khu vực có thể làm theo cách Mỹ đang làm.

“Bởi vì chỉ khi tất cả mọi người đều cùng tuân thủ một luật lệ, chúng ta mới có thể tránh các sai lầm của quá khứ giống như khi các quốc gia thách thức lẫn nhau bằng sức mạnh và ý chí, gây ra những hậu quả tàn khốc cho khu vực trước đây” - ông nói.

Kinh Hoa Thời báo (Trung Quốc) sáng 5/6 phát bình luận: Cater nhấn mạnh Mỹ nên hợp tác chặt chẽ với Trung Quốc, xây dựng một mạng an ninh rộng rãi hơn tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương nhằm đối phó với bọn khủng bố và các đe dọa an ninh khác. Cater nói: “Chúng tôi mong muốn mở rộng hiệp nghị với quân đội Trung Quốc, đồng thời với giảm thiểu rủi ro còn tranh thủ hợp tác chặt chẽ. Quân đội hai nước có thể bắt tay nhau cùng hành động.” “Mỹ hoan nghênh sự trỗi dậy của một Trung Quốc hòa bình, ổn định, phồn vinh, đóng vai trò có trách nhiệm trong ‘mạng an ninh có tính nguyên tắc’ của khu vực.” Có thể hiểu là Cater sẽ đi thăm Trung Quốc vào sang năm.

Hồ Dật Sơn, nghiên cứu viên Học viện Quan hệ quốc tế Đại học Nam Dương Singapore nhận xét: “So với bài nói năm ngoái, năm nay lời lẽ của ông Cater hòa dịu hơn nhiều…”

Theo Báo Buổi sớm (Singapore), Lưu Phục Quốc, nghiên cứu viên Trung tâm Nghiên cứu Quan hệ quốc tế ĐH Chính trị Đài Loan bình luận về bài phát biểu của ông Cater như sau:

Khi nói tới các vấn đề quan trọng, ông Cater sử dụng từ “nguyên tắc quốc tế”. Theo thống kê, ông đã đưa ra 37 vấn đề có tính nguyên tắc. Lưu Phục Quốc cho rằng tuy Cater dùng lời lẽ rất nhẹ nhàng không trực tiếp công kích ai nhưng lập trường lại kiên định, tỏ thái độ cứng rắn đối với vấn đề tự do hàng hải và đối với các hành động thực tế của Trung Quốc tại Biển Đông. Lưu Phục Quốc nói rất đáng quan tâm tới lời lẽ ngoại giao nước Mỹ sử dụng, nó phản ánh Mỹ cực kỳ kiên trì các nguyên tắc quốc tế và các quy định liên quan của luật pháp quốc tế. Nước Mỹ dùng phương thức nguyên tắc quốc tế để làm dịu những từ ngữ gay gắt, không đứng trên lập trường trực tiếp nhằm vào ai mà kiên trì các nguyên tắc quốc tế; tuy thế, các lời lẽ ấy chứa đựng những ý kiến bất đồng hoặc thái độ bất mãn của Mỹ đối với các hành động của Trung Quốc tại Biển Đông. 

Nguyễn Hải Hoành tổng hợp