Truyền thông quốc tế đưa tin Việt Nam triển khai tên lửa siêu thanh ra Trường Sa. Bộ Ngoại giao Việt Nam nói “tin này không chính xác”. Theo các nguồn tin tình báo và quân sự nước ngoài, Trung Quốc sẽ liều lĩnh hành động vào thời điểm sau G20 (ở tp Hàng Châu) cho đến lúc kết thúc bầu cử Tổng thống Mỹ. Các chuyên gia nói gì? Tại sao Biển Đông lại nóng lên mỗi ngày?

Tổng thống Mỹ Barack Obama từng đích thân nói với Chủ tịch Tập Cận Bình là Trung Quốc không được phép bồi đắp hay xây dựng cơ sở trên bãi cạn Scarborough ở phía bắc Biển Đông mà Bắc Kinh đã giành quyền kiểm soát từ tay Philippines. Thế nhưng ngày 13/8/2016, nhật báo Hồng Kông South China Morning Post (SCMP) đã tiết lộ rằng, ngay sau Hội nghị thượng đỉnh G20 tại Hàng Châu (từ ngày 4 đến 5/9/2016), Trung Quốc sẽ tiến hành bồi đắp bãi cạn này, bất chấp cảnh báo của Mỹ. Trích dẫn một nguồn thạo tin xin ẩn danh, tờ SCMP cho biết, Trung Quốc đã quyết tâm xây dựng căn cứ trên bãi cạn Scarborough, nhưng chưa khởi công vì không muốn khuấy động tình hình trước ngày nước này tổ chức Hội nghị thượng đỉnh G20 vào thượng tuần tháng 9. Thế nhưng ngay sau thời điểm đó, Bắc Kinh sẽ tranh thủ thời cơ nước Mỹ đang bị cuốn vào cuộc bầu cử tổng thống (sẽ diễn ra vào đầu tháng 11), để ra tay hành động. Nói một cách khác, hành vi công khai khiêu khích Mỹ và các nước châu Á của Bắc Kinh có thể diễn ra trong khoảng thời gian từ ngày 6/9 cho đến ngày 8/11, là ngày bầu cử tại Mỹ.

Ráo riết quân sự hóa

Tiến sĩ Jerry Hendrix, Giám đốc Chương trình Chiến lược và Đánh giá Quốc phòng tại Trung tâm An ninh mới của Mỹ (CNAS) nhận định trên trang mạng National Interest ngày 11/8: “Trung Quốc đang ráo riết chuẩn bị thâu tóm Biển Đông, một khi Bắc Kinh cho rằng thời điểm cuối cùng để thống trị toàn cầu và khu vực đang đến”. Những hình ảnh vệ tinh mới thu được của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington công bố cho thấy Trung Quốc đang xây dựng một loạt nhà chứa máy bay tại các đảo nhân tạo bồi lấp phi pháp trên đá Chữ Thập, đá Subi và đá Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Tiến sĩ Jerry Hendrix cho rằng những cấu trúc lục lăng kỳ lạ mà Trung Quốc xây dựng cạnh các nhà chứa máy bay này chính là ụ tên lửa, chứng tỏ Bắc Kinh có thể sẽ tuyên bố thiết lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) và khu vực quân sự trên Biển Đông.

Cũng theo Tiến sĩ Hendrix, các nhà chứa máy bay chiến đấu ở đá Chữ Thập và đá Subi có vẻ như sắp hoàn thành trong khi nhà chứa máy bay chiến đấu trên đá Vành Khăn mới trong giai đoạn đầu chế tạo. Mỗi cơ sở này có khả năng chứa tới 24 chiếc máy bay chiến đấu, kết hợp nhau để chứa 72 chiếc máy bay tiêm kích, gần gấp đôi lượng máy bay chiến thuật mà một chiếc tàu sân bay lớp Nimitz có thể chở. Lực lượng máy bay này có thể dễ dàng thiết lập nên ưu thế trên không trong một thời gian. Đặc tính trong thiết kế các nhà chứa máy bay này là có thể bảo vệ chúng khỏi các cuộc tấn công từ mọi phía, trừ các vũ khí mạnh nhất. Ngoài các ụ tên lửa hình lục lăng từng xuất hiện khá phổ biến trên đất liền Trung Quốc, trên các đảo nhân tạo còn mọc lên những cụm tháp được bố trí theo hình tam giác. Đây là mạng lưới cảm biến đồng bộ có khả năng bao quát nhiều phổ radar khác nhau.

Trong trường hợp Trung Quốc quyết định đặt cược vào 3 đảo nhân tạo này, họ có thể bố trí, lắp đặt các loại vũ khí tối tân, và về cơ bản sẽ đảo ngược cán cân sức mạnh trong khu vực, TS. Hendrix nhận định. Nếu Trung Quốc bố trí các cụm tên lửa diệt hạm YJ-62 trên cả 3 đảo nhân tạo này, họ sẽ gần như kiểm soát toàn bộ cửa ngõ phía nam của Biển Đông đối với các tàu quân sự và thương mại nước ngoài. Khi bổ sung hệ thống tên lửa phòng không HQ-9A có tính năng tương tự S-300 của Nga, Bắc Kinh có thể hạn chế hoạt động của các máy bay chiến thuật trong khu vực, chỉ ngoại trừ máy bay tàng hình F-22 và F-35. Các nhà hoạch định chính sách Mỹ sẽ không tự tin về khả năng sống sót của các máy bay thế hệ thứ 4 như F-16 và chiến đấu cơ FA-18 Hornet trên tàu sân bay nếu căng thẳng với Trung Quốc tiếp tục gia tăng dẫn đến bùng nổ xung đột.

Hoa Đông cũng “nóng” lên

Không chỉ trên Biển Đông, Hoa Đông cũng đang nóng lên từng ngày. Bộ Ngoại giao Nhật cho biết, gần đây, số lượng các tàu Chính phủ Trung Quốc hiện được triển khai tới khu vực xung quanh Senkaku/Điếu Ngư lớn hơn rất nhiều so với số lượng tàu của Bắc Kinh triển khai trên vùng biển gần Bãi cạn Scarborough. Việc triển khai các tên lửa đất đối đất YJ-62 trên các đảo nhân tạo ở quần đảo Trường Sa có thể giúp Trung Quốc khống chế các hoạt động quân sự và thương mại ở khu vực phía nam Biển Đông. Triển khai thêm tên lửa phòng không HQ-9A (có tính năng tương đương với S-300 của Nga), Trung Quốc có thể hạn chế đáng kể hoạt động của các loại chiến đấu cơ tàng hình hiện đại nhất của Mỹ như F-22 và F-35. Một khi các nhà chứa máy bay, trận địa tên lửa được hoàn thành, máy bay chiến đấu và tên lửa Trung Quốc ở phía nam Biển Đông có thể trực chiến ngày đêm.

Nhật Bản đang ngày càng lo ngại trước những hành động quyết liệt trên biển của Bắc Kinh, khi các tàu của Chính phủ Trung Quốc liên tiếp đi vào vùng biển của Nhật Bản gần Senkaku. Từ đầu tháng 8 đến nay, có tới 15 tàu chính phủ Trung Quốc cùng lúc đi vào vùng tiếp giáp lãnh hải ngay bên ngoài lãnh hải Nhật Bản xung quanh Senkaku. Cùng thời điểm ấy, có khoảng 200-300 tàu cá hoạt động ở vùng tiếp giáp ngoài khơi quần đảo này. Thông thường có khoảng 3 tàu của Chính phủ Trung Quốc được triển khai vào vùng tiếp giáp lãnh hải của Senkaku, thì có 4 hoặc 5 tàu được triển khai ở vùng biển gần Bãi cạn Scarborough. Từ ngày 5 đến10/8, Tokyo đã trao 30 công hàm phản đối cho Bắc Kinh, tố cáo các vụ xâm nhập liên tiếp của tàu Trung Quốc.

Ngoài ra, các cuộc diễn tập quân sự quy mô lớn mà Trung Quốc triển khai gần đây tại khu vực biển Hoa Đông, chính là nhằm gia tăng sức ép quân sự đối với Nhật Bản. Có thể dự đoán, quan hệ Trung- Nhật sẽ tiếp tục xấu đi trong thời gian tới, thậm chí không loại trừ xảy ra xung đột cục bộ quy mô nhỏ giữa hai nước. Nếu Trung Quốc đi xa hơn với việc lắp đặt tên lửa “sát thủ mẫu hạm” DF-21D trên một hoặc nhiều hơn các căn cứ ở khu vực đó, Hải quân Mỹ sẽ mất quyền tiếp cận căn cứ của mình ở Singapore và buộc phải triệt thoái về Australia, Trân Châu Cảng và Nhật Bản. National Interest cảnh báo, một khi những nhà chứa máy bay và công sự tên lửa được gia cố xong thì máy bay và tên lửa sẽ được chuyển đến và lắp đặt ngay trong đêm và có thể Tổng thống Mỹ chỉ nhận được cuộc gọi khẩn cấp lúc rạng sáng hôm sau (tức là khi đã quá muộn để ra quyết định).

Phản ứng dây chuyền

Tình hình Biển Ðông mấy ngày qua càng nóng lên sau khi hãng tin Reuters tuần trước đăng bài phóng sự đặc biệt của phóng viên Greg Torode nói rằng, Việt Nam đã triển khai hỏa tiễn đến vùng quần đảo Trường Sa. “Việt Nam đang có hỏa tiễn bình phi siêu thanh 3M-14E Klub có khả năng tấn công tới lục địa Trung Quốc”. Dẫn nguồn tin từ giới ngoại giao và quân sự, cũng như căn cứ vào thông tin tình báo nước ngoài, bài phóng sự này cho biết Hà Nội đã vận chuyển một số giàn phóng hỏa tiễn từ đất liền tới 5 căn cứ ở quần đảo Trường Sa trong những tháng gần đây. Bộ Ngoại Giao Việt Nam khẳng địnhthông tin này là “không chính xác”. Chưa có những bằng chứng mới để kiểm định việc này, nhưng Reuters cho biết chi tiết rằng, đó là loại hỏa tiễn EXTRA (Extended Range Artillery Rocket) Việt Nam đã mua của Israel từ mấy năm trước. Về mặt chiến thuật, khác với trọng pháo bắn đi những đạn trái phá bay tự động theo đường đạn đạo, đây là loại đạn pháo đẩy đi bằng hỏa tiễn và có thể có bộ phận điều khiển để nhắm trúng mục tiêu.

Một giàn hỏa tiễn EXTRA có nhiều ống phóng, trung bình là 4 và có thể tới 8 hay 12, đặt trên xe di động và có thể khai hỏa từng hỏa tiễn hay toàn thể cùng lúc. Trường hợp ở Trường Sa là những đảo nhỏ, giàn phóng có thể gắn cố định và được ngụy trang để máy bay hay vệ tinh không nhìn thấy từ trên không. Nếu sử dụng hệ thống hỏa tiễn EXTRA ở Trường Sa sẽ có lợi điểm là ít đòi hỏi nhu cầu tiếp liệu và bảo trì, đồng thời chỉ cần hỗ trợ bằng những giàn radar chiến thuật nhỏ. Tầm bắn xa của EXTRA khoảng 80 dặm (hơn 150 km), đủ để tấn công đến các căn cứ trên những đảo nhân tạo mà Trung Quốc đã xây dựng trên đá Xu Bi, Chữ Thập, Vành Khăn. Mỗi hỏa tiễn mang đầu nổ 275 pounds. Do tên lửa được điều hành bởi máy bay không người lái, điều đó giúp đánh trúng một số mục tiêu trên mặt đất, cũng như trên biển. Điều này gây nguy hiểm cho các cơ sở của Trung Quốc trên các đảo nhân tạo được bồi đắp trong những năm gần đây trên quần đảo tranh chấp, bao gồm đường băng, nhà chứa máy bay, bến cảng và các ngọn hải đăng.

Có ích cho Hoàng Sa

Ngày 17/8/2016, tại Hội thảo quốc tế “Quy chế pháp lý của đảo, đá trong luật quốc tế và thực tiến ở Biển Đông” tổ chức ở Nha Trang, các học giả trong và ngoài nước đã dành trọn cả ngày để thảo luận đầy đủ các khía cạnh, từ pháp lý đến chính trị của phán quyết do PCA đưa ra ngày 12/7. Bà Amy Searight, nghiên cứu viên cao cấp thuộc CSIS (Hoa Kỳ) nhận định: Việt Nam có thể sử dụng ảnh hưởng từ kết quả vụ kiện của riêng mình để gây áp lực với Trung Quốc, buộc nước này phải ngồi vào bàn đàm phán về vấn đề Hoàng Sa. “Việt Nam cũng có thể căn cứ luật quốc tế để kiện Trung Quốc ở Hoàng Sa”, vì việc PCA ra phán quyết bác bỏ yêu sách “đường lưỡi bò” của Trung Quốc ở Biển Đông và khẳng định không có cấu trúc nào ở Trường Sa được hưởng quy chế đảo đã tạo ra một tiền lệ tốt. Chuyên gia người Đức Gerhard Manfred cũng đánh giá trong phán quyết vụ kiện Biển Đông giữa Philippines và Trung Quốc, PCA không đề cập rõ đến Hoàng Sa, tuy nhiên phán quyết của Tòa có “tác động gián tiếp” và sẽ “có ích cho tương lai Hoàng Sa”. Theo TS. Trần Việt Thái, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, Học viện Ngoại giao, khi nào cần thiết, Việt Nam có thể khởi kiện Trung Quốc. Chúng ta không từ bỏ quyền nào cả nhưng hiện vẫn bảo lưu, chưa sử dụng đến.

Thừa nhận phán quyết của tòa PCA đã mở ra những cơ hội và tác động mạnh mẽ đến Việt Nam, nhất là chủ quyền tại Hoàng Sa, TS. Trần Việt Thái đánh giá Hội thảo quốc tế hôm 17/8 tại Khánh Hòa đã có những đóng góp quan trọng cho cuộc đấu tranh pháp lý giai đoạn tới. Vị chuyên gia cho rằng, việc Tòa PCA ra phán quyết không công nhận “đường chín đoạn” của Trung Quốc tại Biển Đông đã mở ra những cơ hội thuận lợi chưa từng có đối với Việt Nam trong quá trình đấu tranh bảo vệ chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ. TS. Thái nhấn mạnh 3 tác động nhãn tiền: Thứ nhất, phán quyết làm giảm diện tích tranh chấp. Thứ hai, nó cung cấp cho Việt Nam những lập luận hết sức sắc bén khi đấu tranh pháp lý. Thứ ba, kết luận của Tòa làm rõ ra rất nhiều điểm mà trước đây chúng ta không nghĩ đến. Tất cả tạo nên tiền đề lâu dài để sau này đưa vào việc phân định đường biển, là cơ sở quan trọng giải quyết các tranh chấp, kiến tạo hòa bình giữa các bên liên quan./.