Hiện tượng mai một các giá trị văn hóa truyền thống là câu chuyện không còn mới nhưng chưa bao giờ cũ. Thậm chí có thể xem đó là một chủ đề luôn nóng. Trong đó, sự mai một giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc ít người rất cần được quan tâm. Có thể thấy xu hướng Kinh hóa rõ rệt trong cộng đồng này. Đặc biệt lớp trẻ người dân tộc thiểu số hiện ít tha thiết với các giá trị văn hóa truyền thống, không chịu khó tìm hiểu, ít có ý thức giữ gìn. Một số thấm chí còn rơi vào trạng thái tự ti dân tộc. Trong khi đó, không ai khác, chính họ là thế hệ kế cận, người có vai trò quyết định trong việc duy trì, phát triển những giá trị này. Tuy nhiên, ta cũng cần nhìn lại liệu những hiện tượng ấy có phải chỉ là bề nổi hay không? Thực chất mức độ mai một đang ở mức độ nào? Nếu thực sự nghiêm trọng thì làm sao để những người trẻ hiểu và yêu hơn các phong tục tập quán truyền thống của dân tộc mình? Làm sao để khơi dậy trong họ lòng tự tôn, tự hào dân tộc và trách nhiệm bảo vệ, giữ gìn, phát triển? Chúng tôi đã chia sẻ những trăn trở đó với các bạn trẻ và nhận về nhiều ý kiến khác nhau. Xin trân trọng giới thiệu bạn đọc một số ý kiến của những người là con em dân tộc thiểu số hoặc người Kinh gắn bó và hiểu cộng đồng dân tộc thiểu số. Chúng tôi hy vọng sẽ tiếp tục nhận được ý kiến phản hồi về email: trangdoanphan1412@gmail.comhoặc Facebook Page: Diễn Đàn Trẻ - Tạp chí Văn hóa Nghệ An.

Vi Ngọc Ngà – Nhân viên KS Mường Thanh – Con Cuông – Nghệ An

Tôi là người dân tộc Thái. Tôi thích tìm hiểu văn hóa, phong tục tập quán của dân tộc mình nên cũng có thể nắm bắt được, dù không nhiều. Tuy nhiên, tôi thấy không ít bạn trẻ người dân tộc thiểu số không hiểu và chưa nắm bắt được văn hóa của dân tộc mình. Sự mai một các giá trị văn hóa vì thế cũng đang ở mức đáng lo ngại. Chữ viết và một số truyền thống tốt đẹp của dân tộc không được bảo tồn, các các nét văn hóa đặc trưng như: lễ hội, cưới hỏi, các trò chơi dân gian mang đậm bản sắc của dân tộc thiểu số đang có xu hướng mất dần đi…Việc giới trẻ đi ra ngoài, học hỏi, tiếp xúc rộng là cần thiết để góp phần xây dựng, phát triển quê hương. Nhưng, tôi nghĩ, việc bảo tồn các giá trị văn hóa tốt đẹp cũng quan trọng không kém để đảm bảo được sự phát triển bền vững. Muốn làm được điều đó, theo tôi thì không phải chỉ tuyên truyền là được mà cốt yếu phải làm sao để người trẻ có tình yêu đối với bản sắc dân tộc mình; từ đó chủ động tìm hiểu và phát triển nó. Ngoài ra, nên chăng, tăng cường đề cập đến các nội dung văn hóa trong chương trình giảng dạy ở các trường học. Tại sao những tiết học về địa phương, sinh hoạt ngoại khóa lại không dạy cho các em về văn hóa truyền thống của dân tộc mình cũng như các dân tộc đang cùng chung sống trên địa bàn?

H vy niê – UBND xã Cư Bao – TX Buôn Hồ - Đắk Lắk

Là người con dân tộc Ê đê, tôi luôn chủ động tìm gặp những người già trong buôn hay mua sách, báo đọc để nắm bắt và hiểu văn hóa dân tộc mình. Rất tiếc, nơi tôi ở, có rất ít, thậm chí gần như không bạn trẻ nào chịu tìm hiểu như thế. Chỉ những gia đình là nghệ nhân thì con cái mới biết một chút về bản sắc dân tộc mình. Các bạn trẻ xem đó là những thứ lạc hậu và không muốn tìm hiểu. Nhiều bạn có tâm lý tự ti, xấu hổ khi mình là người dân tộc thiểu số. Đáng buồn là điều này lại xảy ra đối với những người được học đàng hoàng, sống và làm việc ở thành phố. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này song tôi nghĩ quan trọng là bởi các bạn trẻ không được tiếp xúc, truyền dạy nhiều về các giá trị truyền thống để hiểu, thấm và yêu nó. Khi không gian văn hóa cổ truyền bị phá vỡ; hình thức canh tác thay đổi (từ trồng lúa cạn sang trồng cây công nghiệp dài hạn) thì các nghi thức, nghi lễ, lễ hội gắn liền với nó cũng mất dần. Điều này dẫn đến sự mai một các giá trị văn hóa một cách nghiêm trọng, đáng báo động. Để có thể bảo tồn, tôi nghĩ cần nhiều hơn những nhà nghiên cứu tâm huyết về văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số; cần khôi phục các lễ hội mà không mang tính thương mại; cần mở lớp dạy các bạn trẻ đánh cồng chiêng, dệt thổ cẩm... Đặc biệt, người truyền dạy phải thực sự tâm huyết. Các bậc cha mẹ cũng cần dạy cho con biết về văn hóa dân tộc mình. Là một người trẻ trong cộng đồng dân tộc thiểu số, tôi thiết tha một điều rằng: Các bạn đừng quá lạm dụng tiếng phổ thông mà quên đi tiếng mẹ đẻ của mình.

Lô Thị Trúc Đào – Nhân viên văn phòng – Hà Nội

Tôi chưa bao giờ thấy xấu hổ hay tự ti khi nói với người khác rằng mình là người dân tộc Nùng. Ngược lại, tôi thấy tự hào về điều đó. Tôi không hiểu sao nhiều bạn trẻ người Kinh lại có cái nhìn không công bằng đối với người dân tộc thiểu số. Đó chính là nguyên nhân khiến một số bạn thấy mặc cảm, không muốn công khai mình là người dân tộc thiểu số. Tôi nghĩ trước khi nghĩ về việc bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc ít người thì cần nghĩ về điều này trước đã. Làm sao để họ khi bước ra xã hội không còn phải ngại ngần về gốc gác của mình. Khi giải quyết được điều này, tôi tin, người trẻ sẽ tự tin hơn, say mê hơn trong việc tìm hiểu và gìn giữ bản sắc dân tộc. Bởi nếu bản sắc của họ trong mắt bạn bè những vùng miền khác được xem như một thứ lạc hậu, lạ lẫm, không giá trị thì họ còn đâu hứng thú để mà tìm hiểu. Trong tình trạng mai một các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số hiện nay tôi đặc biệt muốn nhấn mạnh đến vấn đề tiếng nói và chữ viết. Có nhiều người hiện nay không nghe, nói được mấy tiếng dân tộc mình nữa. Nếu đến cả ngôn ngữ dân tộc cũng không biết thì nói gì đến tìm hiểu văn hóa truyền thống của cha ông, nói gì đến việc gìn giữ.

Hòa Thị Hằng – Đoàn TNCS HCM xã EaNa, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk

Tôi thấy các bạn trẻ hiện nay ít tìm hiểu văn hóa dân tộc thiểu số. Nhiều người trẻ không muốn sử dụng tiếng mẹ đẻ; phần lớn biết nói nhưng không biết viết tiếng dân tộc mình. Họ không thích mặc đồ truyền thống dân tộc, đánh cồng chiêng mà thay vào đó là nghe nhạc Hiphop, mặc quần rách, áo hở vai,..v..v. Có lẽ đó cũng là điều dễ hiểu trong thời đại ngày nay; khi mà cùng với sự phát triển của đời sống kinh tế - xã hội, các luồng văn hóa khắp nơi xâm nhập mạnh mẽ vào từng buôn làng. Sự vận động, biến đổi là khó tránh khỏi. Tôi đồng ý cái gì không phù hợp thì nên bỏ nhưng quan trọng là phải nhận diện và giữ được bản sắc. Điều này quả không dễ chút nào. Để làm được việc đó, chúng ta nên quan tâm và phát huy vai trò của các già làng, trưởng bản, nghệ nhân - những người có uy tín và nắm bắt rõ phong tục, tập quán dân tộc mình. Họ sẽ là người truyền dạy hiệu quả cho con cháu, thanh niên trong buôn. Tại địa phương tôi, để giới trẻ biết đến và yêu các phong tục truyền thống hơn, chúng tôi còn lập các đội cồng chiêng trẻ ở từng buôn; tổ chức hội thi hòa tấu chiêng, nhạc cụ dân tộc, hát aray, hát song ngữ; tổ chức chơi các trò chơi dân gian,..Tôi tin từ những việc nhỏ như thế, các bạn trẻ sẽ có niềm hứng thú và chịu khó tìm hiểu để biết và yêu bản sắc dân tộc mình hơn.

Cao Diệu Linh – HLV Võ cổ truyền VN– Quảng Bình

Dù không phải người dân tộc thiểu số nhưng quê của tôi ở miền núi. Từ nhỏ tôi được sống cạnh, tiếp xúc với bà con dân tộc Rục. Sau này trong quá trình công tác tôi cũng được đi và thăm nhiều dân tộc khác nhau. Tôi thấy mặc dù có những thay đổi trong đời sống sinh hoạt, văn hóa; những người nắm rõ, hiểu sâu phong tục tập quán, nghi lễ của dân tộc mình dần ít đi nhưng về cơ bản các giá trị truyền thống cốt lõi vẫn được giữ nguyên. Quả thực các bạn trẻ dân tộc thiểu số hiện nay hiện đại hơn, thích những thứ mới lạ hơn song tôi vẫn giữ niềm tin mãnh liệt rằng họ luôn mang trong mình lòng tự tôn dân tộc. Trong xu hướng phát triển chung, có thể họ phải bắt kịp những cái mới nhưng trong họ bản sắc dân tộc vẫn còn đó, như hơi thở. Trong rất nhiều cách bảo tồn văn hóa dân tộc thiểu số, tôi muốn nhấn mạnh đến việc khai thác các giá trị đó đưa vào du lịch. Những nguồn thu từ du lịch không chỉ giúp cả thiện đời sống bà con mà còn quay lại phục vụ công tác bảo tồn. Ngoài ra việc tăng cường quảng bá các giá trị văn hóa trong các chương trình du lịch sẽ giúp du khách lẫn người dân địa phương chú ý tìm hiểu, biết đến nhiều hơn. Nhờ đó, các giá trị sẽ sống và có sức lan tỏa, thu hút được sự quan tâm của người trẻ.