Vừa qua, Giải thưởng Đột phá(Breakthrough Prize) năm 2017 đã được trao cho các nhà khoa học hàng đầu thế giới thuộc ba lĩnh vực: khoa học sự sống, vật lý cơ bản và toán học. Đây là lần trao giải thứ 5, với tổng giá trị các giải thưởng lên tới hơn25 triệu USD, lớn nhất kể từ lần trao giải đầu tiên (2013). Vì giá trị mỗi giải lớn hơn gấp đôi giá trị giải Nobel nên giải Đột phá còn được gọi là giải Nobel của thế kỷ XXI.

Các Giải Đột phá đã trao lần này như sau:

1) NămGiải Đột phá năm 2017 về Khoa học sự sống (Life Sciences), mỗi giải 3 triệu USD, trao cho 5 người sau đây:

- Stephen J. Elledge (người Mỹ, sinh 1956, hiện làm việc tại Harvard Medical School), vì đã giải thích sự cảm nhận và phản ứng của tế bào hạt nhân đối với sự tổn thương của DNA, và đưa ra các ý kiến về sự phát triển và điều trị ung thư.

- Harry F. Noller (Mỹ, s.1939, University of California, Santa Cruz), vì đã phát hiện tác dụng nòng cốt của RNA trong việc hình thành các trung tâm hoạt tính của ribosome, tức các cơ chế cơ bản của sự tổng hợp protein trong tất cả các tế bào, qua đó liên hệ sinh vật học hiện đại với nguồn gốc sự sống, giải thích nguyên nhân tại sao nhiều chất kháng sinh thiên nhiên lại phá hoại sự tổng hợp protein.

- Roeland Nusse (Hà Lan, s.1950, Stanford University), vì các nghiên cứu khai phá về đường truyền tín hiệu Wnt (Wnt pathway), một trong các hệ thống tín hiệu liên tế bào quan trọng trong sự phát triển, ung thư và sinh học tế bào gốc.

- Yoshinori Ohsumi (Nhật, s. 1945, Tokyo Institute of Technology) vì đã giải thích hiện tượng tự thực (autophagy, tự ăn chính mình), một hệ thống tái tuần hoàn, trong đó các tế bào tạo ra chất dinh dưỡng từ những thành phần không quan trọng hoặc đã bị phá hủy. [Ghi chú: Ohsumi vừa mới được trao giải Nobel Y học năm 2016 cũng vì cống hiến nói trên].

-Huda Yahya Zoghbi (nữ, Mỹ gốc Lebanon, s. 1955, Baylor College of Medicine)vì các khám phá nguyên nhân di truyền và cơ chế sinh hóa của hội chứng rối loạn tủy sống và hội chứng Rett, cùng các nghiên cứu làm rõ cơ lý phát bệnh thoái hóa thần kinh và các bệnh về thần kinh.    

2) MộtGiải Đột phá năm 2017 về Vật lý cơ bản trị giá 3 triệu USD trao cho ba người dưới đây (mỗi người 1 triệu USD) vì những cống hiến về lý thuyết trường lượng tử, lý thuyết dây và lực hấp dẫn lượng tử:

- Joseph Polchinski (Mỹ, s. 1954, University of California, Santa Barbara), vì những tiến bộ có tính cách mạng trong lĩnh vực lý thuyết trường lượng tử, lý thuyết dây và lực hấp dẫn lượng tử.

- Andrew Strominger (Mỹ, s. 1955, Harvard University), vì các cống hiến đi sâu và có tính khai phá về lý thuyết trường lượng tử, lực hấp dẫn lượng tử, lý thuyết dây và hình học. Thống kê do Strominger và Vafa cùng thực hiện về mối liên hệ entropy Bekenstein-Hawking đã thống nhất các định luật về nhiệt động lực học với các định luật cơ học của hố đen và vạch ra bản chất holographic của không-thời gian lượng tử.

-Cumrun Vafa (Mỹ gốc Iran, s. 1958, Harvard University)vì các cống hiến đi sâu và có tính khai phá về lý thuyết trường lượng tử, lực hấp dẫn lượng tử, lý thuyết dây và hình học.  Thống kê do Vafa và Strominger cùng thực hiện về mối liên hệ entropy Bekenstein-Hawking đã thống nhất các định luật về nhiệt động lực học với các định luật cơ học của hố đen và vạch ra bản chất holographic của không-thời gian lượng tử.

3) Một Giải Đột phá năm 2017 về toán học trị giá 3 triệu USD trao cho Jean Bourgain, (người Bỉ, s. 1954, Institute for Advanced Study) vì các cống hiến đa dạng về giải tích học, toán học tổ hợp (combinatorics), phương trình đạo hàm riêng, hình học chiều cao (high-dimensional geometry) và lý thuyết số.      

4) SáuGiải Những chân trời mới (New Horizons prize)mỗi giải 100 nghìn USD trao cho 10 nhà khoa học trẻ dưới đây:

     + Bagiải về lĩnh vực Vật lý:

- Một giải cho ba người: Asimina Arvanitaki (Perimeter Institute, Ontario), Peter W. Graham (Stanford University), Surjeet Rajendran (University of California, Berkeley);

- Một giải cho hai người: Simone Giombi (Princeton University)và Xi Yin (Harvard University);

- Một giải cho Frans Pretorius (Princeton University). 

     + Ba giải về lĩnh vựcToán học:

- Một giải cho Mohammed Abouzaid (Columbia University); 

- Một giải choHugo Duminil-Copin (Institut des Hautes Études Scientifiques và University of Geneva);

- Một giải chohai người: Benjamin Elias (University of Oregon) vàGeordie Williamson (Kyoto University và University of Sydney).

Ngoài ra lần này Quỹ Giải thưởng Đột phá còn trao:

5) Một Giải Đột phá đặc biệt về Vật lý cơ bản trị giá 3 triệu USD cho 1015 thành viên trong nhóm làm Dự án LIGO tức Đài quan trắc sóng hấp dẫn bằng giao thoa kế laser(Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory). Dự án này đã ghi nhận được sóng hấp dẫn phát ra từ vụ sáp nhập của hai lỗ đen ở cách Trái Đất hơn một tỷ năm ánh sáng. Phát hiện này mang tính đột phá ở chỗ lần đầu tiên khẳng định một cách trực tiếp sự tồn tại của sóng hấp dẫn và sự sáp nhập của hai lỗ đen.

- Ba nhà sáng lập dự án LIGO là Kip Thorne (Mỹ, s. 1940, Caltech), Rainer Weiss (Mỹ gốc Đức, s. 1932, MIT) và Ronald Drever (Anh, s. 1931, Caltech), [mới qua đời hôm 7/3/2017] chia nhau số tiền 1 triệu USD;

- 1012 thành viên còn lại chia nhau số tiền 2 triệu USD [.

6) Hai Giải Đột phá Thách thức Trẻ (Breakthrough Junior Challenge) mỗi giải 400 nghìn USD trao cho hai sinh viên cùng với nhà trường và các giáo viên của họ, vì thành tích làm video trình bày về vật lý lượng tử và khoa học sự sống:

- cô Antonella Masini, 18 tuổi người Peru,

- cô Deanna See, 17 tuổi người Singapore.

Giải thưởng Đột phá (Breakthrough Prize) nhằm thừa nhận và vinh danh các nhà khoa học hàng đầu thế giới.Lĩnh vực được trao giải hiện nay gồm khoa học sự sống (mỗi năm tối đa 5 giải) và vật lý cơ bản (mỗi năm một giải), về sau có thêm toán học (mỗi năm một giải). Mỗi giải gồm số tiền 3 triệu USD, ngoài ra mỗi người nhận giải còn được tặng một chiếc cúp kỷ niệm do Olafur Eliasson chế tác. Những người được trao giải lần này sẽ là thành viên Ủy ban tuyển chọn các ứng viên dự giải lần sau.

Các nhà sáng lập và tài trợ Giải Đột phá gồm ba cặp vợ chồng doanh nhân-tỷ phú:

- Sergey Brin (đồng sáng lập Google) và vợ là Anne Wojcicki (sáng lập và CEO công ty xét nghiệm gene 23andMe);

- Yuri Milner (nhà vật lý, nguyên CEO công ty mạng Internet lớn nhất Nga Mail.ru)và vợ là Julia Milner ;

- Mark Zuckerberg (sáng lập Facebook) và vợ làPriscilla Chan.

Cuối năm 2013 tỷ phú Trung QuốcJack Ma(Mã Vân), nhà sáng lập Tập đoàn Alibaba và vợ là Cathy Zhang (Trương Anh) tuyên bố tham gia Giải Đột phá và hứa góp mỗi năm 3 triệu USD.

Giải Đột phá về Vật lý cơ bảndo Yuri Milner sáng lập năm 2012. Giải Đột phá về Khoa học sự sống do cả bốn cặp vợ chồng nói trên cùng sáng lập năm 2013.Giải Đột phá về Toán học do Mark Zuckerberg và Yuri Milner sáng lập và công bố tại lễ trao Giải Đột phá năm 2014.

Trang mạng breakthroughprize.org cho biết tổng giá trị các giải Đột phá đã trao trong 5 năm qua (2013-2017) lên tới 200 triệu USD.

.......................

Nguồn :- https://breakthroughprize.org/