Quá trình quy phục
Hôm 27/10, Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy đã sa thải chính quyền ly khai của Catalonia, kêu gọi một cuộc bầu cử khu vực sớm vào ngày 21/12 và tuyên bố chính quyền trung ương sẽ trực tiếp cai quản vùng tự trị đông bắc. Quá trình quy phục trước chính quyền trung ương đã bắt đầu suôn sẻ vào ngày 30/10 khi các viên chức phớt lờ lời kêu gọi bất tuân dân sự và quay lại làm việc trong khi các đảng ly khai đồng ý tham gia cuộc bầu cử tháng 12. Một số nhà lãnh đạo bị lật đổ nổi bật nhất của xứ Catalonia bao gồm Puigdemont và Phó thủ hiến Oriol Junqueras nói rằng họ sẽ không chấp nhận bị sa thải. Tuy nhiên, các đảng phái của họ, PdeCat và Esquerra Republicana de Catalunya, cho biết sẽ tham gia vào cuộc bầu cử do thủ tướng kêu gọi, tỏ ý ngầm chấp thuận sự cai trị trực tiếp của Madrid. Nghị viện khu vực cũng đã hủy bỏ cuộc họp ngày 31/10, một tín hiệu khác cho thấy các nhà lập pháp đã chấp nhận bị đuổi việc.
Báo chí Tây Ban Nha đưa tin ông Puigdemont đã lái xe tới thành phố Marseilles của Pháp để bắt chuyến bay tới Bỉ cùng 5 thành viên khác trong chính quyền cũ của mình. Trước đó, bộ trưởng Bộ Tị nạn và Di cư của Bỉ nói rằng ông Puigdemont có thể xin tị nạn tại nước này. Các nhà chức trách Tây Ban Nha tuyên bố các cựu quan chức Catalonia đã lạm dụng quyền lực của họ để đẩy mạnh chiến dịch ly khai. "Với những quyết định và hành động trong 2 năm gần đây, họ đã gây ra một cuộc khủng hoảng về thể chế với đỉnh điểm là việc đơn phương tuyên bố độc lập, thể hiện sự khinh thường hiến pháp", Bộ trưởng Tư pháp Jose Manuel Maza nói. Các cáo buộc hình sự là động thái mới nhất của các quan chức Tây Ban Nha nhằm ngăn chặn phong trào độc lập của Catalonia.
Các quan chức bị buộc tội không bị bắt ngay hôm 30/10. Họ được yêu cầu trình diện tại một tòa án ở Madrid trong những ngày tới. Không rõ liệu họ có thể tham gia cuộc bầu cử tháng 12 hay không. Theo Reuters, hôm 29/10, hàng trăm nghìn người ủng hộ Tây Ban Nha thống nhất đã xuống đường trong cuộc biểu tình lớn nhất của lực lượng được gọi là đa số im lặng. Họ là những người đã theo dõi các chính trị gia khu vực thúc đẩy độc lập của Catalonia và chọn đứng ngoài phong trào. Cảnh sát được triển khai dày đặc trên đường phố để ứng phó với những rắc rối có thể xảy ra khi các lãnh đạo Catalonia khẳng định họ sẽ thực hiện công việc của chính quyền "độc lập". Theo mệnh lệnh của chính phủ Tây Ban Nha, họ "có vài giờ" để thu dọn đồ đạc nhưng có thể sẽ bị bắt giữ nếu ở lại lâu hơn trong văn phòng. Bất chấp đe dọa này, một số quan chức Catalonia đã xuất hiện ở nơi làm việc vào ngày 30/10. Ít nhất một bộ trưởng của chính quyền cũ đã tới văn phòng.
Josep Rull, cựu bộ trưởng Catalonia, đăng trên Twitter bức ảnh ông ngồi trước máy tính tại văn phòng với chú thích "Tại bàn làm việc, thực hiện những nhiệm vụ mà tôi được người dân Catalonia giao phó". Tuy nhiên, ông đã rời khỏi văn phòng khoảng 1 tiếng sau đó. Cesar Puig, một quan chức khác của Catalonia, đã tới Bộ Nội vụ và được cho là đã lang thang quanh đó trước khi rời đi. "Ông ấy nói tạm biệt. Ông ấy không nói khi nào quay lại và cũng không lấy đồ đạc gì mang theo", người gác cổng cho biết. Trong khi đó, một số nhân viên vẫn làm việc bình thường cho dù không rõ họ đang làm việc cho "quốc gia độc lập" Catalonia hay là một nhánh của chính quyền Madrid. "Chúng tôi đang chờ đợi để biết điều gì sẽ xảy ra", Elisabet Masana, 50 tuổi, thư ký của Bộ Nội vụ, nói với Washington Post.
Hai cuộc thăm dò ý kiến cho thấy làn sóng ủng hộ độc lập có thể đã bắt đầu suy yếu. Theo khảo sát của Sigma Dos trên El Mundo, 33,5% người Catalonia ủng hộ độc lập trong khi cuộc thăm dò của Metroscopia trên El Pais cho thấy tỷ lệ chỉ là 29%. Trong cuộc điều tra chính thức do chính quyền Catalonia thực hiện hồi tháng 7, con số này là 41,1 %. Trước đó, những người phản đối ly khai đã tẩy chay cuộc trưng cầu dân ý ngày 1/10 khi chỉ có 43% người dân tham gia bỏ phiếu quyết định độc lập. Sự yên tĩnh ngày 30/10 trên đường phố Barcelona là lời đáp của họ sau cuối tuần bất ổn, khi phản ứng của khu vực với lệnh tiếp quản của chính quyền trung ương còn chưa rõ ràng. Lời kêu gọi bất tuân dân sự trên quy mô lớn từ các đoàn thể đứng sau chiến dịch ly khai đã không thu hút được nhiều người tin theo. Các công chức như giáo viên, lính cứu hỏa và cảnh sát đã bắt đầu làm việc bình thường vào ngày 30/10 và không có dấu hiệu đình công rộng rãi.
Ba hậu quả nghiêm trọng
Trong vòng có ba tuần vừa qua, do khủng hoảng chính trị, các doanh nghiệp quan trọng của vùng Catalonia - theo ước tính mới nhất là 1.500 doanh nghiệp - đã chạy vội ra khỏi nơi đây để đến những nơi khác ở Tây Ban Nha. Câu hỏi đặt ra là giả sử tình hình Catalunya tái ổn định thì liệu những doanh nghiệp nói trên có quay lại hay không? Câu trả lời là dường như không. Ví dụ cụ thể là trường hợp Quebec. Cách nay 40 năm, lo ngại Quebec trở thành một nước độc lập, rất nhiều công ty lớn đã bỏ Montreal để đến Toronto, hiện là thủ đô kinh tế của Canada. Các doanh nghiệp nói trên không hề quay lại Montreal.
Cuộc tháo chạy hỗn loạn của các doanh nghiệp ít nhất gây ra ba hậu quả có sức tàn phá ghê gớm. Trước hết là sự ra đi của các doanh nghiệp này. Hậu quả thứ hai, nguy hiểm hơn, là sự di dời của các doanh nghiệp quy mô vừa, tuy không nổi tiếng trên phạm vi quốc tế nhưng có liên hệ chặt chẽ và có vai trò quan trọng đối với nền kinh tế Catalonia. Nếu phải lựa chọn giữa một bên là vùng lãnh thổ có 7,5 triệu dân và bên kia là thị trường hơn 500 triệu người tiêu dùng của châu Âu, thì các doanh nghiệp này có câu trả lời rất nhanh. Hậu quả thứ ba là cuộc khủng hoảng chính trị đã đưa ra một tín hiệu xấu cho các doanh nhân muốn đầu tư vào một vùng có rất nhiều lợi thế, như nhân công có tay nghề cao, đa dạng văn hóa, chất lượng cuộc sống cao, giá thuê nhà vừa phải, có nhiều hội chợ…
Ngày 28/10, Bộ Nội vụ Tây Ban Nha đã chỉ định người đứng đầu mới của cảnh sát khu vực, người từng nhấn mạnh rằng 17.000 nhân viên của lực lượng này nên giữ thái độ trung lập. Cảnh sát đã rút lực lượng bảo vệ các thành viên chính quyền khu vực bị sa thải. Chân dung của họ đã được gỡ bỏ khỏi các tòa nhà công cộng. Động thái áp đặt cai trị trực tiếp của chính phủ đã nhận được sự hậu thuẫn của một số nhân vật có ảnh hưởng trong giới kinh doanh ở Catalonia, những người đã kêu gọi các công ty ở lại khu vực. Tình hình hỗn loạn đã thúc đẩy sự di tản của các doanh nghiệp từ Catalonia, khu vực chiếm khoảng 1/5 nền kinh tế Tây Ban Nha. Trong khi đó, các cư dân bình thường nói rằng họ không cảm thấy như đang sống trong một nước cộng hòa mới độc lập. "Chúng tôi không biết mình đang ở đâu. Chúng tôi thấy bối rối", Oriol Garcia, 41 tuổi, nói với Washington Post. Ông cho biết bản thân ủng hộ nền độc lập nhưng không còn cảm thấy tự do vào ngày 30/10. "Chúng tôi đã không tiến lên chút nào", ông nói.
Từ nghìn năm nay, Catalunya là miền đất của sáng tạo, là nơi thử nghiệm nghệ thuật và kiến trúc, luôn luôn phồn thịnh, bởi vì người dân ở đây biết chung sống với nhau. Năm 1992, Barcelona mở được đường ra biển. Một phần tư thế kỷ sau, mảnh đất này tự đóng cửa, co cụm lại. Trong bốn thập niên qua, Catalunya muốn kiểm soát một phần nguồn của cải của mình. Giờ đây, vùng lãnh thổ này có nguy cơ mất toàn bộ quyền kiểm soát và đang hành động tự sát một cách mạo hiểm. Trong bài xã luận đề tựa « Sự đánh cược của nền dân chủ », La Croixcho rằng cuộc khủng hoảng Catalunya giống như một bộ phim dài nhiều tập ngán ngẩm và vào lúc này, nói ai đúng ai sai đều vô nghĩa, bởi cả Madrid và Catalunya đều phải chịu trách nhiệm. Năm 2010, đảng của thủ tướng Mariano Rajoy đã thành công trong việc thuyết phục Tòa Bảo Hiến Tây Ban Nha cắt đi rất nhiều quyền hạn trong quy chế tự trị dành cho vùng Catalunya. Năm 2017, khủng hoảng gia tăng cường độ và bất chấp rất nhiều lời cảnh báo, chủ tịch Catalunya Carles Puigdemont và phe của ông đã cho tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý bất hợp pháp, và rồi sau đó tuyên bố độc lập.
Sau hơn một tháng hỗn loạn, giờ đây cả hai bên đều có lỗi và phải tìm lối thoát cho cuộc khủng hoảng. Liệu nền độc lập có mang lại một tương lai rạng rỡ cho Catalonia hay không? Chắc chắn là không vì xã hội Catalonia sẽ bị chia rẽ. Cuộc biểu tình khổng lồ ủng hộ Tây Ban Nha thống nhất ngày 29/10 tại Barcelona là một ví dụ. Mặt khác, mọi chiến lược co cụm sẽ dẫn đến bế tắc và hậu quả nhãn tiền là các doanh nghiệp tháo chạy khỏi Catalonia./.
Hôm nay
Hôm qua
Tất cả