Ngày 16.10.2012, UBND tỉnh Nghệ An đã quyết định (số 75/2012/QĐ – UBND)  ban hành Thể lệ giải báo chí Nghệ An thay thế cho Thể lệ cũ ban hành năm 2009.

Ở đây chúng tôi không bàn đến sự khác nhau giữa hai phiên bản của thể lệ này mà chỉ trao đổi đến duy nhất một vấn đề, đó là i. Giải báo chí Nghệ An trao thưởng cho ai? Và ii. Có hợp lý không?

Dĩ nhiên, câu hỏi thứ nhất, rất dễ trả lời, vì, Thể lệ giải đã xác định: Giải báo chí Nghệ An là giải thưởng hàng năm được trao cho các tác giả, nhóm tác giả có tác phẩm báo chí xuất sắc phản ánh những vấn đề về chính trị, kinh tế , văn hóa xã hội, an ninh quốc phòng và đối ngoại của tỉnh Nghệ An. Tiêu chuẩn cụ thể:  Về tác giả, Là phóng viên hoặc nhóm phóng viên, cộng tác viên của các cơ quan báo chí trong tỉnh; phóng viên của các cơ quan báo chí có đại diện hoặc thường trú đã đăng ký hoạt động trên địa bàn tỉnh Nghệ An với Sở Thông tin và Truyền thông. Và,  không bị các hình thức kỷ luật trong thời gian từ ngày 01/01 của năm trước đến ngày trao giải.

Về tác phẩm, phải là Tác phẩm báo chí có chất lượng cao về tư tưởng, bám sát và phản ánh sâu sắc các nhiệm vụ chính trị của tỉnh, có tính phát hiện vấn đề mới, đề xuất được các giải pháp khả thi và có tác dụng tích cực góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Và, ưu tiên tác phẩm viết về các điển hình tiên tiến, nhân tố mới. Có nghĩa là chỉ trao giải cho các tác phẩm báo chí viết về Nghệ An.

Nhưng, câu hỏi thứ hai, vẫn có thể có các đáp án khác nhau, phụ thuộc vào các nhận thức khác nhau. Căn cứ vào văn bản thể lệ, và thực tế thực hiện mấy năm vừa qua, chúng tôi thấy rằng đây thực chất là Giải thưởng dành cho cho các tác phẩm (chủ yếu là báo - thông tấn), viết về Nghệ An chứ chưa/không phải là Giải báo chí Nghệ An. Điều cần thiết trước hết là phải xác định rõ nội hàm khái niệm Báo chí Nghê An. Trong  giới hạn khuôn khổ của văn bản thể lệ đang trao đổi, chúng tôi hiểu Báo chí Nghệ An là nhằm chỉ các cơ quan báo chí của tỉnh Nghệ An, do các cơ quan của tỉnh NGhệ An làm cơ quan chủ quản. Các cơ quan báo chí khác, dù có rất đông phóng viên thường trú, có cả cơ quan/văn phòng đại diện, phát hành ở Nghệ An rất nhiều vẫn không thể được xác nhận là một cấu thành của Báo chí Nghệ An.

Bởi vậy, nếu là Giải báo chí NGhệ An thì phải và chỉ dành cho các tác phẩm, tác giả đã góp phần làm nên diện mạo, nội dung, thành tựu của báo chí Nghệ An. Bất kể tác giả nào, tác phẩm nào được các cơ quan báo chí Nghệ An công bố trên các sản phẩm báo chí của mình, nếu có chất lượng tốt, có đóng góp để tạo nên chất lượng, sự phát triển của báo chí Nghệ An thì đều có quyền được đề cử, ứng cử  dự giải. Nếu tác giả có tài giỏi và tác phẩm có tốt đến tuyệt đỉnh, đáp ứng tiêu chí là viết về Nghệ An nhưng không được công bố trên các sản phẩm báo chí của Nghệ An, không đóng góp để tạo nên phẩm chất của/cho báo chí NGhệ An thì cũng hoàn toàn không thể nói đó là sản phẩm của báo chí Nghệ An, và vì vậy, đương nhiên, không có cơ sở để dự giải. Những tác phẩm tuyệt đỉnh viết về Nghệ An, bất kể tác giả của nó là ai, có thể là phóng viên của các cơ quan báo chí Nghệ An, hoặc không, có thể đem lại lợi ích cho tỉnh Nghệ An, nhưng tuyệt nhiên nó vẫn không phải là sản phẩm của báo chí Nghệ An, thể hiện trình độ của cả nền báo chí Nghệ An, không đem lại lợi ích và vinh quang cho báo chí Nghệ An (ngoại trừ thể hiện được năng lực của cá nhân nhà báo có tác phẩm).

Có ý kiến cho rằng, nếu chỉ các tác phẩm công bố trên báo chí Nghệ An mới có thể dự giải thì thiếu tôn trọng các cơ quan báo chí ngoài tỉnh, báo chí Trung ương và các nhà báo của họ hành nghề tại Nghệ An. Chúng tôi cho rằng không nên nên nghĩ như vậy, cần phải rõ ràng “việc nào ra việc đó”. Nếu các nhà báo, hay bất cứ ai có tham gia làm báo,  nếu có đóng góp cho báo chí Nghệ An, hãy bắt đầu bằng cách công bố tác phẩm của mình trên hệ thống báo chí Nghệ An. Bài của anh/chị, công bố  trên báo nhà, không phải của NGhệ An, lại dự giải báo chí Nghệ An là thậm vô lý.

Nói thêm một tý/ý, trong Thể lệ này, có quy định rằng phải là phóng viên của các cơ quan báo chí có đại diện hoặc thường trú đã đăng ký hoạt động trên địa bàn tỉnh Nghệ An với Sở Thông tin và Truyền thông mới được dự giải.  Chúng tôi được biết, trong thời gian qua, nhiều địa phương, ngành vô cùng mong, và đã bỏ tiền ra để có thông tin về địa phương, ngành mình trên các báo lớn của Anh, Mỹ… Giả thiết, nếu rơi vào trường hợp Nghệ An, có một phóng viên của một tờ báo lớn của phương Tây, viết bài có thông tin tốt, hiệu quả cao, về Nghệ An thì liệu có mở đường cho các tác phẩm, tác giả đó, tất nhiên là hoàn toàn ngoài Nghệ An, dự giải hay không? Nếu không, liệu có công bằng với các tác phẩm của các tác giả là phóng viên thường trú tại Nghệ An? Nếu mở rộng cho các tác giả, tác phẩm báo chí ngoài Nghệ An thì tại sao không chọn những tác phẩm tốt nhất, những tác giả tài năng nhất viết về Nghệ An để trao mà lại chỉ đóng khung như thể lệ hiện hành?

Ở đây, chúng tôi chỉ trình bày ý kiến về một chi tiết nhưng là điều khoản quan trọng có tính  chất tiền đề, và nền tảng,  thể hiện nhận thức, quan niệm, quan điểm và ý chí có ý nghĩa chi phối toàn bộ văn bản. Ngoài ra, chúng tôi thấy, văn bản thể lệ này vẫn có nhiều chi tiết khác cần được các cơ quan, tổ chức liên quan xem xét và điều chỉnh.  

Mọi thứ không thể hoàn thiện ngay mà cần có cả quá trình sửa đổi. Tiếc là ý này chúng tôi đã trình bày, đề xuất trực tiếp và gián tiếp trong quá trình soạn thảo nhưng không được tiếp thu và cũng không hề nhận được phản hồi từ cơ quan soạn thảo. Vậy nên, sau 5 mùa giải, coi như một nhiệm kỳ (của giải), chúng tôi lại góp ý (lại)./.