Dư luận đang xôn xao việc xây dựng chùa Linh Sâm chồng lấn diện tích khoanh vùng bảo vệ của di tích quốc gia Đền Hữu (xã Thanh Yên, Thanh Chương, Nghệ An). Vụ việc cho thấy còn nhiều kẽ hở trong việc bảo vệ di tích hiện nay, đặc biệt là trách nhiệm của chính quyền địa phương cơ sở.

Xây chùa trên đất di tích quốc gia

Hiện trường xây dựng chùa Linh Sâm trên đất khoanh vùng bảo vệ di tích quốc gia Đền Hữu

Theo báo cáo số 4211/BC-UBND.NV ngày 20/11/2019 của UBND huyện Thanh Chương, Đền Hữu thuộc xã Thanh Yên, huyện Thanh Chương được Bộ VH,TT&DL xếp hạng là Di tích Lịch sử - Kiến trúc Nghệ thuật cấp quốc gia năm 2009. Đền Hữu thờ Nguyễn Cảnh Hoan (1521-1576), nhân vật lịch sử thời Lê trung hưng. 

Tại hồ sơ được xếp hạng (thời điểm 2009) di tích có tổng diện tích được khoanh vùng bảo vệ là 8.382 m². Năm 2017, UBND xã Thanh Yên đã đề nghị điều chỉnh mở rộng diện tích khoanh vùng bảo vệ di tích lên 33.931,9m². UBND tỉnh Nghệ An đã phê duyệt diện tích khoanh vùng bảo vệ di tích Đền Hữu theo đề nghị nói trên.

Vào đầu tháng 8/2019, có một số người tổ chức khởi công xây dựng chùa Linh Sâm trên diện tích khoảng 6.000 m², nằm chồng lấn lên toàn bộ diện tích đất đã được cơ quan có thẩm quyền khoanh vùng bảo vệ di tích. Việc thi công diễn ra công khai, rầm rộ, vị trí thi công cách trụ sở UBND xã Thanh Yên khoảng 1km. Phát hiện sự việc, đại diện dòng họ Nguyễn Cảnh cấp báo lên UBND xã Thanh Yên, nhưng phải đến ngày 28/10/2019 (gần 3 tháng sau thời điểm thi công), UBND xã Thanh Yên mới ra công văn đình chỉ.

Vị trí xây dựng chùa Linh Sâm gần với chính diện Đền Hữu.

Được biết, hiện trên diện tích đất nói trên, đã xây dựng 6 công trình và một cổng tam quan dở dang, vật liệu tập kết ngổn ngang, đất đai bị cày xới. Theo đơn của đại diện dòng họ Nguyễn Cảnh, những người làm chùa đã đào, chặt 6 gốc mít cổ thụ trong khuôn viên Đền Hữu. Việc khởi công xây dựng nói trên được tiến hành khi không có các thủ tục pháp lý về đất đai (giấy chứng nhận quyền sử dụng đất) và xây dựng (giấy phép xây dựng), việc vận chuyển vật liệu còn làm hư hỏng đường vào di tích Đền Hữu. 

Hiện trường xây dựng chùa Linh Sâm trên đất Đền Hữu. Ảnh chụp từ Flycam

Hiện nay, UBND xã Thanh Yên vẫn chưa lập biên bản vi phạm hành chính, UBND huyện Thanh Chương vẫn chưa ban hành quyết định xử phạt hành chính (hoặc lập hồ sơ đề nghị UBND tỉnh xử phạt) đối với hành vi xây dựng trái phép và yêu cầu tháo dỡ.

Trách nhiệm của chính quyền địa phương ở đâu?

Theo UBND huyện Thanh Chương, chùa Linh Sâm là ngôi chùa có từ xưa tại Núi Ó, xã Thanh Yên, huyện Thanh Chương, đã bị phá dỡ, nền chùa cũ đã trở thành nghĩa địa. Trên cở sở đơn của phật tử và ý kiến của chính quyền địa phương, Ban Tôn giáo tỉnh Nghệ An đã chủ trì cuộc kiểm tra thực địa có một số sở, ngành liên quan tham gia (Sở TNMT, MTTQ tỉnh, Ban Dân vận Tỉnh ủy, Công an tỉnh…; một số phòng, ngành cấp huyện (Nội vụ, TNMT, Công an huyện, Ban Dân vận Huyện ủy, MTTQ huyện); đại diện chính quyền và một số cán bộ liên quan của xã Thanh Yên. Từ đó, UBND tỉnh đã ban hành Công văn số 5198/UBND-NC ngày 26/7/2019 chấp thuận chủ trương thành lập chùa Linh Sâm, với người đại diện của cơ sở tôn giáo là ông Vũ Đức Chính (Thích Thanh Nhiễu). Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh Nghệ An đã có Quyết định số 95 ngày 22/8/2019 về việc thành lập Chùa Linh Sâm.             

Trước đó, UBND xã Thanh Yên đã đề xuất vị trí xây dựng chùa tại khu đất nằm cạnh khu đất khoanh vùng bảo vệ di tích Đền Hữu. Theo báo cáo của UBND xã Thanh Yên thì đây là khu đất do UBND xã quản lý. Khu đất thuộc tờ bản đồ số 05, thửa đất số 163, diện tích khoảng trên 3.900 m², theo bản đồ địa chính đo đạc năm 2014 xã Thanh Yên. Trong lúc các sở ngành đang kiểm tra, khảo sát vị trí đất để tham mưu cho UBND tỉnh thì chủ đầu tư đã triển khai xây dựng chùa ngay tại khu vực này.

Theo lãnh đạo UBND huyện Thanh Chương, việc xây dựng chùa trái phép là do sự nóng vội của chủ đầu tư. Tuy nhiên, nhận định nói trên chỉ đúng một phần. Để được tiến hành xây dựng như trên, phải có sự đồng ý, “bật đèn xanh” từ chính quyền địa phương.

Thông tin trên báo Tuổi trẻ ngày 16.11: “Ông Nguyễn Cảnh Điền - Phó Chủ tịch UBND xã Thanh Yên - cho biết: “… để chùa Linh Sâm xây chồng lấn lên vùng II khu vực bảo vệ di tích quốc gia Đền Hữu, do địa chính xã không có bản đồ khoanh vùng bảo vệ di tích đền Hữu nên đã chỉ sai cho chủ đầu tư”. Như vậy, cán bộ địa chính xã Thanh Yên đã trực tiếp chỉ đất cho nhà đầu tư. Theo phản ánh của người dân, trước thời điểm xây dựng chùa nhiều tháng, ông Lê Hồng Long - Chủ tịch UBND xã Thanh Yên (nay là Bí thư Đảng ủy xã) đã trực tiếp về họp dân xóm Yên Quang, tuyên truyền về việc thành lập chùa. Ngày khởi công xây chùa, ông Long và nhiều cán bộ địa phương cũng có mặt, tham gia lễ cúng.  

Đến khi có phản ánh, phản ứng của người dân, dòng họ Nguyễn Cảnh, UBND xã Thanh Yên đã rất chậm trễ, để cho thi công gần 3 tháng rồi mới ra quyết định đình chỉ.   

Một điều hết sức băn khoăn là, bản đồ khoanh vùng bảo vệ di tích quốc gia đền Hữu, với diện tích hơn 31.000m², được đo vẽ, ký tên, đóng dấu bởi cán bộ địa chính, Chủ tịch UBND xã Thanh Yên, Chủ tịch UBND huyện Thanh Chương, Phòng TN&MT huyện, Sở TN&MT và Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An vào năm 2017. Nhưng đến năm 2019, cũng chính đoàn cán bộ xã Thanh Yên, huyện Thanh Chương và Sở TN&MT tỉnh Nghệ An lại đồng ý cho khôi phục chùa Linh Sâm, chồng lên phần diện tích đã được khoanh vùng bảo vệ di tích nói trên. Việc lãnh đạo xã Thanh Yên lí giải sai sót là do địa chính xã không nắm bản đồ khoanh vùng bảo vệ di tích là điều khó có thể chấp nhận.

Theo Phòng Quản lý di sản - Sở Văn hóa và Thể thao Nghệ An, việc xây chùa Linh Sâm trên đất di tích Đền Hữu là vi phạm nghiêm trọng Luật Di sản văn hóa. Luật Di sản văn hóa 2001 quy định: “Cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang nhân dân và cá nhân có trách nhiệm bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa” và nghiêm cấm xâm chiếm di tích văn hóa. Thiết nghĩ, UBND tỉnh Nghệ An cần kiểm tra, rà soát lại toàn bộ nguyên nhân, diễn biến vụ việc, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân đã tiếp tay cho hành vi lấn chiếm đất di tích văn hóa.