Thông thường, các cơ quan, địa phương đều tiến hành  tổng kết công việc của một năm hoặc những công việc có tính đột xuất. Tổng kết là rất cần thiết và rất có ích thiết thực. Tổng kết cho chúng ta một cái nhìn tổng quan, có hệ thống về công việc đã làm, khối lượng và chất lượng, hiệu quả và ý nghĩa nhìn từ nhiều phía, rút ra được nguyên nhân thành công hay chưa thành công, thậm chí thất bại. Và điều quan trọng nhất là rút ra được các kinh nghiệm, bài học cần thiết để giúp cho việc hình thành những quan điểm mới, những ý  tưởng mới, những cách làm mới có ý nghĩa và hiệu quả hơn, tránh được những sai lầm hoặc va vấp nếu có.

Lẽ thường là như vậy, nhưng trên thực tế công việc tổng kết ở nhiều cơ quan, địa phương lâu nay vẫn xảy ra tình trạng tổng kết chiếu lệ, làm cho có, thiếu nghiêm túc, hoặc tiến hành tổng kết nhưng không hoặc chưa phản ánh chính xác hiện thực của cơ quan, đơn vị, địa phương mình. Làm được một thì nói thành hai. Sai lầm, thiệt hại hai thì nói thành một. Khai khống thành tích, một hoạt động mà có đến ba, bốn nhận là công lao của mình. Và cứ chiểu theo luật, căn cứ vào kết quả tổng kết, bạt ngàn bằng khen, giấy khen các cấp, các cỡ. Người không đáng khen vẫn được khen. Thậm chí báo cáo càng sai sự thật càng được khen. Và kèm theo đó là thưởng. Chẳng thấy ai lấy tiền nhà ra thưởng cả. Toàn là tiền của dân, của nước. Chưa hết, tổng kết không chính xác rất dễ dẫn đến việc đề bạt, bổ nhiệm, bố trí cán bộ không chính xác. Nhưng hậu quả nặng nề nhất của kiểu tổng kết qua loa, chiếu lệ hoặc không chính xác theo lối chạy theo thành tích sẽ đem lại một cái nhìn phiến diện về công việc đã và đang làm, người trong cuộc và các cấp, các cơ quan hữu quan sẽ không có được một  nhận thức toàn diện, chính xác tình hình thực tế để hình thành hoặc điều chỉnh kế hoạch và công tác chỉ đạo sắp tới. Những thành tích thật sẽ có nguy cơ không được khẳng định, tôn vinh và phát huy; Những sai lầm, thiếu sót sẽ không được nhìn nhận, xem xét, rút kinh nghiệm để hoạch định công việc tiếp theo.

Tổng kết thiêú trung thực, thiếu chính xác là tình trạng khá phổ biến. Đây là hậu quả của cơ chế quan liêu bao cấp để lại. Sâu xa hơn, đây là tâm lý tiểu nông ưa khen kết hợp tính thực dụng, cơ hội của cơ chế thị trường chưa minh bạch. Hậu quả của tình trạng này khá là rõ ràng và khá nặng nề. Tổng kết không chính xác sẽ góp phần thúc đẩy hình thành xã hội dối trá. Mỗi cơ quan, đơn vị, địa phương sẽ đi trên cái bóng của mình. Di hại vật chất có thể dễ thấy nhưng di hại văn hoá, đạo đức của cách làm này là khôn lường.

Tổng kết là nhằm thúc đẩy các công việc đi đúng hơn, tiến hành nhanh hơn, chất lượng, hiệu quả cao hơn, phá huy được năng lực của nhiều người  hơn nhằm đem lại lợi ích chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá nhiều hơn, tốt hơn. Đó là công việc rất cần làm. Nhưng công việc này cũng đòi hỏi rất cao sự trung thực, khách quan, khoa học và sòng phẳng, công bằng.

Tổng kết là cần thiết nhưng  cần cảnh giác với cách làm chiếu lệ hoặc không chính xác, chạy theo thành tích ảo!