(Những nền kinh tế đang trỗi dậy tại châu Á rất cần đến tài nguyên thiên nhiên, và điều đó đã thu thút sự chú ý đến những trữ lượng còn nằm sâu dưới lòng biển Nam Trung Hoa (Biển Đông). Những quốc gia ở đây từ lâu vẫn bất đồng về quyền kiểm soát vùng biển này, nhưng những nỗ lực thăm dò dầu lửa và khí đốt đang làm cho tình hình càng căng thẳng thêm. Từ Hồng Công, thông tín viên Heda Bayron tường trình rằng một số quốc gia sẽ đưa vụ tranh chấp ra trước cuộc họp sắp tới của Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á ASEAN.

Khi tàu Trung Quốc cắt dây cáp của một tàu thăm dò dầu khí của Việt Nam trong vùng Biển Đông hồi tháng Năm thì tình trạng căng thẳng đã nhanh chóng gia tăng. Việt Nam đáp lại bằng cách thực hiện những cuộc diễn tập quân sự bắn đạn thật trong vùng biển này và những vụ biểu tình phản đối bột phát tại Việt Nam và Philippin chống lại điều mà chính phủ hai nước này gọi là sự võ đoán của Trung Quốc.

Đó không phải là lần đầu tiên những tranh chấp trong khu vực làm dấy lên những vụ lời qua tiếng lại. Trung Quốc coi toàn bộ vùng biển ở phía Nam này là lãnh thổ “không thể tranh cãi” của họ. Nhưng Việt Nam, Philippin, Malaixia, Brunây và Đài Loan cũng tuyên bố chủ quyền tất cả hoặc một phần vùng Biển Đông. Vùng này là một trong những tuyến đường biển đông đúc nhất thế giới, nhưng trữ lượng dầu mỏ và khí đốt khiến cho vùng biển này càng quan trọng hơn đối với những quốc gia có ý định đảm bảo cho nguồn năng lượng của họ.

Ông Yang Fang là một nhà nghiên cứu về an ninh hải dương tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Xinhgapo. Ông nói: “Trung Quốc ngày càng cần đến năng lượng, trong khi Việt Nam, Philippin và Malaixia đều đã khai thác các nguồn tài nguyên trong vùng biển này. Hệ quả là Trung Quốc ngày càng sử dụng sức mạnh của họ để bảo vệ quyền lợi biển”.

Tuy nhiên cùng với những va chạm về quyền lợi kinh tế, mối nguy của xung đột vũ trang cũng gia tăng; Việt Nam và Malaixia đang gia tăng cường khả năng của họ bằng những tàu ngầm mới.

Trong những năm gần đây, giới chức Trung Quốc vẫn lặp đi lặp lại rằng họ muốn cộng tác với các nước láng giềng để giải quyết những khác biệt.

Bà Carolina Hernadez, một nhà phân tích quốc phòng làm việc tại Viện Nghiên cứu Phát triển và Chiến lược Philippin, nói rằng cần phải củng cố lực lượng quân sự để đề phòng trường hợp không thể hợp tác. Bà nói: “Chúng tôi sẽ cố gắng hết sức để giữ hoà khí với Trung Quốc, nhưng hầu hết chúng tôi đều muốn có các chính sách bảo đảm nào đó. Không thể cứ tin tưởng mỗi một chuyện là sự hợp tác sẽ tốt đẹp vì chính trị thế giới không phải như thế”.

Trong chuyến thăm Trung Quốc vừa qua, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ, Đô đốc Mike Mullen, cảnh báo rằng chỉ một tính toán sai lầm trong khu vực này cũng có thể đưa đến bạo động. Nhưng một số nhà phân tích cho rằng nguy cơ đó là thấp, vì nó sẽ gây gián đoạn cho việc khai thác dầu khí. Ông James Nolt, thuộc Học viện Công nghệ Niu Yóoc tại Nam Kinh, nói: “Không ai có thể sản xuất dầu mỏ tại Đông Nam Á nếu đây là một vùng có tranh chấp và chiến tranh vì các công ty dầu lửa không liều lĩnh mang những tài sản đắt tiền của họ đến vùng có chiến tranh để khai thác dầu khí. Do đó, phương cách duy nhất để những quốc gia trong vùng có thể được lợi là họ khai thác những nguồn nguyên liệu bằng hợp tác và hoà bình”.

Mỹ cho biết họ vẫn quyết tâm duy trì quyền tự do thông thương trong vùng và kêu gọi một giải pháp đa phương cho vấn đề này – một ý kiến mà Trung Quốc bác bỏ. Bắc Kinh than phiền về điều mà họ gọi là sự can thiệp của những quốc gia không liên hệ đến cuộc tranh chấp này.

Từ ngày 15 đến 23/7m giới chức quốc phòng và những nhà ngoại giao cao cấp của ASEAN, Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và những quốc gia đối tác khác của ASEAN sẽ gặp nhau tại Inđônêxia. Theo dự kiến, Biển Đông sẽ là đề tài đứng đầu nghị trình các phiên họp.

Một số chính phủ trong khu vực đã chỉ rõ rằng họ coi ASEAN là cơ sở chính để giải quyết tranh chấp. ASEAN đã làm việc với Trung Quốc năm 2002 và đi đến Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) – được xem như nền tảng để tránh các cuộc xung đột trong khu vực.

Tuy nhiên bà Hernandez tỏ ý hoài nghi. Bà nói: “ASEAN không thể giải quyết cuộc tranh chấp. Không phải tất cả 10 quốc gia thành viên của ASEAN đều có liên quan đến tranh chấp. Có 4 quốc gia ASEAN đưa ra những tuyên bố chủ quyền và những tuyên bố này chồng lấn với nhau. Bản DOC có thể làm một tuyên bố có tính chính trị. Tuyên bố này đưa ra những chuẩn mực nhưng không buộc phải thực thi”.

Các nhà phân tích trong khu vực nói bước kế tiếp của ASEAN là đạt tới một Bộ quy tắc về cách ứng xử có tính cưỡng chế thi hành, nhưng chắc chắn không thể thực hiện được điều đó trong năm nay. Ông Yang Fang tại Xinhgapo cho biết quyền lợi của Mỹ làm cho vai trò của ASEAN thêm phức tạp. Ông Yang nói: “Các nước ASEAN nên nỗ lực dàn xếp mối liên hệ giữa Trung Quốc và Mỹ về vấn đề Biển Đông. Một mặt các quốc gia này cần công nhận quyền lợi của Mỹ trong vùng này, mặt khác, họ không nên dồn Trung Quốc vào chân tường, vì làm như thế có thể đẩy Trung Quốc ra khỏi tiến trình này”.

Ông John Ciorciari, một thành viên của Hiệp hội châu Á tại Niu Yóoc, nói cho dù Trung Quốc gia tăng khả năng hải quân của họ, Trung Quốc không thể noà đảm bảo an ninh và chiếm giữ các phần lãnh thổ trong một thời gian dài, nhất là khi Mỹ giúp các nước tranh chấp khác. Ông Ciorciari nói: “Chiến lược của Trung Quốc là ngăn ngừa các nước tranh chấp khác tiến vào vùng tranh chấp và cắm cờ của họ tại đây, để Trung Quốc đợi thời cơ khi họ có những khả năng to lớn hơn và có thể thu được nhiều nhượng bộ hơn nữa”.

Xét đến những mối quan tâm về quân sự và kinh tế, các chuyên gia về khu vực này cho biết chọn lựa có lý duy nhất là tiếp tục những cuộc thảo luận, trong đó có cuộc thảo luận trong tháng này của ASEAN./.

Nguồn: BS/TTXVN/Đài TNHK 12/7)