Tượng Nhà ái quốc Phan Bội Châu ở TP Huế

được công chúng đánh giá cao về giá trị nghệ thuật

Mỹ thuật công cộng là một loại hình nghệ thuật công cộng, trưng bày ở những nơi công cộng, dành cho tất thảy công chúng. Các công trình nghệ thuật này có sự tồn tại lâu dài tại một địa điểm nhất định, được làm bằng "mọi chất liệu và kỹ thuật chế tác,được sáng tạo ra với sự quan tâm đặc biệt đến vị trí và nơi chốn mà tác phẩm được đặt hoặc được trình diễn trong không gian công cộng, thường là bên ngoài nhà và mọi người dân đều có thể tiếp cận". Mỹ thuật công cộng góp phần làm đẹp cảnh quan, đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ của công chúng.

Các quốc gia – dân tộc, và có thể là các địa phương, có truyền thống mỹ thuật công cộng của riêng mình.

Mặc dù không có truyền thống tượng đài, ở VN từ trước 1975 đã manh nha một xu hướng tượng đài theo kiểu Liên Xô (cũ). Sau 1975, nhất là một vài năm gần đây, việc xây dựng các tượng đài nói riêng, các công trình mỹ thuật công cộng nói chung đã có chiều hướng rầm rộ hơn, quy mô và mức đầu tư các công trình ngày càng lớn hơn. Không thể phủ nhận các mục tiêu chính trị tư tưởng khi xây dựng các công trình này. Tuy nhiên, có thể thấy một  thực tế là: Về mặt thẩm mỹ còn có quá ít các công trình, tượng đài hay một tổng thể hoành tráng đạt được gía trị thẩm mỹ được mọi người thừa nhận; Về mặt tài chính thì lãng phí còn nhiều; Về công năng cũng ít các công trình làm đẹp được cho môi trường mà thậm chí còn có trường hợp làm nó xấu đi. Các tượng đài, các công trình mỹ thuật công cộng này thường na ná giống nhau, không có tính thẩm mỹ độc đáo, hời hợt, dễ hiểu, chưa đáp ứng được nhu cầu thẩm mỹ và có tác động tích cực đến thị hiếu thẩm mỹ của cộng đồng.

Tượng Nhà ái quốc Phan Bội Châu vừa dựng ở Nghệ An

bị đánh giá là một "thảm họa mỹ thuật"

Trên địa bàn tỉnh Nghệ An trong những năm vừa qua cũng đã xây dựng nhiều công trình mỹ thuật, nhiều tượng đài công cộng trong đó có một số tượng các danh nhân, các nhân vật của các sự kiện lịch sử. Các công trình này đã làm thay đổi diện mạo cảnh quan một số môi trường công cộng, góp phần thể hiện tinh thần tôn vinh lịch sử, tôn tiền nhân và đáp ứng một phần nhu cầu thẩm mỹ của cộng đồng. Đáng tiếc là chúng ta chưa có các công trình thật sự nổi trội về giá trị nghệ thuật, thậm chí có công trình bị giới chuyên môn và công chúng đánh giá là “thảm họa” vì giá trị nghệ thuật quá yếu. Các công trình nghệ thuật non kém không chỉ tiêu tốn tiền của nhân dân mà còn làm nghèo nàn, xơ cứng tư duy thẩm mỹ của công chúng, làm xấu hình ảnh văn hóa của đất nước, quê hương.

Đã đến lúc cần báo động khẩn cấp về chất lượng các công trình mỹ thuật công cộng.

Tại sao có hiện tượng này? Vì chúng ta chưa có một truyền thống tượng đài để có những nghệ sỹ sáng tạo đích thực, chuyên nghiệp và tài năng; Vì chúng ta dễ dãi trong sáng tạo và quản lý việc xây dựng các công trình mỹ thuật; Vì chúng ta chưa có các chuyên gia và các nhà quản lý am hiểu sâu sắc mỹ thuật công cộng; Vì “tư duy dự án”, “tư duy nhiệm kỳ” lấn át tư duy nghệ thuật, tư duy văn hóa; Vì chúng ta còn thiếu một quy hoạch các công trình mỹ thuật công cộng có tầm tư duy văn hoá thật sâu sắc.

Làm gì để khắc phục tình trạng này? Thiết nghĩ có mấy việc cần làm ngay: i. Xây dựng quy hoạch các công trình mỹ thuật, tượng đài khoa học, hiện đại, phù hợp với truyền thống văn hóa và các điều kiện khác của địa phương; ii. Đào tạo, bồi dưỡng, tiếp nhận và tạo môi trường sáng tạo cho đội ngũ nghệ sỹ chuyên nghiệp về nghệ - mỹ thuật công cộng; iii. Đào tạo, bồi dưỡng bổ sung các nhà quản lý chuyên nghiệp, có tri thức nghệ thuật – văn hóa, kiến thức quản lý và trung thực, công tâm.

Trước mắt, khi chưa hội đủ các điều kiện này, phải hết sức cẩn trọng khi quyết định và thực hiện xây dựng các công trình mỹ thuật công cộng vì làm đã khó, phá đi càng khó hơn./.