Ngoại trưởng Philippines vừa đánh giá: “Hòa bình và ổn định khu vực đang bị đặt vào một trạng huống có nguy cơ nghiêm trọng”.

Ngày 7/4, theo thông tin từ viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS) có trụ sở ở London, Thủ tướng Việt Nam sẽ có bài phát biểu quan trọng tại Đối thoại Shangri-La 2013 (SLD). Tham dự SLD thường có đại diện từ 27-28 quốc gia gồm tổng thống, thủ tướng, phó thủ tướng, bộ/thứ trưởng quốc phòng, tư lệnh/tổng tham mưu trưởng, bộ/thứ trưởng ngoại giao và các học giả.

Thủ tướng ta lần đầu dự SLD

Diễn đàn năm nay sẽ diễn ra từ 31/5-2/6. Sự hiện diện lần đầu tiên của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại Đối thoại Shangri-La cho thấy Việt Nam quan tâm và bày tỏ sự quan ngại ở mức cao hơn, do tình hình an ninh khu vực nói chung và an ninh hàng hải nói riêng ngày càng diễn biến phức tạp. Trước đây, Việt Nam thường cử cấp bộ/thứ trưởng dự diễn đàn.Theo đánh giá của nhà tổ chức, sự có mặt của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng là chỉ dấu cho thấy Trung Quốc có thể sẽ cử đại diện cấp cao. Năm 2012 Trung Quốc chỉ cử đại diện là quan chức cấp vụ. Hoa Kỳ đã xác nhận sự tham gia của bộ trưởng Quốc phòng Chuck Hagel.

SLD đầu tiên diễn ra năm 2002. Năm nay các nhà hoạch định chính sách và quan chức cấp cao sẽ tiếp tục bàn thảo về nhiều vấn đề thời sự của không gian biển để tái xác định các lợi ích trước mắt và lâu dài của các nước, bởi vì các lợi ích này đều mang tính chiến lược và sống còn đối với mỗi quốc gia. Tiến sỹ John Chipman, tổng giám đốc và CEO của IISS nói: “Sự tham gia của thủ tướng Việt Nam và quan điểm của Việt Nam về các vấn đề quốc phòng hiện tại cũng như các cơ hội giải quyết xung đột sẽ tăng thêm sức nặng đáng kể cho các cuộc thảo luận quan trọng về an ninh khu vực diễn ra tại Đối thoại Shangri-La”.

Trong một diễn biến liên quan đến chủ đề nóng bỏng này, ngày 4/4 vừa qua, Việt Nam đã đề nghị các nước tuyệt đối không sử dụng vũ lực trong hành xử đối với ngư dân và những người lao động hòa bình trên biển. Tại Hội nghị quan chức quốc phòng cao cấp các nước ASEAN mở rộng (ADSOM+) diễn ra ở Brunei tuần trước, thứ trưởng Nguyễn Chí Vịnh đã phát biểu: “Việt Nam đề nghị các nước tuyệt đối không sử dụng vũ lực trong hành xử đối với ngư dân và những người lao động hòa bình trên biển”.

Trưởng đoàn Việt Nam tại hội nghị nói trên khẳng định: “Là một quốc gia có bờ biển dài ven Biển Đông, Việt Nam luôn quan tâm và có trách nhiệm trong đảm bảo hòa bình, ổn định ở đây. Việt Nam cam kết và đề nghị các bên giải quyết tranh chấp thông qua các biện pháp đối thoại hòa bình, trên cơ sở công khai minh bạch, tôn trọng các điều ước quốc tế và khu vực trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982, Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), Tuyên bố 6 điểm của ASEAN về vấn đề Biển Đông năm 2012 và cùng nhau nỗ lực để sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC)”.

Sự cấp thiết của Quy tắc ứng xử

Sự việc Trung Quốc đã dùng tới hỏa lực uy hiếp, bắn cháy tàu cá Việt Nam đang hoạt động trong chính vùng biển thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam ngày 20/3 là một sự kiện nghiêm trọng, đã tác động mạnh mẽ đến hết thảy mọi người dân Việt Nam. Đúng như TS Trần Công Trục, nguyên trưởng Ban biên giới Chính phủ đã phát biểu: “Không ai không phẫn nộ khi phải chứng kiến hành động trắng trợn và thô bạo, phi lý và vô nhân đạo của Trung Quốc và không ai không tự hào trước hình ảnh những ngư dân Việt Nam vật lộn với con tàu bị hỏa lực của Trung Quốc bắn cháy trơ trụi để bảo tồn sinh mạng và tài sản của mình, để vượt qua lửa đạn, giữ vững lá cờ đỏ sao vàng thiêng liêng vẫn luôn được hiên ngang tung bay giữa trời biển của Tổ quốc mình!”   

Chính vì thế mà dư luận Việt Nam và khu vực hết sức quan tâm theo dõi cuộc họp hàng năm cấp thứ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc lần thứ 19 vừa diễn ra tại Bắc Kinh trong hai ngày đầu tháng Tư vừa qua. Được biết, tại cuộc họp quan chức cao cấp thường niên giữa 10 nước Đông Nam Á với Trung Quốc, các bên đồng ý sẽ thực thi đầy đủ DOC trong tiến trình tiến tới một bộ quy tắc mang tính ràng buộc pháp lý. Tất cả các thành viên tham gia cuộc họp đã nhất trí cùng làm việc để tiến tới bộ COC. Theo đó, các bên sẽ có những nỗ lực chung tiếp tục trao đổi quan điểm để đạt được COC. 

Bên cạnh các diễn đàn truyền thống nói trên, một số thành viên ASEAN rất coi trọng thúc đẩy ngoại giao quốc phòng và hợp tác quân sự như những hình thức bổ sung nhằm ứng phó với các thách thức mới về an ninh biển. Hàng ngàn binh lính Mỹ và Philippines ngày 5/4 vừa qua đã bắt đầu các cuộc tập trận thường niên trong 12 ngày mà phía Philippines cho là tối quan trọng để xây dựng khả năng quốc phòng chống lại những đe dọa ngày càng gia tăng của Trung Quốc. “Đối với khu vực chúng ta thì những tuyên bố quá mức và phóng đại về hải quân và lãnh thổ không chỉ gây ra tình trạng bất an mà còn làm tổn hại tới các nguyên tắc về pháp luật”, ngoại trưởng Philippines del Rosario phát biểu tại một trụ sở quân sự ở Manila và nhấn mạnh: “Hòa bình và ổn định khu vực đang bị đặt vào một trạng huống có nguy cơ nghiêm trọng”.

Bản tác giả gửi cho VHNA