Theo Giám đốc Tổng vụ ASEAN Arthayudh Srisamoot, cho dù Trung Quốc thay đổi đoàn đàm phán bằng nhóm thương thuyết mới và cam kết sẽ hợp tác, song lập trường của Bắc Kinh e vẫn là là trước sao sau vậy!

Theo AFP, vào cuối tuần qua, Bộ trưởng Ngoại giao Indonesia Marty Natalegawa vừa cho biết ngoại trưởng các nước thành viên ASEAN và Trung Quốc sẽ tổ chức một cuộc họp đặc biệt nhằm đẩy nhanh tiến trình xây dựng Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC). Phát biểu với báo giới nhân Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN (AMM) ở Brunei để chuẩn bị cho Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 22 vào ngày 24-25 tháng này, Ngoại trưởng Natalegawa nói, cuộc gặp do Trung Quốc đề xuất và tất cả các nước ASEAN đã đồng ý tham dự.

Dù thời gian và địa điểm cụ thể chưa được ấn định, song ông Natalegawa cho hay, cuộc họp đã được lên kế hoạch này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thúc đẩy COC và xây dựng bầu không khí tích cực cho các cuộc bàn thảo về Biển Đông. Tiếng là họp đặc biệt, nhưng Trung Quốc vẫn duy trì quy trình đàm phán song phương, ngược với nguyên tắc đa phương của ASEAN. Tuy nhiên, động thái này vẫn tiềm ẩn một ý nghĩa nào đó, bởi vì Trung Quốc cho đến nay luôn khẳng định chỉ giải quyết các tranh chấp trên nguyên tắc song phương với từng quốc gia riêng lẻ, trong khi ASEAN nhấn mạnh quan điểm về biển Đông với tư cách cả khối. Sự bất đồng này được cho là nguyên nhân gây trì hoãn tiến trình COC.

COC: cuộc đàm phán ma-ra-tông?

Bộ trưởng Ngoại giao và Thương mại Brunei Mohamed Bolkiah khẳng định Biển Đông tiếp tục là một trọng tâm của ASEAN trong năm 2013. Bí thư thường trực Bộ Ngoại giao Thái Lan Sihasak Phuangketkeow tiết lộ, quan chức cấp cao các nước ASEAN vừa đồng ý về nội dung của một thông cáo liên quan đến biển Đông và nhiều khả năng sẽ được các lãnh đạo ASEAN công bố vào cuối tháng này. Từ 2002, Trung Quốc và ASEAN đã ký Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), theo đó cam kết sẽ giải quyết hòa bình các tranh chấp và không có hành động đe dọa hòa bình-ổn định, song những nỗ lực hướng tới việc đưa ra bộ COC mang tính ràng buộc về pháp lý vẫn “giậm chân tại chỗ”.

Trả lời  báo chí ở Bangkok, ngay cả Giám đốc Tổng vụ ASEAN (Director-General of the Department of ASEAN Affairs) bộ Ngoại giao Thái Lan Arthayudh Srisamoot cũng cho rằng, dù Trung Quốc thay đổi phái đoàn đàm phán bằng một nhóm thương thuyết mới và dù có cam kết hợp tác, song lập trường của Bắc Kinh e vẫn là trước sao sau vậy! Tuy nhiên, ông tuyên bố tiếp, Thái Lan có nhiệm vụ mời gọi Trung Quốc xích lại gần hơn để hội nhập nhiều hơn với ASEAN. Theo tin từ Bangkok, trên tư cách quốc gia trung gian, Thái Lan sẽ điều hợp một cuộc họp về COC trong tháng Bảy năm nay. Đến tháng Ba sang năm 2014, Thái Lan cũng sẽ chủ trì một cuộc họp tham vấn ASEAN-Trung Quốc lần thứ 20 tại Bangkok.

Giới phân tích cho rằng, Trung Quốc buộc phải cam kết hợp tác với ASEAN nói là để giải quyết tranh chấp Biển Đông chỉ là cách để hóa giải các nguy cơ hay đúng hơn là trì hoãn các nguy cơ sắp bùng nổ. Bị Philippines kiện ra tòa án quốc về "đường lưỡi bò" phi pháp với nhiều nguy cơ thua kiện, trước khả năng bị nhiều nước khác (không loại trừ cả Việt Nam) cũng sẽ đâm đơn kiện Bắc Kinh về việc dùng vũ lực uy hiếp và xâm lược biển đảo trên biển Đông (bắn vào tàu cá của ngư dân Việt Nam), Trung Quốc đành “chơi cờ độn nước”. Rút kinh nghiệm xấu của vị Chủ tịch đầy tai tiếng năm ngoái, năm nay, Bruney chủ động và cảnh giác trước mọi mưu đồ của Trung Quốc, nhất là vấn đề tranh chấp lãnh hải trên Biển Đông!

Bời vì chính các tuyên bố và hành động của Trung Quốc đang nói lên những ý đồ ấy. Mới đây nhất tại Hải Nam, Chủ tịch Tập Cận Bình kêu gọi Hải quân Trung Quốc “sẵn sàng chiến đấu” trong bối cảnh diễn biến tình hình ngày càng phức tạp. Đây là lần thứ hai ông Tập thăm hạm đội Nam Hải, từ khi lên làm Tổng bí thư ĐCS Trung Quốc tháng 11 năm ngoái. Tam Á là căn cứ hải quân lớn nhất của Trung Quốc, là đại bản doanh của Hạm đội Nam Hải và có một căn cứ tàu ngầm hiện đại. Ngoài ra, Trung Quốc cũng vừa công bố một kế hoạch lấn chiếm, thăm dò và khai thác dầu khí trên biển Đông với “Quy hoạch phát triển sự nghiệp hải dương năm năm lần thứ 12” (quy hoạch đến năm 2015, triển vọng đến năm 2020).

Theo kế hoạch trên, Trung Quốc sẽ mở rộng thăm dò dầu khí và bình thường hóa các hoạt động tuần tra trên biển Đông. Cục Hải dương quốc gia Trung Quốc nhấn mạnh việc tăng cường quản lý tài nguyên trên biển, đặc biệt là đánh giá và xác định chiến lược tài nguyên dầu khí tại các khu vực như Hoàng Hải, Đông Hải và Biển Đông. Trung Quốc sẽ mở rộng thăm dò dầu khí tại các khu vực này, thực hiện khai thác kinh doanh dầu khí, đầu tư trang bị kỹ thuật thăm dò nước sâu và hoàn tất việc nghiên cứu tại các khu vực trọng điểm trên biển.

“Quy hoạch” còn đặc biệt chú trọng việc tăng cường các hoạt động tuần tra định kỳ, đầu tư tàu bè, máy bay và ra sức xây dựng các trạm bảo vệ, nâng cao khả năng giám sát và liên lạc thông tin. Theo đó, các hoạt động bảo vệ quyền trên biển sẽ được “bình thường hóa” để đảm bảo việc khai thác ngư nghiệp tại các ngư trường “truyền thống” của Trung Quốc như biển Đông. Ngay cả việc tổ chức các tuyến du lịch đến Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam đã vi phạm nghiêm trọng đến chủ quyền Việt Nam, hoàn toàn đi ngược lại tinh thần DOC, cũng nằm trong bản “quy hoạch” này. “Quy hoạch” còn trắng trợn tuyên bố sẽ “hướng dư luận đi đúng đường” và ủng hộ các lợi ích biển của Trung Quốc.

Bản tác giả gửi cho VHNA