“Chúng tôi muốn chuyển dịch sang Đông Nam Á. Đây là nơi chúng tôi chưa có mặt, vì bận can dự vào các nơi khác trên thế giới… Chính sách “xoay trục” của chúng tôi là tăng cường lực lượng ở Đông Nam Á để hợp tác với các đối tác tuyệt vời như quý vị”. Tướng Robert Brown khẳng định với tướng Đỗ Bá Tỵ như thế.

Ngày 26/6 tới, theo một nguồn tin từ Washington, thứ trưởng bộ Quốc phòng Nguyễn Chí Vịnh sẽ có một chuyến công du nữa sang Hoa Kỳ. Mục đích chuyến thăm chưa được loan báo công khai, nhưng theo Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng, nhà quan sát lâu năm về quan hệ quốc tế đồng thời là chuyên gia hàng đầu về liên lạc Mỹ-Việt thì không phải ngẫu nhiên, lần đầu tiên trong vòng một tuần lễ, hai trong số các nhà lãnh đạo cấp cao của bộ Quốc phòng Việt Nam, đều là tướng ba sao đáp máy bay sang Washington.

Mỹ ủng hộ CoC và luật Biển

Trước đó, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội Nhân dân Việt Nam, Thượng tướng Đỗ Bá Tỵ vừa mới kết thúc chương trình công tác sáu ngày tại Mỹ. Tướng ba sao Đỗ Bá Tỵ thăm và làm việc ở Mỹ từ 17/6 đến 22/6 theo lời mời chính thức của Đại tướng Martin Dempsey, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu Liên quân Hoa Kỳ. Trong một thông báo công khai từ Tư lệnh Hải quân Mỹ Scott McIlnay, một phát ngôn viên của Tướng Dempsey ghi nhận rằng, đây là chuyến thăm Lầu Năm Góc đầu tiên của một lãnh đạo cao cấp hàng đầu của quân đội nhân dân Việt Nam.

Trong cuộc hội đàm với tướng Tỵ, tướng Dempsey ủng hộ giải quyết tranh chấp biển Đông bằng biện pháp hòa bình, tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS 1982). Tướng Dempsey tuyên bố, Mỹ mong Trung Quốc và ASEAN sớm xây dựng được Bộ Quy tắc ứng xử của các bên trên Biển Đông (CoC). Ông Dempsey cũng nói: “Hoa Kỳ và Việt Nam thời gian tới cần phối hợp thật tốt trên các diễn đàn đa phương để cùng nhau góp phần giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển, trước hết trong cơ chế hợp tác giữa các nước ASEAN và các đối tác”, trong đó có Trung Quốc.

Theo Tư lệnh Hải quân McIlnay, trong buổi thảo luận chính thức, hai đoàn đã đề cập đến nhiều vấn đề khu vực. Tướng Dempsey và tướng Đỗ Bá Tỵ đã trao đổi về chiến lược “tái cân bằng lực lượng Mỹ qua châu Á Thái Bình Dương” của chính quyền Obama. Vào năm 2012, bộ Quốc phòng Mỹ đã bắt đầu loan báo các phương án chuyển sự quan tâm cũng như lực lượng quân sự qua vùng Châu Á – Thái Bình Dương. Đoàn cấp cao của bộ Quốc phòng Việt Nam đến thăm Lầu Năm Góc đúng một hôm sau khi Hoa Kỳ vừa kỷ niệm 40 năm ngày Quốc hội thông qua “Tu chính án Case-Church cấm Mỹ tiếp tục hành động quân sự tại Việt Nam” có hiệu lực từ 15/8/1973.

Nội hàm “đối tác chiến lược”

Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng (đại học George Mason, Hoa Kỳ) cho rằng mặc dù giữa Hoa Kỳ và Việt Nam hiện còn tồn tại một số khác biệt trong nhận thức về nội hàm của khái niệm “đối tác chiến lược”, nhưng vào bối cảnh có những nguy cơ dẫn đến xung đột khu vực, thì việc thúc đẩy các mối liên hệ song phương Mỹ-Việt là một lẽ đương nhiên. Tiến trình hướng đến “đối tác chiến lược” có vẻ như đang gặp những trồi trụt. Trước đây nhiều năm, lãnh đạo đảng/nhà nước Việt Nam đều đã từng khẳng định bước phát triển tất yếu này, nhưng thời gian gần đây, tiến trình này dường như có những bước lùi. Giáo sư Hùng bình luận về ý nghĩa thời sự của cuộc gặp cấp cao sắp tới giữa Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và Tổng thống Barack Obama, có thể là trong một tương lai gần.

Các nhà quan sát đón đợi nhiều từ cuộc tiếp xúc cấp cao Việt-Mỹ này. Chắc chắn vấn đề quan hệ “đối tác chiến lược” giữa hai nước sẽ được hâm nóng lại ở cấp cao nhất. Chủ tịch Trương Tấn Sang vừa mới kết thúc chuyến thăm cấp nhà nước tại Trung Quốc từ 19-21/6 vừa qua. Hai bên tuy ký được nhiều văn kiện chính thức, nhưng dư luận không khỏi băn khoăn về sự thiếu vắng của hai văn kiện then chốt trong Tuyên bố chung. Đó là bộ Quy tắc CoC và Công ước Liên Hiêp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS), những cơ sở căn bản nhất của luật pháp quốc tế để có thể giải quyết các tranh chấp trên biển Đông mà Việt Nam và thế giới luôn nhấn mạnh gần đây. Trong bối cảnh ấy, “cân bằng để đối trọng” tức là “counterbalancing” (từ của GS. Hùng trong cuộc phỏng vấn) là một tất yếu khách quan. Hay nói như cố ngoại trưởng Nguyễn Cơ Thạch trước đây, đó âu cũng là “một cuộc hôn nhân vì lợi”.

Chuyến thăm Mỹ của Thượng tướng Đỗ Bá Tỵ tuy không có chi tiết đột phá, nhưng đấy là cơ hội để tăng cường quan hệ hữu nghị và hiểu biết lẫn nhau giữa quân đội hai nước, qua đó thúc đẩy và nâng cấp quan hệ hợp tác quốc phòng lên một bước mới. Ông Đỗ Bá Tỵ bày tỏ hy vọng là hai bên sẽ tiếp tục triển khai bản “Thỏa thuận thúc đẩy hợp tác quốc phòng” đã ký kết. Thượng tướng Đỗ Bá Tỵ khẳng định, Việt Nam sẽ làm hết sức mình để thúc đẩy quan hệ Asean-Mỹ. Ông Tỵ tuyên bố: “Việt Nam coi trọng phát triển quan hệ toàn diện với Hoa Kỳ, trong đó có quan hệ về quốc phòng”.

Báo Quân đội Nhân dân cho hay trong thời gian thăm Mỹ, đoàn đã đến Đại học Quốc phòng, Bộ tư lệnh Hạm đội 3, Cảnh sát biển thành phố San Diego, Đơn vị tìm kiếm cứu nạn và Bộ Tư lệnh Quân đoàn I. Tin từ Quân đoàn I Hoa Kỳ cho biết, Thượng tướng Đỗ Bá Tỵ đã tới thăm căn cứ liên quân Lewis-McChord, bang Washington. Trong cuộc gặp, Tướng Robert Brown nói với phía Việt Nam: “Chúng tôi muốn chuyển dịch sang Đông Nam Á. Đây là nơi chúng tôi chưa có mặt, vì bận can dự vào các nơi khác trên thế giới”. Ông Robert Brown khẳng định: “Chính sách ‘xoay trục’ của chúng tôi sẽ là tăng cường lực lượng ở Đông Nam Á để hợp tác với các đối tác tuyệt vời như quý vị”.

Tướng Brown cho đoàn Việt Nam xem một tấm bản đồ có gắn bảy ngôi sao, là nơi diễn ra các cuộc tập trận chung lớn có từ trước đến nay của quân đội Mỹ: Trung tâm Huấn luyện Yakima ở bang Washington, Australia, Thái Lan, Nhật Bản, Nam Hàn, Philippines và Hawaii. Tướng Brown chỉ vào tấm bản đồ: “Nếu thêm được một ngôi sao nữa ở đây, ở Việt Nam, thì thật là tuyệt vời”. Vẫn theo vị chỉ huy Quân đoàn I, điểm quan trọng trong tương lai sẽ là cơ hội tập luyện chung với nhau, ở Mỹ hay ở Việt Nam hoặc ở cả hai nơi. Việt Nam đã nhiều lần tuyên bố không liên minh quân sự với nước nào và cũng chưa có ý định tham gia tập trận chung./.

Bản tác giả gửi cho VHNA